Wikipedia:Artykuły na Medal/archiwum/2024-09

2024-09-01

Tęcza – zjawisko optyczne oraz meteorologiczne, charakterystyczny wielobarwny łuk o ciągłej zmianie kolorów od czerwonego na zewnątrz do fioletowego wewnątrz, widziany naprzeciw słońca, występujący zazwyczaj tuż przed lub po opadzie deszczu. Występujący w tęczy układ barw jest zbliżony do widma barw prostych, z reguły wyszczególnia się siedem barw tęczy. Najczęściej obserwowana jest tęcza główna, towarzyszy jej drugi łuk tęczy o większym promieniu i odwrotnym układzie kolorów, zwany tęczą wtórną, ale jest znacznie słabszy, przez co rzadziej obserwowany. Obszar między tęczą główną i wtórną jest nieco ciemniejszy, jest zwany pasem Aleksandra. Łuk tęczy głównej wywołują promienie, które weszły do kropli wody załamując się przy wejściu i wyjściu, oraz doznały w niej jednego wewnętrznego odbicia. Promienie, które odbiły się wewnątrz kropli dwa razy, wywołują tęczę wtórną. Zależność współczynnika załamania światła od długości fali świetlnej, powoduje rozkład światła białego na barwy. Czytaj więcej…

2024-09-02

Wielki pożar Londynu – pożar w centralnym Londynie trwający od niedzieli 2 września do czwartku 6 września 1666 roku, obejmujący głównie średniowieczną dzielnicę City of London otaczaną przez zbudowany jeszcze w czasach rzymskich mur londyński, a następnie rozprzestrzeniający się na zachód. Pożar rozpoczął się w niedzielę 2 września niedługo po północy w piekarni na ulicy Pudding Lane, szybko się rozprzestrzeniając. Pożar zamienił się w burzę ogniową, a w poniedziałek pożoga rozprzestrzeniła się na północ, w kierunku centrum City. W wyniku pożaru spłonęło około 13,5 tys. domów, 87 zakrystii, 44 budynki gildii londyńskich, siedziba urzędu celnego, katedra św. Piotra, pałac Bridewell i kilka innych więzień, główny urząd pocztowy oraz trzy zachodnie bramy miejskie. Oficjalna liczba ofiar katastrofy jest relatywnie nieduża, chociaż część historyków kwestionuje to przekonanie. Po opanowaniu żywiołu Londyn stanął przed olbrzymimi problemami ekonomicznymi oraz społecznymi. Król Karol II Stuart zalecał, żeby opuścić miasto i osiedlić się gdzieś indziej. Ostatecznie Londyn odbudowano na planie średniowiecznym, a zastosowany wtedy układ ulic przetrwał do XXI wieku. Czytaj więcej…

2024-09-03

Koralówka czerwonowierzchołkowa – gatunek grzybów z rodziny siatkoblaszkowatych. Gatunek typowy rodzaju Ramaria. Jego owocniki mogą dorastać do 15 cm szerokości i 20 cm wysokości i przypominają wyglądem koralowiec. Rozgałęzienia owocnika są początkowo białawe, ale z wiekiem stają się płowe lub brązowe, z końcówkami od różowego do czerwonawego. Miąższ jest gruby i biały. Zarodniki, żółtawe w wysypie, są elipsoidalne, posiadają podłużne żebrowania i mierzą około 13,8 × 4,7 mikrometrów. Grzyb jadalny. Szeroko rozpowszechniony gatunek. Grzyb mykoryzowy współżyjący z drzewami liściastymi oraz owocujący na glebie obszarów leśnych. Owocniki grzyby są jadalne, a młode okazy mają łagodny, „owocowy” smak. Niektórzy autorzy ostrzegają przed efektami przeczyszczającymi u osób podatnych. Czytaj więcej…

2024-09-04

Lista światowego dziedzictwa UNESCO na Litwie – lista miejsc na Litwie wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972 roku i ratyfikowanej przez Litwę 31 marca 1992 roku. Obecnie na liście znajduje się pięć obiektów o charakterze dziedzictwa kulturowego: Mierzeja Kurońska, modernistyczna zabudowa Kowna, stanowisko archeologiczne w Kiernowie, Południk Struvego oraz Stare Miasto w Wilnie. Na litewskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Litwa zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa – znajduje się jeden obiekt – Trocki Historyczny Park Narodowy. Czytaj więcej…

