Wieszczyna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wieszczyna
osada
Ilustracja
Widok na wieś z wieży widokowej
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Prudnik

Sołectwo

Dębowiec

Wysokość

330 m n.p.m.

Liczba ludności (2016)

23[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-200[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0502635

Położenie na mapie gminy Prudnik
Mapa konturowa gminy Prudnik, na dole znajduje się punkt z opisem „Wieszczyna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Wieszczyna”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Wieszczyna”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Wieszczyna”
Ziemia50°16′57″N 17°30′37″E/50,282500 17,510278[1]

Wieszczyna (nazwa oboczna Nowa Wieś[4], niem. Neudeck) – osada w Polsce położony w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Prudnik[5]. Miejscowość wchodzi w skład sołectwa Dębowiec. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Gór Opawskich.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2016 Wieszczyna była zamieszkana przez 23 osoby[2].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Widok na Wieszczynę od strony torowisk tranzytu czeskiego

Osada położona jest w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 1,75 km od Dębowca i 650 m od granicy z Czechami, w północno-wschodniej części Gór Opawskich, na ziemi prudnickiej. Miejscowość leży na terenie Parku Krajobrazowego Gór Opawskich, u podnóża Długoty, najwyższego szczytu powiatu prudnickiego. Wieś położona jest w zachodniej części Lasu Prudnickiego. Przez wieś przepływa potok Moszczaniecki – dopływ Zameckiego Potoku spod góry Święty Roch. Leży na wysokości 330 m n.p.m.

Przebiega tędy droga powiatowa z Prudnika do Pokrzywnej.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Do 1945 miejscowość nosiła niemiecką nazwę Neudeck, którą tłumaczy się na Nowy Zakątek[6]. 15 grudnia 1949 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie związanej z Dębowcem i Pokrzywną, polską nazwę Wieszczyna[7]. Następnie otrzymała ona nazwę Nowa Wieś, jednak z czasem przywrócono nazwę Wieszczyna[8]. Miejscowość nadal popularnie nazywana jest przez lokalną ludność Nowa Wieś, przez co wśród odwiedzających i w niektórych publikacjach turystycznych bywa mylona z Nową Wsią Prudnicką koło Białej[9][10][11]. Nazwa Wieszczyna związana jest z nazwą pospolitą „wieszczek”, oznaczającą człowieka przepowiadającego przyszłość (czarodziej, wróżbita), bądź ze słowem „wieść”. Ma od niej wywodzić się nazwisko Wieszczan[12].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pocztówka z Wieszczyny z 1921: ulica, gospoda Barnertów i kaplica

Z 1551 pochodzi wzmianka o urzędzie celnym w Wieszczynie przy drodze handlowej z Wrocławia w kierunku Ołomuńca. Położony był na przecięciu drogi z Prudnika z głównym traktem[13]. W 1562 Rada Miejska Prudnika wzięła Wieszczynę w zastaw, a w 1597 nabyła ją na własność[14].

Pieczęć Dębowca, Wieszczyny i Pokrzywnej (1880)

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego prudnickiego w Monarchii Habsburgów[15]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[16]. W XIX wieku w Wieszczynie funkcjonował urząd celny na granicy Prus i Austrii. Prowadziła tędy droga z Jindřichova do Wrocławia[17]. Znajdowała się tu pustelnia. W 1875 na zachód od Wieszczyny przeprowadzono transgraniczną linię kolejową[13]. Dębowiec, Wieszczyna i Pokrzywna posiadały wspólną pieczęć, która przedstawiała w polu literę W, napis: GEM: SIG: / NEUSTAEDT: CREIS, a w otoku napis: EICHHÄUSEL-NEUDECK · U: WILSCHGRUND (pol. Dębowiec, Wieszczyna, Pokrzywna / Powiat Prudnicki)[18].

