Przejdź do zawartości

Morawy: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
jęz.
Znacznik: Wycofane
m Wycofano edycję użytkownika 83.20.76.227 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Pavel Fric.
Znaczniki: Wycofanie zmian Wycofane
Linia 27: Linia 27:
[[Plik:Moravia, moravian enclaves in Silesia, and change of moravian borders in 1920.png|thumb|Historyczne Morawy zaznaczone są na zielono; czerwony – enklawy morawskie na Śląsku; niebieski – historyczne ziemie Dolnej Austrii przyłączone do Moraw w 1920]]
[[Plik:Moravia, moravian enclaves in Silesia, and change of moravian borders in 1920.png|thumb|Historyczne Morawy zaznaczone są na zielono; czerwony – enklawy morawskie na Śląsku; niebieski – historyczne ziemie Dolnej Austrii przyłączone do Moraw w 1920]]
[[Plik:Moravská orlice.jpg|thumb|Flaga z [[Herb Moraw|herbem Moraw]]]]
[[Plik:Moravská orlice.jpg|thumb|Flaga z [[Herb Moraw|herbem Moraw]]]]
'''Morawy''' ({{w języku|cs|Morava}}, {{łac.|Moravia}}, {{niem.|Mähren}}) – [[kraina historyczna]] we wschodniej części [[Czechy|Czech]] o powierzchni 22 348,87 km², [[Krainy historyczne Czech|jedna z trzech krain wchodzących w skład tego państwa]] (obok [[Czechy (kraina)|Czech]] i [[Śląsk Czeski|Śląska Czeskiego]]). Północne fragmenty Moraw leżą na [[Granice Polski|terytorium Polski]] ([[Kietrz]], [[Baborów]]), a są to dawne [[Morawskie enklawy na Śląsku|enklawy morawskie na obszarze Śląska]], utworzone w wyniku włączenia do Śląska większości terytoriów dawnego morawskiego księstwa opawskiego (ten około dwustuletni proces zakończył się w 1613 r.).
'''Morawy''' ({{w języku|cs|Morava}}, {{łac.|Moravia}}, {{niem.|Mähren}}) – [[kraina historyczna]] we wschodniej części [[Czechy|Republiki Czeskiej]] o powierzchni 22 348,87 km², [[Krainy historyczne Czech|jedna z trzech krain wchodzących w skład tego państwa]] (obok [[Czechy (kraina)|Czech]] i [[Śląsk Czeski|Śląska Czeskiego]]). Północne fragmenty Moraw leżą na [[Granice Polski|terytorium Polski]] ([[Kietrz]], [[Baborów]]), a są to dawne [[Morawskie enklawy na Śląsku|enklawy morawskie na obszarze Śląska]], utworzone w wyniku włączenia do Śląska większości terytoriów dawnego morawskiego księstwa opawskiego (ten około dwustuletni proces zakończył się w 1613 r.).