2024-09-05

Lythronax – rodzaj wymarłych dinozaurów, nieptasich teropodów z rodziny tyranozaurów, żyjących w Ameryce Północnej w epoce kredy późnej, ok. 81,9–81,5 miliona lat temu. Jedyny znany okaz został odkryty w 2009 roku, w amerykańskim stanie Utah w formacji Wahweap. Jego szacowana wielkość wynosiła 5–8 m długości przy masie 0,5–2,5 tony. Ten masywnie zbudowany przedstawiciel rodziny tyranozaurów posiadał zestaw ich charakterystycznych cech: małe, dwupalczaste kończyny górne, parę silnych kończyn dolnych oraz pokaźnych rozmiarów czaszkę. Czaszka była jednak krótsza, z szerszym niż u krewniaków tyłem i oczodołami skierowanymi do przodu, co sprawiało że Lythronax różnił się od większości przedstawicieli rodziny. W oparciu o analizę stratygraficzną naukowcy doszli do wniosku, że jest to najstarszy dotychczas odkryty rodzaj tyranozaurów. Czytaj więcej…

2024-09-06

Dyskografia Virgin – polskiego zespołu muzycznego grającego muzykę pop, pop rock oraz rock, składa się z czterech albumów studyjnych, jednego albumu koncertowego, jednego box setu, dwunastu singli, dwóch promo oraz dwunastu teledysków. Debiutancki album zespołu zatytułowany Virgin został wydany 5 września 2002 roku. Pochodzący z niego singel To ty zajął 27. pozycję na Szczecińskiej Liście Przebojów. W maju 2004 roku wydano drugi album zespołu zatytułowany Bimbo, który w drugim tygodniu sprzedaży zajął 1. miejsce zestawienia OLiS. 24 października 2005 roku ukazał się trzeci album studyjny Virgin zatytułowany Ficca, który od lipca 2006 roku przez sześć kolejnych tygodni przebywał na szczycie listy sprzedaży OLiS. Wydawnictwo uzyskało status potrójnej platynowej płyty w Polsce. Na początku 2007 roku zespół został rozwiązany. W 2016 roku zespół został reaktywowany i wydał utwór Hard Heart w wersji promo, którego polskojęzyczna wersja piosenki zatytułowana Niebezpieczna kobieta została oficjalnie pierwszym singlem promującym czwarty studyjny album grupy Choni. Czytaj więcej…

2024-09-07

Bitwa koło wschodnich Wysp Salomona – stoczona 24 i 25 sierpnia 1942 roku na wschód od Wysp Salomona trzecia bitwa lotniskowców podczas wojny na Pacyfiku. Starcie między dwoma lotniskowcami amerykańskimi, a japońskim zespołem okrętów z trzema lotniskowcami w składzie, było pierwszą z dwóch bitew lotniskowców w sześciomiesięcznej kampanii na Salomonach. W ataku samolotów z lotniskowców „Shōkaku” oraz „Zuikaku” uszkodzony został wprawdzie amerykański lotniskowiec USS „Enterprise” (CV-6), jednakże amerykańskie bombowce nurkujące zatopiły japoński lotniskowiec „Ryūjō”. Przede wszystkim jednak na skutek braku osłony z powietrza, na Guadalcanal nie dotarł konwój statków z japońskimi żołnierzami piechoty morskiej, który został zbombardowany przez samoloty z lotniska Henderson Field na Guadalcanalu. Bitwa zakończyła się japońską porażką, gdyż okręty admirała Isoroku Yamamoto nie zrealizowały żadnego z założonych celów operacji – nie zostały zniszczone amerykańskie lotniskowce, nie powiodła się też japońska próba dostarczenia wzmocnień na Guadalcanal. Ponadto japońska flota poniosła znacznie wyższe od floty amerykańskiej straty osobowe. Czytaj więcej…

2024-09-08

Tęcza – zjawisko optyczne oraz meteorologiczne, charakterystyczny wielobarwny łuk o ciągłej zmianie kolorów od czerwonego na zewnątrz do fioletowego wewnątrz, widziany naprzeciw słońca, występujący zazwyczaj tuż przed lub po opadzie deszczu. Występujący w tęczy układ barw jest zbliżony do widma barw prostych, z reguły wyszczególnia się siedem barw tęczy. Najczęściej obserwowana jest tęcza główna, towarzyszy jej drugi łuk tęczy o większym promieniu i odwrotnym układzie kolorów, zwany tęczą wtórną, ale jest znacznie słabszy, przez co rzadziej obserwowany. Obszar między tęczą główną i wtórną jest nieco ciemniejszy, jest zwany pasem Aleksandra. Łuk tęczy głównej wywołują promienie, które weszły do kropli wody załamując się przy wejściu i wyjściu, oraz doznały w niej jednego wewnętrznego odbicia. Promienie, które odbiły się wewnątrz kropli dwa razy, wywołują tęczę wtórną. Zależność współczynnika załamania światła od długości fali świetlnej, powoduje rozkład światła białego na barwy. Czytaj więcej…