Wieszczyna na mapie z 1936

Na początku XX wieku rodzina Fränklów wybudowała w miejscowości sanatorium dla dzieci pracowników ich fabryki włókienniczej (późniejszy „Frotex”). Był to pierwszy zakładowy dom wypoczynkowy w okolicy Prudnika. W latach 30. XX wieku został rozbudowany[19]. Rodzina Barnert w gospodarstwie rolnym założyła gospodę obsługującą turystów, która pełniła publiczną rolę w życiu całej wsi. Zabudowania gospody składały się z głównego budynku z laubą i dwóch budynków gospodarczych, na zapleczu znajdował się ogród z ławami dla klientów. W latach 20. i 30. XX wieku jej właścicielem był Max Barnert, który w 1939 pełnił funkcjęprzewodniczącego lokalnej grupy rolników z Wieszczyny, Dębowca i Pokrzywnej[13].

Podczas II wojny światowej, w okresie walk w rejonie Prudnika w marcu 1945, Armii Czerwonej trzykrotnie nie udało się zająć Wieszczyny[20][21][22], natomiast niemieckie bataliony prowadziły bezskuteczne kontrataki z Wieszczyny na Dębowiec[23]. Dopiero w nocy z 7 na 8 maja Rosjanie z 1024 Pułku Strzeleckiego zdołali przebić się przez Wieszczynę[22]. Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[24]. Wówczas w Wieszczynie została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód.

Jako integralna część Dębowca, w latach 1945–1950 Wieszczyna należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 należała do gminy Moszczanka, a w latach 1954–1972 do gromady Moszczanka[25]. W 1966 w przysiółku mieszkało 31 osób[26].

Miejsce, w którym do 2007 znajdował się pomost wartowniczy

W czasach PRL-u w dawnym domu wypoczynkowym zakładów Fränkla funkcjonował dom wczasowy, a następnie utworzono tu prewentorium, mające związek z działalnością ośrodka „Aleksandrówka” w Jarnołtówku[19]. Dawny urząd celny został przebudowany na szkołę przysanatoryjną[27]. Gmina Prudnik odkupiła budynek prewentorium od urzędu marszałkowskiego w 2007, a w 2012 oddała do użytku wyremontowany obiekt. Utworzono w nim schronisko młodzieżowe „U Króla Gór Opawskich”, które było filią Schroniska „Dąbrówka” w Prudniku[19]. W okresie obostrzeń granicznych, na transgranicznej linii kolejowej koło Wieszczyny znajdowała się rampa kolejowa z reflektorem, z której żołnierze WOP sprawdzali przejeżdżające pociągi. W marcu 1951 w tymże miejscu granicę przekroczyli żołnierze ze strażnicy w Pokrzywnej podczas największej lądowej ucieczki polskich żołnierzy na Zachód. Rampę rozebrano w 2007, zachował się pobliski budynek[13]. Podczas powodzi tysiąclecia, 7 lipca 1997 zalany został dom w Wieszczynie, zapadła decyzja o ewakuacji mieszkańców[28].

W listopadzie 2022 radni gminy Prudnik przyjęli uchwałę w sprawie wszczęcia procedury zmiany statusu Wieszczyny z przysiółka Dębowca na osadę w sołectwie Dębowiec[29]. Powodem decyzji była powtarzająca się numeracja posesji w Dębowcu i Wieszczynie[30]. 22 grudnia 2023 Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji przyjął rozporządzenie nadające Wieszczynie status osady z dniem 1 stycznia 2024[31].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisana jest[32]:

  • kaplica przydrożna, z XIX w., księga rejestru nr 489/58 z dnia 15.10.1958

Transport[edytuj | edytuj kod]

Droga Pokrzywna–Wieszczyna w rejonie tranzytu czeskiego

Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

Do Wieszczyny można dojechać z Prudnika przez Dębowiec, a także drogą z Pokrzywnej. Wieszczyna posiada połączenia autobusowe z Prudnikiem. W miejscowości znajduje się jeden przystanek autobusowy – przy głównej drodze[33].

Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]

Pograniczem Wieszczyny z Pokrzywną biegnie linia kolejowa nr 333 Głuchołazy – Pokrzywna, przejeżdżają tędy pociągi czeskie. Do 2007 na linii 333 między Pokrzywną i Wieszczyną funkcjonowało polsko-czeskie kolejowe przejście graniczne Głuchołazy-Jindřichov ve Slezsku.

