Przejdź do zawartości

Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Gietrzwałdzie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
Zabytek: nr rej. 268 (G/46) z dnia 26.08.1949 oraz 994 z 27.03.1968[1]
kościół parafialny,
sanktuarium,
bazylika mniejsza
Ilustracja
Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Miejscowość

Gietrzwałd

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Gietrzwałdzie

Bazylika mniejsza
• nadający tytuł

od 2 lutego 1970
papież Paweł VI

Wezwanie

Narodzenia NMP

Wspomnienie liturgiczne

8 września

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny”
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego
Mapa konturowa powiatu olsztyńskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny”
Położenie na mapie gminy Gietrzwałd
Mapa konturowa gminy Gietrzwałd, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny”
Ziemia53°44′53,12″N 20°14′09,75″E/53,748089 20,236042
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Sanktuarium Maryjne w Gietrzwałdzie – istnieje tam od XVI w. kult związany z Matką Boską i obrazem Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej w formie Madonny Piastunki z dziecięciem (Hodigitria).

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Wnętrze świątyni i ołtarz

Nie wiadomo, kiedy został zbudowany w Gietrzwałdzie pierwszy kościół. Wiadomo, że w latach 1404–1409 proboszczem gietrzwałdzkim był ks. Jan Sterchen. Oznacza to, że prawdopodobnie już wtedy istniała w Gietrzwałdzie świątynia. Pierwszy kościół, o którym przetrwały informacje, był konsekrowany 31 marca 1500 przez biskupa sufragana Jana Wildego[2]. Była to murowana, jednonawowa budowla gotycka, zbudowana na podmurówce z kamieni polnych, mająca płaski, drewniany strop i wieżę od strony zachodniej, w górnej części drewnianą. Kościół otrzymał wezwanie Narodzenia Najświętszej Marii Panny, a później – św. Jana Ewangelisty i św. apostołów Piotra i Pawła. 20 września 1580 biskup Marcin Kromer konsekrował ołtarz główny[2]. Pod koniec XVI w. kościół był remontowany i przebudowany w stylu renesansowym – okna ostrołukowe zastąpiono wówczas prostokątnymi.

W drugiej poł. XIX w. w związku z objawieniami i wzrastającym ruchem pielgrzymkowym pojawiła się konieczność rozbudowy kościoła. Rozbudowa oraz renowacja miały miejsce w latach 1863–1869, kiedy proboszczem był ks. Józef Jordan oraz w latach 1878–1884, gdy proboszczem był ks. Augustyn Weichsel. W tym drugim okresie rozbudowę świątyni prowadzono według projektu Arnolda Güldenpfenniga, autora wielu budowli sakralnych w Niemczech w II. poł. XIX w. Wówczas to kościół uzyskał kształt, w którym istnieje do dzisiaj. Projekt Güldenpfenniga zakładał rozbudowę świątyni w stylu północnoniemieckiego gotyku ceglanego. Powiększono wówczas trzykrotnie prezbiterium i dobudowano transept z emporami, przez co kościół zyskał formę krzyża łacińskiego zamiast dawnego planu prostokąta[3]. Dwuspadowy dach przykryto dachówką ceramiczną. Wzniesiono również nową, murowaną, trzykondygnacyjną wieżę na planie kwadratu, nakrytą wysokim, ostrosłupowym hełmem. Na wieży znajduje się zegar z 1885 roku oraz trzy dzwony. Po północnej i południowej stronie przylegają do bryły kościoła dwukondygnacyjne kaplice zakończone półkolistymi absydami, przykrytymi połówkowym dachem stożkowym. Wyposażenie wnętrza jest głównie neogotyckie. Polichromie nowej części kościoła wykonali artyści z Krakowa, w tym Aleksander Trojkowicz.

Po 1884 przy kościele wybudowano również organistówkę.

Od 1945 opiekę nad sanktuarium sprawują Księża Kanonicy Regularni Laterańscy.

2 lutego 1970 papież Paweł VI nadał kościołowi Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Gietrzwałdzie tytuł i godność Bazyliki Mniejszej.

Bazylika Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Gietrzwałdzie należy obecnie do dekanatu Olsztyn III – Gutkowo w archidiecezji warmińskiej[4].