2024-09-09

Wielki pożar Londynu – pożar w centralnym Londynie trwający od niedzieli 2 września do czwartku 6 września 1666 roku, obejmujący głównie średniowieczną dzielnicę City of London otaczaną przez zbudowany jeszcze w czasach rzymskich mur londyński, a następnie rozprzestrzeniający się na zachód. Pożar rozpoczął się w niedzielę 2 września niedługo po północy w piekarni na ulicy Pudding Lane, szybko się rozprzestrzeniając. Pożar zamienił się w burzę ogniową, a w poniedziałek pożoga rozprzestrzeniła się na północ, w kierunku centrum City. W wyniku pożaru spłonęło około 13,5 tys. domów, 87 zakrystii, 44 budynki gildii londyńskich, siedziba urzędu celnego, katedra św. Piotra, pałac Bridewell i kilka innych więzień, główny urząd pocztowy oraz trzy zachodnie bramy miejskie. Oficjalna liczba ofiar katastrofy jest relatywnie nieduża, chociaż część historyków kwestionuje to przekonanie. Po opanowaniu żywiołu Londyn stanął przed olbrzymimi problemami ekonomicznymi oraz społecznymi. Król Karol II Stuart zalecał, żeby opuścić miasto i osiedlić się gdzieś indziej. Ostatecznie Londyn odbudowano na planie średniowiecznym, a zastosowany wtedy układ ulic przetrwał do XXI wieku. Czytaj więcej…

2024-09-10

Koralówka czerwonowierzchołkowa – gatunek grzybów z rodziny siatkoblaszkowatych. Gatunek typowy rodzaju Ramaria. Jego owocniki mogą dorastać do 15 cm szerokości i 20 cm wysokości i przypominają wyglądem koralowiec. Rozgałęzienia owocnika są początkowo białawe, ale z wiekiem stają się płowe lub brązowe, z końcówkami od różowego do czerwonawego. Miąższ jest gruby i biały. Zarodniki, żółtawe w wysypie, są elipsoidalne, posiadają podłużne żebrowania i mierzą około 13,8 × 4,7 mikrometrów. Grzyb jadalny. Szeroko rozpowszechniony gatunek. Grzyb mykoryzowy współżyjący z drzewami liściastymi oraz owocujący na glebie obszarów leśnych. Owocniki grzyby są jadalne, a młode okazy mają łagodny, „owocowy” smak. Niektórzy autorzy ostrzegają przed efektami przeczyszczającymi u osób podatnych. Czytaj więcej…

2024-09-11

Kurelom i kumom – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich zwierzęta wykorzystywane przez Jeredytów. Pojawiają się we wchodzącej w skład Księgi Mormona Księdze Etera. Miały być szczególnie przydatne człowiekowi. Niektórzy komentatorzy wnioskują z tego, że mogły być udomowione, inni, spoglądając na szerszy kontekst, wyciągają wniosek dokładnie przeciwny. Utrwalone w kulturze świętych w dniach ostatnich, nazywane są najbardziej osobliwymi oraz najbardziej tajemniczymi zwierzętami wymienianymi w Księdze Mormona. Istnienie kurelomów i kumomów nie znalazło potwierdzenia w źródłach zewnętrznych. Od dawna są niemniej obiektem spekulacji. Badacze podejmowali próby identyfikacji tych zwierząt. Przyjmuje się, jakoby miały przynależeć do gatunków rodzimych dla zamieszkanego przez Jeredytów starożytnego kontynentu amerykańskiego. Zwraca się również uwagę na to, iż w procesie określanym mianem tłumaczenia Księgi Mormona Joseph Smith nie znalazł dlań słowa w języku angielskim. Z uwagi na ten fakt czasem wspomina się o lamach oraz alpakach. Czytaj więcej…

2024-09-12

Trzy kolory. Czerwony – film psychologiczny z 1994 roku w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego, zrealizowany w koprodukcji francusko-polsko-szwajcarskiej na podstawie scenariusza napisanego przez reżysera wspólnie z Krzysztofem Piesiewiczem. W głównych rolach wystąpili Irène Jacob oraz Jean-Louis Trintignant. Bohaterką filmu jest szwajcarska studentka Valentine. Poznaje ona emerytowanego sędziego Josepha Kerna, podsłuchującego elektronicznie swoich sąsiadów. Równolegle film prowadzi wątek studenta prawa Auguste’a – sąsiada Valentine – którego losy splatają się z życiorysem Kerna. Tematem filmu jest rola przypadku w życiu człowieka oraz idea braterstwa, które mimo przeszkód losu jest możliwe. Czerwony, w dużej mierze dzięki scenariuszowi, a także pracy operatorskiej Piotra Sobocińskiego, został bardzo pozytywnie przyjęty przez anglojęzycznych krytyków i był uznawany za faworyta Festiwalu Filmowego w Cannes. Jednakże krytyka przypuszczona między innymi przez Cahiers du cinéma oraz Jean-Luca Godarda sprawiła, że jury festiwalowe nie przyznało Czerwonemu żadnej nagrody. Klęska festiwalowa Czerwonego przyczyniła się do rezygnacji Kieślowskiego z dalszej kariery filmowej. Czytaj więcej…

