Katalin Karikó

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Katalin Karikó
Ilustracja
Katalin Karikó (2020)
Państwo działania

Węgry

Data i miejsce urodzenia

17 stycznia 1955
Szolnok

Specjalność: biochemia
Alma Mater

Uniwersytet Segedyński

Doktorat

1982 – biochemia
Uniwersytet Segedyński

Uczelnia

Temple University,
University of Pennsylvania,
BioNTech

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana
Nagrody

Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny
Nagroda Japońska

Multimedia w Wikimedia Commons

Katalin Karikó (ur. 17 stycznia 1955 w Szolnoku) – węgierska biochemiczka, działająca w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Wraz z Drew Weissmanem laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 2023 roku.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się w Szolnoku, potem mieszkała w Kisújszállás, gdzie ojciec był rzeźnikiem a matka księgową[1]. Studiowała na Uniwersytecie Segedyńskim, magister biologii z 1978 r. W 1982 roku uzyskała tam stopień doktora z biochemii[2]. W 1985 roku została zwolniona z uczelni i, wraz z mężem inżynierem i dwuletnią córką, wyjechała z Węgier do Stanów Zjednoczonych Ameryki. Pieniądze, które uzyskali ze sprzedaży samochodu, wymienili na czarnym rynku na USD o równowartości 900 GBP, które przemycili przez granicę w pluszowym misiu córki[3][4].

31 października 1978 r. została zarejestrowana przez kontrwywiad Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Węgierskiej Republiki Ludowej jako tajny współpracownik Lengyel Zsolt, pozyskał ją hadnagy László Salgó.[5][6][7][8][9]

W Stanach Zjednoczonych Ameryki pracowała początkowo na Temple University w Filadelfii, a w 1989 roku przeniosła się do Szkoły Medycyny Uniwersytetu Pensylwanii[4].

Podczas prac na Uniwersytecie Segedyńskim, zaczęła interesować się syntezą i badaniami kwasu rybonukleinowego, kontynuowała prace dotyczące tej tematyki podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych Ameryki, koncentrując się na mRNA. Planowała podjąć badania wykorzystujące mRNA w terapii mukowiscydozy i udar mózgu, ale nie uzyskała na nie funduszy[4].

W 1998 roku naukowczyni podjęła współpracę z immunologiem Drew Weissmanem (spotkali się przypadkowo przy kserokopiarce). Efektem ich badań było zmodyfikowanie zasad azotowych nukleozydów, co ograniczyło powstawanie stanu zapalnego wywołanego przez wstrzyknięcie RNA[4]. Opatentowali to rozwiązanie i założyli startup, którego celem miało być opracowanie leków opartych na RNA. Nie doszli jednak do etapu badań klinicznych i uczelnia sprzedała prawa do tego rozwiązania przedsiębiorstwu CellScrypt[4].

W 2013 roku podjęła pracę w BioNTech (pracę oferowało jej również przedsiębiorstwo Moderna), uzyskała w niej stanowisko senior vice-president. Zarówno BioNTech (we współpracy z Pfizerem), jak i Moderna opracowały szczepionki przeciw COVID-19, oparte na odkryciu Karikó i Weissmana[4].

W 2023 roku wraz z Weissmanem otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny za odkrycia na polu zasad (azotowych) nukleozydów, które umożliwiły opracowanie skutecznych szczepionek mRNA przeciw COVID-19[10][11]. W tym samym roku została odznaczona Krzyżem Wielkim Orderu Węgierskiego Świętego Stefana[12]

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Córka Katalin Karikó, Zsuzsanna Francia jest obywatelką USA, uprawia wioślarstwo, zdobyła dwa złote medale olimpijskie w tej dyscyplinie[4][3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Katalin Karikó. Chcieli ją zwolnić, obcięli pensję. Teraz dostała Nobla - Wiadomości [online], onet.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
  2. ↑ Katalin Karikó. [w:] 9th International mRNA Health Conference [on-line]. [dostęp 2021-05-08]. (ang.).
  3. ↑ a b Katalin Kariko, the scientist behind the Pfizer Covid-19 vaccine. [w:] France 24 [on-line]. 2020-12-18. [dostęp 2021-05-08]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g Covid vaccine technology pioneer: 'I never doubted it would work'. [w:] The Guardian [on-line]. 2020-11-21. [dostęp 2021-05-08]. (ang.).
  5. ↑ [Bálint László A hálózati nyilvántartás szereplői - Az államvédelmi és állambiztonsági hálózat nyilvántartása Szegeden és Csongrád megyében https://www.antikvarium.hu/konyv/balint-laszlo-a-halozati-nyilvantartas-szereploi-805110]
  6. ↑ Kuruc.info - Szakértői nyomok Karikó Katalin ("Lengyel Zsolt" titkos megbízott?) állítólagos állambiztonsági múltjában [online], kuruc.info [dostęp 2024-04-23] (węg.).
  7. ↑ Kuruc.info - Karikó Katalin elismerte, hogy beszervezték, de "írásos jelentést nem adtam, senkinek nem ártottam" [online], kuruc.info [dostęp 2024-04-23] (węg.).
  8. ↑ Ungváry Krisztián: Karikót nem a kémelhárítás küldte Amerikába | Euronews [online], euronews.com [dostęp 2024-04-23] (węg.).
  9. ↑ Telex: Karikó Katalint fenyegetéssel beszervezte a szocialista állambiztonság, de egyetlen jelentést sem adott [online], telex.hu [dostęp 2024-04-23] (węg.).
  10. ↑ Nagroda Nobla z medycyny za szczepionki mRNA, które ocaliły miliony ludzi przed ciężkim zachorowaniem i śmiercią z powodu COVID-19! [online], wyborcza.pl, 2 października 2023 [dostęp 2023-10-02].
  11. ↑ The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2023 – Press Release [online], NobelPrize.org, 2 października 2023 [dostęp 2023-10-02] (ang.).
  12. ↑ Karikó Katalin és Szilágyi Áron kapta a Szent István-rendet [online], magyarnemzet.hu [dostęp 2024-04-23] (węg.).
Laureaci Nagrody Japońskiej
XX wiek
XXI wiek
Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny
XX wiek
XXI wiek

Nobel

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Katalin_Karikó&oldid=73609694”