Obraz Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej

[edytuj | edytuj kod]

Kult Matki Boskiej narodził się w Gietrzwałdzie bardzo wcześnie i był związany z obrazem Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej, znajdującym się w ołtarzu głównym kościoła od co najmniej 1505, kiedy to został wymieniony w inwentarzu parafii[2]. Jest to obraz typu Hodegitrii, przedstawiający Matkę Bożą w półpostaci, okrytą ciemnoniebieskim płaszczem, trzymającą lewą ręką Dzieciątko Jezus w czerwonej sukience, które prawą rączką błogosławi, a lewą wspiera się na książce - symbolu mądrości[5]. Przy górnej krawędzi obrazu znajduje się trzymana przez 2 aniołów wstęga z dwoma pierwszymi wersami antyfony: Ave regina coelorum/ave domina angelorum.

Obraz jest tablicowy, malowany na podkładzie kredowym z roślinnym ornamentem w tle[2]. Pierwszą informację o obrazie i kulcie sporządził biskup Marcin Kromer w 1583. Z kolejnych akt wizytacji wynikało, że kult do połowy XIX w. miał charakter lokalny[3].

W 1717 obraz został ozdobiony srebrnymi koronami. Sukienkę Madonny wykonał Michał Bartolomowicz z Olsztyna, a sukienkę Dzieciątka Jezus – złotnik olsztyński Jan Geese.

Obraz jest umieszczony w neogotyckim ołtarzu głównym z pocz. XX w., wcześniejszy ołtarz został zniszczony w 1731. W latach 1964–1965 obraz był konserwowany[2].

Objawienia

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Objawienie w Gietrzwałdzie.

Gietrzwałd stał się sławny dzięki Objawieniom Matki Bożej, które trwały od 27 czerwca do 16 września 1877. Głównymi wizjonerkami były: trzynastoletnia Justyna Szafryńska i dwunastoletnia Barbara Samulowska.

W 1967 papież Paweł VI udzielił zgody na koronację obrazu Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej. Aktu koronacji na dziewięćdziesięciolecie objawień dokonał 10 września 1967 prymas Polski, kardynał Stefan Wyszyński, a udział w uroczystościach wziął metropolita krakowski Karol Wojtyła.

2 lutego 1969 miała miejsce powtórna koronacja, po odnalezieniu skradzionych koron[2].

W stulecie objawień (1977) Kościół zatwierdził ich treść jako autentyczną.

W 2019 Poczta Polska wydała okolicznościowy znaczek pocztowy poświęcony objawieniom Matki Bożej w Gietrzwałdzie[6].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Sanktuarium Maryjne w Gietrzwałdzie
    Sanktuarium Maryjne
    w Gietrzwałdzie
  • Wnętrze kościoła
    Wnętrze kościoła
  • Obraz Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej
    Obraz Matki Boskiej Gietrzwałdzkiej
  • Figurka Matki Bożej przy źródełku
    Figurka Matki Bożej
    przy źródełku
  • Prezbiterium
    Prezbiterium

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj.warmińsko-mazurskiego. [dostęp 2010-01-03].
  2. ↑ a b c d e f Tadeusz Dobrzeniecki: Architektura sakralna w Polsce na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Warszawa: Ars Christiana, 1976, s. 30.
  3. ↑ a b Wiktor Knercer. Gietrzwałd. „Spotkania z zabytkami”. Nr 2 (54), 1991. ISSN 0137-222X. 
  4. ↑ Oficjalna strona Archidiecezji warmińskiej.. [dostęp 2011-12-14].
  5. ↑ Grzegorz Jankowski: Sanktuaria polskie : Jasna Góra, Niepokalanów, Kalwaria Zebrzdowska, Łagiewniki, Licheń, Góra św. Anny, Święta Lipka, Piekary Śląskie, Gietrzwałd, Tuchów. Warszawa: Axel Springer Polska, 2005, s. 118. ISBN 83-8937-161-8.
  6. ↑ Filatelistyka - Znaczki pocztowe / niestemplowane - pojedyncze [online], poczta-polska.pl [dostęp 2024-04-22].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Bazyliki mniejsze w Polsce
Archikatedry
Katedry
Konkatedry
Kolegiaty
Klasztorne
Poklasztorne
Pozostałe
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bazylika_Narodzenia_Najświętszej_Maryi_Panny_w_Gietrzwałdzie&oldid=73576217”