Religia[edytuj | edytuj kod]

Kaplica śś. Tymoteusza i Aurelii

Katolicy z Wieszczyny należą do parafii Podwyższenia Świętego Krzyża w Moszczance (dekanat Prudnik)[34]. W 1825 w środkowej części miejscowości, przy trasie prowadzącej z Dębowca do Pokrzywnej, została wybudowana kaplica poświęcona świętym Tymoteuszowi i Aurelii. W 1885 dokonano jej przebudowy[35].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Schronisko „U Króla Gór Opawskich”
Jeden z trzech stawów w Wieszczynie

Wieszczyna jest jedną z najczęściej odwiedzanych miejscowości w Górach Opawskich. Rozciąga się stąd panorama na masyw Biskupiej Kopy (890 m n.p.m.). Miejscowe walory krajobrazowe i przyrodnicze sprawiły, że już w XIX wieku wybierali się tu turyści.

W miejscowości znajdowała się filia „U Króla Gór Opawskich” Szkolnego Schroniska Młodzieżowego „Dąbrówka” w Prudniku. Schronisko było placówką oświatową całoroczną, której głównym celem był rozwój turystyki jako aktywnej formy wypoczynku wśród młodzieży szkolnej. W październiku 2021 obiekt został przeznaczony do dzierżawy[36]. W styczniu 2023 w budynku dawnego schroniska otworzono hotel i restaurację „Wieszczynówka”[37]. W 2020 w Wieszczynie powstał prywatny ośrodek wypoczynkowy „Kantadaj Village Domki Prestige”, w ramach którego zbudowano kompleks drewnianych domków wypoczynkowych, saunę i rozkładany basen[38].

Wieszczyna oferuje rozległe widoki Masywu Biskupiej i Srebrnej Kopy. Na południowym skraju wsi znajdują się stawy rybne. W celu podniesienia atrakcyjności turystycznej Wieszczyny wybudowano tu wieżę widokową oraz drogę do pobliskiego czeskiego Jindřichova. W miejscowości funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne „Leśny Wypoczynek”[39].

13 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Wieszczynę prowadziła trasa „Dzień Czeski”[40].

Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Przez Wieszczynę prowadzą szlaki turystyczne[41][42]:

Szlaki rowerowe[edytuj | edytuj kod]

Przez Wieszczynę prowadzą szlaki rowerowe[41][43]:

  • szlak rowerowy niebieski Turystyczna trasa rowerowa Gór Opawskich (40 km): Prudnik – sanktuarium św. Józefa w Prudniku–Lesie – Chocim – Dębowiec – Wieszczyna – PokrzywnaJarnołtówekKonradówGłuchołazyGierałciceBiskupówBurgrabiceSławniowice
  • szlak rowerowy zielony Wokół Lasu Prudnickiego – Pętla I (20 km): Prudnik – Łąka Prudnicka – Moszczanka – Wieszczyna – Dębowiec – Prudnik
  • Via Montana (9 km): Prudnik – Dębowiec – Wieszczyna – Jindřichov