Obszar Moraw w zasadzie pokrywa się z obszarem zlewni rzeki [[Morawa (lewy dopływ Dunaju)|Morawy]]. Na północy granice Moraw stanowi grzbiet [[Sudety Wschodnie|Sudetów Wschodnich]] (najwyższy szczyt Moraw: [[Pradziad]]) – [[Jesioniki|Jesioników]] i [[Góry Odrzańskie|Gór Odrzańskich]], od wschodu – [[Karpaty|karpackie]] pasma [[Jaworniki|Jaworników]] i [[Białe Karpaty|Białych Karpat]], od południa – [[Obniżenie Południowomorawskie]], od zachodu – [[Wyżyna Czesko-Morawska]]. Morawy graniczą od północy ze [[Śląsk]]iem, od zachodu z Czechami, od południa z [[Dolna Austria|Dolną Austrią]], od wschodu ze [[Słowacja|Słowacją]]. Na terenie dawnego Śląska Austriackiego (dzisiaj tworzącego większą część czeskiego Śląska) znajdowały się liczne enklawy morawskie<ref>[http://dalsimoravak.wordpress.com/2012/06/14/moravskoslezska-opava/ Moravskoslezská Opava].</ref>. Podczas wymiany terytoriów w 1958 r. pomiędzy [[Polska|Polską]] i [[Czechosłowacja|Czechosłowacją]] niewielkie fragmenty ziem, należące niegdyś do tych enklaw przyłączono do Polski. Wcześniej, bo po [[Wojny śląskie|wojnach śląskich]], jedną z enklaw morawskich (Kietrz i okolice) przyłączono do Prus i w ten sposób od 1945 znalazła się w granicach Polski<ref name="Kowalski">{{Cytuj pismo|nazwisko=Kowalski|imię=Mariusz|tytuł=Morawianie (Morawcy) w Polsce |url=http://web.archive.org/web/20190328065454/http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.hdl_11089_21291/c/0_6__115__131_Kowalski.pdf|czasopismo=Studia z Geografii Politycznej i Historycznej|data=2016|strony=115–131|wolumin=5}}</ref>.
Obszar Moraw w zasadzie pokrywa się z obszarem zlewni rzeki [[Morawa (lewy dopływ Dunaju)|Morawy]]. Na północy granice Moraw stanowi grzbiet [[Sudety Wschodnie|Sudetów Wschodnich]] (najwyższy szczyt Moraw: [[Pradziad]]) – [[Jesioniki|Jesioników]] i [[Góry Odrzańskie|Gór Odrzańskich]], od wschodu – [[Karpaty|karpackie]] pasma [[Jaworniki|Jaworników]] i [[Białe Karpaty|Białych Karpat]], od południa – [[Obniżenie Południowomorawskie]], od zachodu – [[Wyżyna Czesko-Morawska]]. Morawy graniczą od północy ze [[Śląsk]]iem, od zachodu z Czechami, od południa z [[Dolna Austria|Dolną Austrią]], od wschodu ze [[Słowacja|Słowacją]]. Na terenie dawnego Śląska Austriackiego (dzisiaj tworzącego większą część czeskiego Śląska) znajdowały się liczne enklawy morawskie<ref>[http://dalsimoravak.wordpress.com/2012/06/14/moravskoslezska-opava/ Moravskoslezská Opava].</ref>. Podczas wymiany terytoriów w 1958 r. pomiędzy [[Polska|Polską]] i [[Czechosłowacja|Czechosłowacją]] niewielkie fragmenty ziem, należące niegdyś do tych enklaw przyłączono do Polski. Wcześniej, bo po [[Wojny śląskie|wojnach śląskich]], jedną z enklaw morawskich (Kietrz i okolice) przyłączono do Prus i w ten sposób od 1945 znalazła się w granicach Polski<ref name="Kowalski">{{Cytuj pismo|nazwisko=Kowalski|imię=Mariusz|tytuł=Morawianie (Morawcy) w Polsce |url=http://web.archive.org/web/20190328065454/http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.hdl_11089_21291/c/0_6__115__131_Kowalski.pdf|czasopismo=Studia z Geografii Politycznej i Historycznej|data=2016|strony=115–131|wolumin=5}}</ref>.
Linia 104: Linia 104:
|url = https://brnensky.denik.cz/zpravy_region/sochu-josta-ozdobil-moravsky-znak-pripomina-vyznam-moravy-20210326.html
|url = https://brnensky.denik.cz/zpravy_region/sochu-josta-ozdobil-moravsky-znak-pripomina-vyznam-moravy-20210326.html
|data dostępu = 2021-04-08}}</ref>]]
|data dostępu = 2021-04-08}}</ref>]]
Większość zabytków, znajdujących się na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|Liście światowego dziedzictwa UNESCO]] Czech, leży na Morawach – [[Sanktuarium pielgrzymkowe św. Jana Nepomucena (Zelená Hora)]] w [[Zdziar nad Sazawą|Zdziare nad Sazawą]], historyczne centrum miasta [[Telcz]] z zespołem zamkowo-ogrodowym, [[Bazylika św. Prokopa w Třebíčy|Bazylika św. Prokopa w Třebíču]] oraz dzielnica żydowska w Třebíču, [[Willa Tugendhatów]] w Brnie, Kompleks Lednicko-Valticki składający się z zamku w [[Valtice|Valticach]], pałacu w [[Lednice|Lednicy]] oraz leżących pomiędzy nimi ogrodów, kompleks zamku i ogrodu Podzamkowego oraz [[Ogród Kwiatowy w Kromieryżu|Ogród Kwiatowy]] w [[Kromieryż]]u, [[Kolumna Trójcy Świętej w Ołomuńcu|Kolumna Trójcy Przenajświętszej w Ołomuńcu]].
Większość zabytków, znajdujących się na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|Liście światowego dziedzictwa UNESCO]] Republiki Czeskiej, leży na Morawach – [[Sanktuarium pielgrzymkowe św. Jana Nepomucena (Zelená Hora)]] w [[Zdziar nad Sazawą|Zdziare nad Sazawą]], historyczne centrum miasta [[Telcz]] z zespołem zamkowo-ogrodowym, [[Bazylika św. Prokopa w Třebíčy|Bazylika św. Prokopa w Třebíču]] oraz dzielnica żydowska w Třebíču, [[Willa Tugendhatów]] w Brnie, Kompleks Lednicko-Valticki składający się z zamku w [[Valtice|Valticach]], pałacu w [[Lednice|Lednicy]] oraz leżących pomiędzy nimi ogrodów, kompleks zamku i ogrodu Podzamkowego oraz [[Ogród Kwiatowy w Kromieryżu|Ogród Kwiatowy]] w [[Kromieryż]]u, [[Kolumna Trójcy Świętej w Ołomuńcu|Kolumna Trójcy Przenajświętszej w Ołomuńcu]].