2024-09-13

Dyskografia Virgin – polskiego zespołu muzycznego grającego muzykę pop, pop rock oraz rock, składa się z czterech albumów studyjnych, jednego albumu koncertowego, jednego box setu, dwunastu singli, dwóch promo oraz dwunastu teledysków. Debiutancki album zespołu zatytułowany Virgin został wydany 5 września 2002 roku. Pochodzący z niego singel To ty zajął 27. pozycję na Szczecińskiej Liście Przebojów. W maju 2004 roku wydano drugi album zespołu zatytułowany Bimbo, który w drugim tygodniu sprzedaży zajął 1. miejsce zestawienia OLiS. 24 października 2005 roku ukazał się trzeci album studyjny Virgin zatytułowany Ficca, który od lipca 2006 roku przez sześć kolejnych tygodni przebywał na szczycie listy sprzedaży OLiS. Wydawnictwo uzyskało status potrójnej platynowej płyty w Polsce. Na początku 2007 roku zespół został rozwiązany. W 2016 roku zespół został reaktywowany i wydał utwór Hard Heart w wersji promo, którego polskojęzyczna wersja piosenki zatytułowana Niebezpieczna kobieta została oficjalnie pierwszym singlem promującym czwarty studyjny album grupy Choni. Czytaj więcej…

2024-09-14

Bitwa koło wschodnich Wysp Salomona – stoczona 24 i 25 sierpnia 1942 roku na wschód od Wysp Salomona trzecia bitwa lotniskowców podczas wojny na Pacyfiku. Starcie między dwoma lotniskowcami amerykańskimi, a japońskim zespołem okrętów z trzema lotniskowcami w składzie, było pierwszą z dwóch bitew lotniskowców w sześciomiesięcznej kampanii na Salomonach. W ataku samolotów z lotniskowców „Shōkaku” oraz „Zuikaku” uszkodzony został wprawdzie amerykański lotniskowiec USS „Enterprise” (CV-6), jednakże amerykańskie bombowce nurkujące zatopiły japoński lotniskowiec „Ryūjō”. Przede wszystkim jednak na skutek braku osłony z powietrza, na Guadalcanal nie dotarł konwój statków z japońskimi żołnierzami piechoty morskiej, który został zbombardowany przez samoloty z lotniska Henderson Field na Guadalcanalu. Bitwa zakończyła się japońską porażką, gdyż okręty admirała Isoroku Yamamoto nie zrealizowały żadnego z założonych celów operacji – nie zostały zniszczone amerykańskie lotniskowce, nie powiodła się też japońska próba dostarczenia wzmocnień na Guadalcanal. Ponadto japońska flota poniosła znacznie wyższe od floty amerykańskiej straty osobowe. Czytaj więcej…

2024-09-15

Tęcza – zjawisko optyczne oraz meteorologiczne, charakterystyczny wielobarwny łuk o ciągłej zmianie kolorów od czerwonego na zewnątrz do fioletowego wewnątrz, widziany naprzeciw słońca, występujący zazwyczaj tuż przed lub po opadzie deszczu. Występujący w tęczy układ barw jest zbliżony do widma barw prostych, z reguły wyszczególnia się siedem barw tęczy. Najczęściej obserwowana jest tęcza główna, towarzyszy jej drugi łuk tęczy o większym promieniu i odwrotnym układzie kolorów, zwany tęczą wtórną, ale jest znacznie słabszy, przez co rzadziej obserwowany. Obszar między tęczą główną i wtórną jest nieco ciemniejszy, jest zwany pasem Aleksandra. Łuk tęczy głównej wywołują promienie, które weszły do kropli wody załamując się przy wejściu i wyjściu, oraz doznały w niej jednego wewnętrznego odbicia. Promienie, które odbiły się wewnątrz kropli dwa razy, wywołują tęczę wtórną. Zależność współczynnika załamania światła od długości fali świetlnej, powoduje rozkład światła białego na barwy. Czytaj więcej…