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 7 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku[44].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 88221
  2. a b Tadeusz Pawlik, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Prudnik – Zmiana 2017 r., 2017.
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 223 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023, identyfikator PRNG: 88221
  5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. Nowa Wieś – stara nazwa, „Tygodnik Prudnicki”, 17 (595), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 kwietnia 2002, s. 19, ISSN 1231-904X.
  7. Zarządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 15 grudnia 1949 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości (M.P. z 1950 r. nr 8, poz. 76).
  8. Wieś bez sołtysa, „Tygodnik Prudnicki”, 49 (212), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 grudnia 1994, s. 9, ISSN 1231-904X.
  9. Jaka to wieś?, „Nowa Panorama Bialska”, wydanie okolicznościowe, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, wrzesień 1998, s. 6.
  10. Bartosz Sadliński, Bialskie perypetie językowe, „Panorama Bialska”, 9 (271), Biała: Gminne Centrum Kultury, październik 2017, s. 9, ISSN 1232-7352.
  11. Andrzej Dereń, Wesoła mapa, „Nasze Życie Głuchołaz”, 5, Prudnik: Spółka Wydawnicza "Aneks", 4 marca 1999, s. 13, ISSN 1507-319X.
  12. Izabela Łuc, Słownik nazwisk mieszkańców południowego Śląska XIX wieku, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016, s. 409, ISBN 978-83-8012-863-7.
  13. a b c d Andrzej Dereń, Spod wieży widokowej do grobu czarownicy, „Tygodnik Prudnicki”, 44 (1192), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 30 października 2013, s. 25, ISSN 1231-904X.
  14. Kasza 2020 ↓, s. 13.
  15. Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  16. Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  17. Kasza 2020 ↓, s. 772.
  18. 877 Eichhäusel-Neudeck-Wildgrund (Dębowiec), Pieczęcie gminne na Śląsku, 13 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  19. a b c Maciej Dobrzański, Nie tylko reprezentacyjne wille...Jakie jeszcze budynki w Prudniku związane są z rodziną Fränklów i Pinkusów?, Prudnik24, 4 grudnia 2021 [dostęp 2022-06-11] (pol.).
  20. Kasza 2020 ↓, s. 50.
  21. Kasza 2020 ↓, s. 60.
  22. a b Kasza 2020 ↓, s. 71.
  23. Kasza 2020 ↓, s. 54–56.
  24. Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  25. Podział administracyjny województwa opolskiego według stanu na dzień 31 sierpnia 1964 r., „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 9, Opole: Urząd Wojewódzki w Opolu, 3 września 1964, s. 13.
  26. Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 223.
  27. Andrzej Dereń, Czech postawił „szlaban” Polakom, „Tygodnik Prudnicki”, 32 (1232), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 sierpnia 2014, s. 7, ISSN 1231-904X.
  28. Minuta po minucie, krytyczne dni, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 29 (348), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 20 lipca 1997, s. 7, ISSN 1231-904X.
  29. Uchwała nr LXIX/1108/2022 Rady Miejskiej w Prudniku z dnia 28 listopada 2022 r., bip.prudnik.pl [dostęp 2022-12-30].
  30. Maciej Dobrzański, Wieszczyna będzie osadą, Prudnik24, 8 października 2022 [dostęp 2022-12-30] (pol.).
  31. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 lipca 2023 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy (Dz.U. z 2023 r. poz. 2799).
  32. Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 110. [dostęp 2022-06-11].
  33. Rozkład jazdy pks na przystanku Wieszczyna, gm. Prudnik rozkład jazdy, e-podroznik.pl [dostęp 2022-06-11].
  34. Parafie według dekanatów, www.diecezja.opole.pl [dostęp 2022-06-11] (pol.).
  35. Magdalena Urbaniak, kapliczka, zabytek.pl, 21 września 2017 [dostęp 2022-06-11] (pol.).
  36. Damian Wicher, Rajcy zdecydowali o losie schroniska, terazprudnik.pl, 29 października 2021 [dostęp 2023-02-09] (pol.).
  37. Wieszczynówka, wieszczynowka.pl [dostęp 2023-02-09].
  38. Krzysztof Strauchmann, Ludzie w Wieszczynie boją się komercyjnej turystyki. Zrobią wszystko, żeby nie wpuścić jej do wsi, plus.nto.pl, 27 lipca 2021 [dostęp 2023-02-09] (pol.).
  39. Katarzyna Kolasińska-Morawska, Katalog gospodarstw agroturystycznych, Suchy Bór–Opole: Studio 4 Andrzej Nowak na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, s. 60, ISBN 978-83-60455-49-4.
  40. Trasy rowerowe VI ETTR w Prudniku, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 27 (1019), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 7 lipca 2010, s. 20–21, ISSN 1231-904X.
  41. a b Tadeusz Górecki, Szlaki turystyczne – Urząd Miejski w Prudniku, prudnik.pl, 21 marca 2012 [dostęp 2019-03-20] (pol.).
  42. Ścieżki piesze – Starostwo Powiatowe w Prudniku, powiatprudnicki.pl [dostęp 2019-03-20] [zarchiwizowane z adresu 2019-03-20].
  43. Trasy rowerowe – Starostwo Powiatowe w Prudniku, powiatprudnicki.pl, 13 października 2018 [dostęp 2022-02-02] [zarchiwizowane z adresu 2018-10-13].
  44. Komenda Powiatowa Policji w Prudniku, prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.