Kamionna (województwo wielkopolskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kamionna
wieś
Ilustracja
Kościół pw. Narodzenia NMP
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

międzychodzki

Gmina

Międzychód

Wysokość

66,4–115,9 m n.p.m.

Liczba ludności (2022)

494[2]

Strefa numeracyjna

95

Kod pocztowy

64-421[3]

Tablice rejestracyjne

PMI

SIMC

0183466

Położenie na mapie gminy Międzychód
Mapa konturowa gminy Międzychód, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kamionna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kamionna”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Kamionna”
Położenie na mapie powiatu międzychodzkiego
Mapa konturowa powiatu międzychodzkiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Kamionna”
Ziemia52°33′53″N 15°57′30″E/52,564722 15,958333[1]
Nieoficjalny herb wsi Kamionna

Kamionnawieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie międzychodzkim, w gminie Międzychód, nad rzeką Kamionką, przy drodze krajowej nr 24.

Sołectwo[edytuj | edytuj kod]

Kamionna jest wsią sołecką[4] administrującą dwiema innymi osadami (przysiółkami) nie posiadającymi statutu sołectwa:

Położenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Ochrona przyrody[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość leży w atrakcyjnej krajobrazowo i przyrodniczo Dolinie Kamionki. W 2004 roku na południe od Kamionny utworzono florystyczny rezerwat „Dolina Kamionki”, chroniący fragment doliny rzecznej w rynnie polodowcowej, lasu, terenów podmokłych z 13 stanowiskami roślinnymi, wchodzący w skład Pszczewskiego Parku Krajobrazowego. Sama wieś leży na północnej granicy tego parku.

Części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Kamionna[5][6]
SIMC Nazwa Rodzaj
0183472 Kamionna-Folwark część wsi
0183489 Wiktorowo część wsi

Warunki hydrograficzne[edytuj | edytuj kod]

Przez centralną część Kamionny przepływa Kamionka, lewobrzeżny dopływ Warty. W obrębie wsi leży też kilka niewielkich jezior wytopiskowych[7]:

Historia[edytuj | edytuj kod]

Kamionna na historycznej mapie Wielkopolski sporządzonej w 1888 roku według danych zaczerpniętych z Kodeksu dyplomatycznego.
Centrum wsi

Miejscowość ma metrykę średniowieczną i pierwotnie związana była z Wielkopolską. Istnieje co najmniej od XIII wieku. Wymieniona została w 1261 w łacińskim dokumencie jako Camone, 1397 Camona, 1413 Camyona, 1425 Kame, 1428 Kamana, 1508 Kamynna, 1521 Kamień[8].

Miejscowość była wsią szlachecką należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej, którzy od nazwy wsi posiadali odmiejscowe nazwisko Kamieńscy, a później należała do Prusińskich herbu Nałęcz. W latach 1390-1426 właścicielem wsi był kasztelan kamieński Dobrogost z Kolna oraz jego brat Niemierza Kamieński. W 1427 dokumenty sądowe odnotowują proces pomiędzy wdową Wichną z Kamienny oraz Janem Kamieńskim. W 1429 pełnomocnik podkomorzego kaliskiego Dobrogosta z Szamotuł przedłożył przed sądem dokument nabycia 1/3 miasta Kamionna, 1/3 Skrzydlewa oraz 1/3 Gorzynia. Dokument został zatwierdzony przez sąd. W 1435 Andrzej Kamieński i Mikołaj z Kamionny toczyli proces z Dobrogostem Koleńskim o granice pomiędzy dziedzinami Kamionna, a Kolnem oraz Prusimiem. W latach 1435-1448 właścicielem we wsi był Mikołaj Kamieński z Kamionny[8][9].

Już przed 1402 miejscowość otrzymała prawa miejskie jako miasto prywatne. W 1429 odnotowana po łacinie jako Oppidum. W 1434 miejscowość leżała w powiecie poznańskim Korony Królestwa Polskiego. Od 1405 była siedzibą własnej parafii, a w 1510 leżała w dekanacie Wronki. W 1580 do parafii Kamionna należały: Tuczępy, Gralewo, Głażewo, Durmowo, Skrzydlewo, Gorzyń, Gorzycko, Bielsko, Kolno, Popowo, Prusim oraz Mnichy[8].