2024-09-16

Wielki pożar Londynu – pożar w centralnym Londynie trwający od niedzieli 2 września do czwartku 6 września 1666 roku, obejmujący głównie średniowieczną dzielnicę City of London otaczaną przez zbudowany jeszcze w czasach rzymskich mur londyński, a następnie rozprzestrzeniający się na zachód. Pożar rozpoczął się w niedzielę 2 września niedługo po północy w piekarni na ulicy Pudding Lane, szybko się rozprzestrzeniając. Pożar zamienił się w burzę ogniową, a w poniedziałek pożoga rozprzestrzeniła się na północ, w kierunku centrum City. W wyniku pożaru spłonęło około 13,5 tys. domów, 87 zakrystii, 44 budynki gildii londyńskich, siedziba urzędu celnego, katedra św. Piotra, pałac Bridewell i kilka innych więzień, główny urząd pocztowy oraz trzy zachodnie bramy miejskie. Oficjalna liczba ofiar katastrofy jest relatywnie nieduża, chociaż część historyków kwestionuje to przekonanie. Po opanowaniu żywiołu Londyn stanął przed olbrzymimi problemami ekonomicznymi oraz społecznymi. Król Karol II Stuart zalecał, żeby opuścić miasto i osiedlić się gdzieś indziej. Ostatecznie Londyn odbudowano na planie średniowiecznym, a zastosowany wtedy układ ulic przetrwał do XXI wieku. Czytaj więcej…

2024-09-17

Koralówka czerwonowierzchołkowa – gatunek grzybów z rodziny siatkoblaszkowatych. Gatunek typowy rodzaju Ramaria. Jego owocniki mogą dorastać do 15 cm szerokości i 20 cm wysokości i przypominają wyglądem koralowiec. Rozgałęzienia owocnika są początkowo białawe, ale z wiekiem stają się płowe lub brązowe, z końcówkami od różowego do czerwonawego. Miąższ jest gruby i biały. Zarodniki, żółtawe w wysypie, są elipsoidalne, posiadają podłużne żebrowania i mierzą około 13,8 × 4,7 mikrometrów. Grzyb jadalny. Szeroko rozpowszechniony gatunek. Grzyb mykoryzowy współżyjący z drzewami liściastymi oraz owocujący na glebie obszarów leśnych. Owocniki grzyba są jadalne, a młode okazy mają łagodny, „owocowy” smak. Niektórzy autorzy ostrzegają przed efektami przeczyszczającymi u osób podatnych. Czytaj więcej…

2024-09-18

Kurelom i kumom – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich zwierzęta wykorzystywane przez Jeredytów. Pojawiają się we wchodzącej w skład Księgi Mormona Księdze Etera. Miały być szczególnie przydatne człowiekowi. Niektórzy komentatorzy wnioskują z tego, że mogły być udomowione, inni, spoglądając na szerszy kontekst, wyciągają wniosek dokładnie przeciwny. Utrwalone w kulturze świętych w dniach ostatnich, nazywane są najbardziej osobliwymi oraz najbardziej tajemniczymi zwierzętami wymienianymi w Księdze Mormona. Istnienie kurelomów i kumomów nie znalazło potwierdzenia w źródłach zewnętrznych. Od dawna są niemniej obiektem spekulacji. Badacze podejmowali próby identyfikacji tych zwierząt. Przyjmuje się, jakoby miały przynależeć do gatunków rodzimych dla zamieszkanego przez Jeredytów starożytnego kontynentu amerykańskiego. Zwraca się również uwagę na to, iż w procesie określanym mianem tłumaczenia Księgi Mormona Joseph Smith nie znalazł dlań słowa w języku angielskim. Z uwagi na ten fakt czasem wspomina się o lamach oraz alpakach. Czytaj więcej…

2024-09-19

Trzy kolory. Czerwony – film psychologiczny z 1994 roku w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego, zrealizowany w koprodukcji francusko-polsko-szwajcarskiej na podstawie scenariusza napisanego przez reżysera wspólnie z Krzysztofem Piesiewiczem. W głównych rolach wystąpili Irène Jacob oraz Jean-Louis Trintignant. Bohaterką filmu jest szwajcarska studentka Valentine. Poznaje ona emerytowanego sędziego Josepha Kerna, podsłuchującego elektronicznie swoich sąsiadów. Równolegle film prowadzi wątek studenta prawa Auguste’a – sąsiada Valentine – którego losy splatają się z życiorysem Kerna. Tematem filmu jest rola przypadku w życiu człowieka oraz idea braterstwa, które mimo przeszkód losu jest możliwe. Czerwony, w dużej mierze dzięki scenariuszowi, a także pracy operatorskiej Piotra Sobocińskiego, został bardzo pozytywnie przyjęty przez anglojęzycznych krytyków i był uznawany za faworyta Festiwalu Filmowego w Cannes. Jednakże krytyka przypuszczona między innymi przez Cahiers du cinéma oraz Jean-Luca Godarda sprawiła, że jury festiwalowe nie przyznało Czerwonemu żadnej nagrody. Klęska festiwalowa Czerwonego przyczyniła się do rezygnacji Kieślowskiego z dalszej kariery filmowej. Czytaj więcej…