[[Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa kulturowego]] zawiera pozycje z obszaru Moraw, przede wszystkim męski taniec ludowy [[Slovácky Verbuňk]], zwyczaj ludowy [[Pochód Królów|Jazda Królów]] oraz częściowo lalkarstwo i sokolnictwo.
[[Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa kulturowego]] zawiera pozycje z obszaru Moraw, przede wszystkim męski taniec ludowy [[Slovácky Verbuňk]], zwyczaj ludowy [[Pochód Królów|Jazda Królów]] oraz częściowo lalkarstwo i sokolnictwo.
Linia 114: Linia 114:
Wzrasta popularność wina morawskiego. W imprezach winiarskich, związanych często z tradycyjnymi strojami ludowymi, muzyką cymbałową oraz regionalnymi potrawami, biorą udział jak miejscowi mieszkańcy, tak również licznie tu przyjeżdżający turyści. W zimie organizowane są degustacje gminne oraz regionalne (tzw. košty), na końcu lata i początku jesieni tzw. Uroczystości Burčáku (pół-sfermentowany moszcz winogronowy) albo w różnych porach roku siže odbywajžace tzw. Dni Otwartych Piwnic.
Wzrasta popularność wina morawskiego. W imprezach winiarskich, związanych często z tradycyjnymi strojami ludowymi, muzyką cymbałową oraz regionalnymi potrawami, biorą udział jak miejscowi mieszkańcy, tak również licznie tu przyjeżdżający turyści. W zimie organizowane są degustacje gminne oraz regionalne (tzw. košty), na końcu lata i początku jesieni tzw. Uroczystości Burčáku (pół-sfermentowany moszcz winogronowy) albo w różnych porach roku siže odbywajžace tzw. Dni Otwartych Piwnic.


Obecnie Morawy są jednym z najpopularniejszych regionów do uprawiania turystyki rowerowej w Czechach. Wytyczono tu ponad 1200 kilometrów szlaków rowerowych<ref>[http://www.znajkraj.pl/rowerowe-morawy-poludniowe Rowerowe Morawy Południowe].</ref>, wraz z infrastrukturą, jak warsztaty rowerowe czy punkty gastronomiczne.
Obecnie Morawy są jednym z najpopularniejszych regionów do uprawiania turystyki rowerowej w Republice Czeskiej. Wytyczono tu ponad 1200 kilometrów szlaków rowerowych<ref>[http://www.znajkraj.pl/rowerowe-morawy-poludniowe Rowerowe Morawy Południowe].</ref>, wraz z infrastrukturą, jak warsztaty rowerowe czy punkty gastronomiczne.


[[Plik:Moravia coat of arms.jpg|thumb|200px|Historyczny [[herb Moraw]]]]
[[Plik:Moravia coat of arms.jpg|thumb|200px|Historyczny [[herb Moraw]]]]

Wersja z 23:57, 30 wrz 2023

{{{nazwa}}}
{{{nazwa oryginalna}}}
[[Plik:{{{herb}}}| 100x130px| alt=Herb]] [[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]]
[[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwa

 Czechy,  Polska (Niektóre enklawy morawskie na polskim Śląsku)

Stolica

Brno

Ważniejsze miejscowości

{{{ważniejsze miejscowości}}}

Powierzchnia

22 348,87 km²

Populacja ({{{rok}}})
• liczba ludności


{{{liczba ludności}}}

Położenie na mapie {{{nazwa mapy}}}
[[Plik:{{{mapa}}}|240x240px|alt=Mapa {{{dopełniacz nazwy}}}|{{{opis mapy}}}]]
{{{opis mapy}}}
Położenie na mapie brak
Mapa konturowa brak
Brak mapy: {{{kod mapy}}}
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
[[q:{{{wikicytaty}}}|Cytaty w Wikicytatach]]
Hasło w Wikisłowniku
Historyczne Morawy zaznaczone są na zielono; czerwony – enklawy morawskie na Śląsku; niebieski – historyczne ziemie Dolnej Austrii przyłączone do Moraw w 1920
Flaga z herbem Moraw

Morawy (cz. Morava, łac. Moravia, niem. Mähren) – kraina historyczna we wschodniej części Republiki Czeskiej o powierzchni 22 348,87 km², jedna z trzech krain wchodzących w skład tego państwa (obok Czech i Śląska Czeskiego). Północne fragmenty Moraw leżą na terytorium Polski (Kietrz, Baborów), a są to dawne enklawy morawskie na obszarze Śląska, utworzone w wyniku włączenia do Śląska większości terytoriów dawnego morawskiego księstwa opawskiego (ten około dwustuletni proces zakończył się w 1613 r.).