Miasto odnotowane zostało w rejestrach podatkowych. W 1582 zapłaciło dwie grzywny tytułem podwójnego szosu, a także zapłaciło podatki od 16 półłanków po 15 groszy, od trzech szewców po 15 groszy, dwóch krawców po 15 groszy, a także od kowala, rzeźnika, kuśnierza po 15 groszy, od młyna o dwóch kołach po 24 grosze, od 3 komorników po 6 groszy, od jednego kotła gorzałczanego 24 grosze, od wyszynku gorzałki 12 groszy, a także czopowe płacone od święta na św. Marcina w latach 1580-1581 płacone od 58 warów (jeden war po 8 beczek) płacone po 20 groszt. Miasto zapłaciło także wtedy od 125 kwart gorzałki po 3 denary. W mieście istniał browar Jana Kamieńskiego, który w okresie od św. Marcina roku 1580 do św. Marcina 1581 zapłacił podatki od 84 beczek po jednym groszu oraz od trzech beczek śledzi zapłacił po 6 gr. Ogółem miasto zapłaciło 61 florenów, 10 groszy oraz 15 denarów[8].

W 1499 Mikołaj Kamieński wzniósł nowy kościół murowany w miejsce starego drewnianego. W XVII wieku uległ on zniszczeniu i został odrestaurowany nakładem ówczesnych właścicieli miejscowości Prusińskich herbu Nałęcz. W miejscowości oprócz opisanego kościoła był jeszcze drugi św. Mikołaja, który został rozebrany w 1822[9].

W 1582 w okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów miasto Kamionna położone było w powiecie poznańskim województwa poznańskiego[10][11]. Miasto jednak nie rozwinęło się na tyle aby zachować prawa miejskie, ponieważ już w XVI wieku zdegradowano je i zaliczano ponownie do wsi. W 1638 właściciele Kamionny wyjednali jednak u króla polskiego Władysława IV Wazy ponowne nadanie praw miejskich. Pomimo położenia na ważnym szlaku drogowym miasto ponownie się nie rozwinęło i ponownie zostało zdegradowane w 1874[12].

W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. Jako miasteczko leżące nad rzeczką Kamionną w powiecie międzychodzkim opisał je XIX wieczny Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. W 1882 liczyło 85 domów, w których mieszkało w sumie 766 mieszkańców w tym 666 katolików, 93 ewangelików oraz 7 izraelitów. Słownik wymienia w miejscowości także 113 analfabetów. W miasteczku znajdowała wówczas kilkuklasowa szkoła elementarna, agentura pocztowa, a w jego najbliższej okolicy dwie gorzelnie[9].

Miejscowość zachowała polski charakter etniczny i w 1920 r. traktat wersalski przyznał Kamionnę Polsce. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kamionna. W latach 1975–1998 Kamionna administracyjnie należała do województwa gorzowskiego.

Urodził się tu: Wincenty Nowaczyński (ur. 16 marca 1883, zm. 31 stycznia 1940 w Forcie VII w Poznaniu) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

  • Gotycki kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, zbudowany w 1499 roku – jeden z cenniejszych obiektów tego typu w Wielkopolsce, usytuowany na skraju głębokiej doliny Kamionki; jednonawowy, ceglany, nietynkowany, z przylegającą wieżą dzwonnicy. Wschodnia ściana zwieńczona efektownym, trójkondygnacyjnym szczytem.
  • Stary słup milowy (mila pruska) – ustawiony wraz z budową szosy Poznań-Berlin w l. 18261835; od 2002 r. przeniesiony w pobliże kościoła NMP.
  • W Kamionnie świetnie zachował się zwarty, małomiasteczkowy układ przestrzenny z kwadratowym rynkiem wraz z blokiem śródrynkowym oraz wychodzącymi zeń prostopadle ulicami, naruszony jedynie przebiciem głównej szosy przez południową ścianę rynku.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 49873
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 418 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. Maciej Żurkowski: wykaz sołectw gminy Międzychód wraz z przynależnymi do nich miejscowościami. październik 2008. [dostęp 2008-10-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-17)].
  5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. GUS. Rejestr TERYT.
  7. Wykaz jezior w powiecie międzychodzkim. wrzesień 2008. s. 1. [dostęp 2010-06-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (15 grudnia 2014)].
  8. a b c d Chmielewski 1988 ↓, s. 118-121.
  9. a b c Kamionna (4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 796.
  10. Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 50.
  11. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 175.
  12. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 38–39.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]