2024-09-20

Dyskografia Virgin – polskiego zespołu muzycznego grającego muzykę pop, pop rock oraz rock, składa się z czterech albumów studyjnych, jednego albumu koncertowego, jednego box setu, dwunastu singli, dwóch promo oraz dwunastu teledysków. Debiutancki album zespołu zatytułowany Virgin został wydany 5 września 2002 roku. Pochodzący z niego singel To ty zajął 27. pozycję na Szczecińskiej Liście Przebojów. W maju 2004 roku wydano drugi album zespołu zatytułowany Bimbo, który w drugim tygodniu sprzedaży zajął 1. miejsce zestawienia OLiS. 24 października 2005 roku ukazał się trzeci album studyjny Virgin zatytułowany Ficca, który od lipca 2006 roku przez sześć kolejnych tygodni przebywał na szczycie listy sprzedaży OLiS. Wydawnictwo uzyskało status potrójnej platynowej płyty w Polsce. Na początku 2007 roku zespół został rozwiązany. W 2016 roku zespół został reaktywowany i wydał utwór Hard Heart w wersji promo, którego polskojęzyczna wersja piosenki zatytułowana Niebezpieczna kobieta została oficjalnie pierwszym singlem promującym czwarty studyjny album grupy Choni. Czytaj więcej…

2024-09-21

Bitwa koło wschodnich Wysp Salomona – stoczona 24 i 25 sierpnia 1942 roku na wschód od Wysp Salomona trzecia bitwa lotniskowców podczas wojny na Pacyfiku. Starcie między dwoma lotniskowcami amerykańskimi, a japońskim zespołem okrętów z trzema lotniskowcami w składzie, było pierwszą z dwóch bitew lotniskowców w sześciomiesięcznej kampanii na Salomonach. W ataku samolotów z lotniskowców „Shōkaku” oraz „Zuikaku” uszkodzony został wprawdzie amerykański lotniskowiec USS „Enterprise” (CV-6), jednakże amerykańskie bombowce nurkujące zatopiły japoński lotniskowiec „Ryūjō”. Przede wszystkim jednak na skutek braku osłony z powietrza, na Guadalcanal nie dotarł konwój statków z japońskimi żołnierzami piechoty morskiej, który został zbombardowany przez samoloty z lotniska Henderson Field na Guadalcanalu. Bitwa zakończyła się japońską porażką, gdyż okręty admirała Isoroku Yamamoto nie zrealizowały żadnego z założonych celów operacji – nie zostały zniszczone amerykańskie lotniskowce, nie powiodła się też japońska próba dostarczenia wzmocnień na Guadalcanal. Ponadto japońska flota poniosła znacznie wyższe od floty amerykańskiej straty osobowe. Czytaj więcej…

2024-09-22

Tęcza – zjawisko optyczne oraz meteorologiczne, charakterystyczny wielobarwny łuk o ciągłej zmianie kolorów od czerwonego na zewnątrz do fioletowego wewnątrz, widziany naprzeciw słońca, występujący zazwyczaj tuż przed lub po opadzie deszczu. Występujący w tęczy układ barw jest zbliżony do widma barw prostych, z reguły wyszczególnia się siedem barw tęczy. Najczęściej obserwowana jest tęcza główna, towarzyszy jej drugi łuk tęczy o większym promieniu i odwrotnym układzie kolorów, zwany tęczą wtórną, ale jest znacznie słabszy, przez co rzadziej obserwowany. Obszar między tęczą główną i wtórną jest nieco ciemniejszy, jest zwany pasem Aleksandra. Łuk tęczy głównej wywołują promienie, które weszły do kropli wody załamując się przy wejściu i wyjściu, oraz doznały w niej jednego wewnętrznego odbicia. Promienie, które odbiły się wewnątrz kropli dwa razy, wywołują tęczę wtórną. Zależność współczynnika załamania światła od długości fali świetlnej, powoduje rozkład światła białego na barwy. Czytaj więcej…

2024-09-23

Wielki pożar Londynu – pożar w centralnym Londynie trwający od niedzieli 2 września do czwartku 6 września 1666 roku, obejmujący głównie średniowieczną dzielnicę City of London otaczaną przez zbudowany jeszcze w czasach rzymskich mur londyński, a następnie rozprzestrzeniający się na zachód. Pożar rozpoczął się w niedzielę 2 września niedługo po północy w piekarni na ulicy Pudding Lane, szybko się rozprzestrzeniając. Pożar zamienił się w burzę ogniową, a w poniedziałek pożoga rozprzestrzeniła się na północ, w kierunku centrum City. W wyniku pożaru spłonęło około 13,5 tys. domów, 87 zakrystii, 44 budynki gildii londyńskich, siedziba urzędu celnego, katedra św. Piotra, pałac Bridewell i kilka innych więzień, główny urząd pocztowy oraz trzy zachodnie bramy miejskie. Oficjalna liczba ofiar katastrofy jest relatywnie nieduża, chociaż część historyków kwestionuje to przekonanie. Po opanowaniu żywiołu Londyn stanął przed olbrzymimi problemami ekonomicznymi oraz społecznymi. Król Karol II Stuart zalecał, żeby opuścić miasto i osiedlić się gdzieś indziej. Ostatecznie Londyn odbudowano na planie średniowiecznym, a zastosowany wtedy układ ulic przetrwał do XXI wieku. Czytaj więcej…

2024-09-24

Koralówka czerwonowierzchołkowa – gatunek grzybów z rodziny siatkoblaszkowatych. Gatunek typowy rodzaju Ramaria. Jego owocniki mogą dorastać do 15 cm szerokości i 20 cm wysokości i przypominają wyglądem koralowiec. Rozgałęzienia owocnika są początkowo białawe, ale z wiekiem stają się płowe lub brązowe, z końcówkami od różowego do czerwonawego. Miąższ jest gruby i biały. Zarodniki, żółtawe w wysypie, są elipsoidalne, posiadają podłużne żebrowania i mierzą około 13,8 × 4,7 mikrometrów. Grzyb jadalny. Szeroko rozpowszechniony gatunek. Grzyb mykoryzowy współżyjący z drzewami liściastymi oraz owocujący na glebie obszarów leśnych. Owocniki grzyba są jadalne, a młode okazy mają łagodny, „owocowy” smak. Niektórzy autorzy ostrzegają przed efektami przeczyszczającymi u osób podatnych. Czytaj więcej…

2024-09-25

Kurelom i kumom – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich zwierzęta wykorzystywane przez Jeredytów. Pojawiają się we wchodzącej w skład Księgi Mormona Księdze Etera. Miały być szczególnie przydatne człowiekowi. Niektórzy komentatorzy wnioskują z tego, że mogły być udomowione, inni, spoglądając na szerszy kontekst, wyciągają wniosek dokładnie przeciwny. Utrwalone w kulturze świętych w dniach ostatnich, nazywane są najbardziej osobliwymi oraz najbardziej tajemniczymi zwierzętami wymienianymi w Księdze Mormona. Istnienie kurelomów i kumomów nie znalazło potwierdzenia w źródłach zewnętrznych. Od dawna są niemniej obiektem spekulacji. Badacze podejmowali próby identyfikacji tych zwierząt. Przyjmuje się, jakoby miały przynależeć do gatunków rodzimych dla zamieszkanego przez Jeredytów starożytnego kontynentu amerykańskiego. Zwraca się również uwagę na to, iż w procesie określanym mianem tłumaczenia Księgi Mormona Joseph Smith nie znalazł dlań słowa w języku angielskim. Z uwagi na ten fakt czasem wspomina się o lamach oraz alpakach. Czytaj więcej…

2024-09-26

Trzy kolory. Czerwony – film psychologiczny z 1994 roku w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego, zrealizowany w koprodukcji francusko-polsko-szwajcarskiej na podstawie scenariusza napisanego przez reżysera wspólnie z Krzysztofem Piesiewiczem. W głównych rolach wystąpili Irène Jacob oraz Jean-Louis Trintignant. Bohaterką filmu jest szwajcarska studentka Valentine. Poznaje ona emerytowanego sędziego Josepha Kerna, podsłuchującego elektronicznie swoich sąsiadów. Równolegle film prowadzi wątek studenta prawa Auguste’a – sąsiada Valentine – którego losy splatają się z życiorysem Kerna. Tematem filmu jest rola przypadku w życiu człowieka oraz idea braterstwa, które mimo przeszkód losu jest możliwe. Czerwony, w dużej mierze dzięki scenariuszowi, a także pracy operatorskiej Piotra Sobocińskiego, został bardzo pozytywnie przyjęty przez anglojęzycznych krytyków i był uznawany za faworyta Festiwalu Filmowego w Cannes. Jednakże krytyka przypuszczona między innymi przez Cahiers du cinéma oraz Jean-Luca Godarda sprawiła, że jury festiwalowe nie przyznało Czerwonemu żadnej nagrody. Klęska festiwalowa Czerwonego przyczyniła się do rezygnacji Kieślowskiego z dalszej kariery filmowej. Czytaj więcej…

2024-09-27

Dyskografia Virgin – polskiego zespołu muzycznego grającego muzykę pop, pop rock oraz rock, składa się z czterech albumów studyjnych, jednego albumu koncertowego, jednego box setu, dwunastu singli, dwóch promo oraz dwunastu teledysków. Debiutancki album zespołu zatytułowany Virgin został wydany 5 września 2002 roku. Pochodzący z niego singel To ty zajął 27. pozycję na Szczecińskiej Liście Przebojów. W maju 2004 roku wydano drugi album zespołu zatytułowany Bimbo, który w drugim tygodniu sprzedaży zajął 1. miejsce zestawienia OLiS. 24 października 2005 roku ukazał się trzeci album studyjny Virgin zatytułowany Ficca, który od lipca 2006 roku przez sześć kolejnych tygodni przebywał na szczycie listy sprzedaży OLiS. Wydawnictwo uzyskało status potrójnej platynowej płyty w Polsce. Na początku 2007 roku zespół został rozwiązany. W 2016 roku zespół został reaktywowany i wydał utwór Hard Heart w wersji promo, którego polskojęzyczna wersja piosenki zatytułowana Niebezpieczna kobieta została oficjalnie pierwszym singlem promującym czwarty studyjny album grupy Choni. Czytaj więcej…

2024-09-28

Jednojęzyczny słownik dydaktyczny – słownik podający definicje i określenia słów w języku wyrazu definiowanego, przeznaczony dla osób uczących się języka obcego. Definicje są sformułowane tak, aby były zrozumiałe przez osoby będące na danym poziomie znajomości języka. Słowniki dydaktyczne opracowuje się dla osób o różnych kompetencjach językowych: zaawansowanych w nauce języka, średnio zaawansowanych oraz dla początkujących. Dydaktyczne słowniki jednojęzyczne są wydawane w rozmaitych językach, używanych zwłaszcza w sytuacjach ponadnarodowych. Największy rynek dla tego typu wydawnictw rozwinęła Wielka Brytania, gdzie ukazało się pięć słowników wydanych przez liczące się w świecie naukowym koncerny wydawnicze. Od czasu publikacji pierwszego słownika tego typu w 1948 roku, typ książki przeszedł ewolucję – kamieniami milowymi rozwoju były m. in. wprowadzenie metajęzyka do opisu haseł, opartego na najczęściej pojawiających się słowach, a także korzystanie z korpusów językowych. Czytaj więcej…

2024-09-29

Flagi gmin w województwie dolnośląskim – lista symboli gminnych w postaci flagi, obowiązujących w województwie dolnośląskim. Zgodnie z definicją, flaga to płat tkaniny określonego kształtu, barwy oraz znaczenia, przymocowywany do drzewca lub masztu. Może on również zawierać herb lub godło danej jednostki administracyjnej. W Polsce jednostki terytorialne mogą ustanawiać flagi zgodnie z Ustawą z dnia 21 grudnia 1978 roku o odznakach i mundurach. Mimo to wiele miast i gmin podejmowało uchwały i używało flagi jako swojego symbolu – w województwie dolnośląskim było to kilkanaście gmin. Dopiero Ustawa z dnia 29 grudnia 1998 o zmianie niektórych ustaw w związku z wdrożeniem reformy ustrojowej państwa oficjalnie potwierdziła prawo województw, powiatów i gmin do ustanawiania tego symbolu jednostki terytorialnej. W 2024 roku w województwie dolnośląskim swoją flagę posiadało 116 ze 169 gmin. Symbol ten, od 2000 roku, ma ustanowione samo województwo. Czytaj więcej…

2024-09-30

Pancerniki typu Kaiser Friedrich III – niemieckie pancerniki z przełomu XIX i XX wieku. Okręty miały wyporność 11 097 ton i osiągały prędkość ponad 17 węzłów, ich główne uzbrojenie stanowiły cztery działa kalibru 24 cm umieszczone w dwóch wieżach. W latach 1896–1902 w stoczniach Kaiserliche Werft, Germaniawerft, Schichau oraz Blohm & Voss zbudowano pięć okrętów tego typu, które otrzymały nazwy upamiętniające niemieckich władców. Załoga pojedynczej jednostki składała się z 39 oficerów oraz 612 podoficerów i marynarzy. W przypadku pełnienia funkcji okrętu flagowego liczebność załogi zwiększała się o 63–75 osób, z czego 12 stanowili oficerowie. Pancerniki zostały wcielone do służby w Kaiserliche Marine w latach 1898–1902. Służyły w Heimatflotte oraz w Hochseeflotte, biorąc ograniczony udział w I wojnie światowej. Z czynnej służby zostały wycofane w latach 1915–1920, po czym zostały złomowane. Czytaj więcej…