Obszar Moraw w zasadzie pokrywa się z obszarem zlewni rzeki Morawy. Na północy granice Moraw stanowi grzbiet Sudetów Wschodnich (najwyższy szczyt Moraw: Pradziad) – Jesioników i Gór Odrzańskich, od wschodu – karpackie pasma Jaworników i Białych Karpat, od południa – Obniżenie Południowomorawskie, od zachodu – Wyżyna Czesko-Morawska. Morawy graniczą od północy ze Śląskiem, od zachodu z Czechami, od południa z Dolną Austrią, od wschodu ze Słowacją. Na terenie dawnego Śląska Austriackiego (dzisiaj tworzącego większą część czeskiego Śląska) znajdowały się liczne enklawy morawskie[1]. Podczas wymiany terytoriów w 1958 r. pomiędzy Polską i Czechosłowacją niewielkie fragmenty ziem, należące niegdyś do tych enklaw przyłączono do Polski. Wcześniej, bo po wojnach śląskich, jedną z enklaw morawskich (Kietrz i okolice) przyłączono do Prus i w ten sposób od 1945 znalazła się w granicach Polski[2].

Teren Moraw zamieszkany był przez człowieka co najmniej od okresu paleolitu, o czym świadczą stanowiska archeologiczne na Wzgórzach Pawłowskich w pobliżu Brna oraz w okolicy Dolní Věstonice i Předmostí (obecnie część Przerowa).

Regiony etnograficzne

Historia i ważniejsze wydarzenia

Morawy pod panowaniem polskim (1003-1031)

W starożytności Morawy były zamieszkane przez Celtów, później przez germańskich Kwadów, a od VI wieku przez Słowian. Pierwsze wzmianki o ośrodkach politycznych na Morawach pojawiają się w kronikach Fredegarda w VII wieku. Wspomniany jest władca Samon, który odmówił posłuszeństwa Frankom. Jest to najstarsza wzmianka o istniejącej państwowości w krainach zamieszkanych przez Słowian.

Historyczne regiony Czech a współczesny podział administracyjny

Turystyka

Pomnik konny Jodoka z Moraw na Placu Morawskim (Moravské náměstí) w Brnie. Okrągła tarcza trzymana przez rycerza została opatrzona herbem Moraw. Przedstawiciele miasta Brna używają go do upamiętnienia Spisu Ludności, Domów i Mieszkań 2021.[7]

Większość zabytków, znajdujących się na Liście światowego dziedzictwa UNESCO Republiki Czeskiej, leży na Morawach – Sanktuarium pielgrzymkowe św. Jana Nepomucena (Zelená Hora) w Zdziare nad Sazawą, historyczne centrum miasta Telcz z zespołem zamkowo-ogrodowym, Bazylika św. Prokopa w Třebíču oraz dzielnica żydowska w Třebíču, Willa Tugendhatów w Brnie, Kompleks Lednicko-Valticki składający się z zamku w Valticach, pałacu w Lednicy oraz leżących pomiędzy nimi ogrodów, kompleks zamku i ogrodu Podzamkowego oraz Ogród Kwiatowy w Kromieryżu, Kolumna Trójcy Przenajświętszej w Ołomuńcu.

Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa kulturowego zawiera pozycje z obszaru Moraw, przede wszystkim męski taniec ludowy Slovácky Verbuňk, zwyczaj ludowy Jazda Królów oraz częściowo lalkarstwo i sokolnictwo.

Inne popularne atrakcje turystyczne to Kras Morawski z wieloma jaskiniami udostępnionymi turystom, mnóstwo historycznych zamków i pałaców jak np. Pernštejn, Buchlov, Bouzov, Náměšť nad Oslavou, Jaroměřice nad Rokytnou, Sławków (Austerlitz) Milotice, Vranov nad Dyjí, Holešov albo Hradec nad Moravicí. Większymi sanktuariami są narodowe sanktuarium morawskie – bazylika pw. Wniebowzięcia NMP i św. Cyryla i Metodego oraz zespół poklasztorny cystersów na Velehradzie, sanktuarium MB Obrończyni w Sv. Hostýnie albo Sanktuarium Imienia MB w Křtinách. Warte zwiedzenia są klasztory, np. benedyktynów w Rajhradzie, norbertanów w Novej Říšy, dominikanów w Igławie czy Uherskim Brodzie, cysterek w Předklášteří, tak samo jak zespoły poklasztorne cystersów w Zdziare nad Sazawą czy norbertanów w Louce (Znojmo).

Historycznymi starówkami mogą się pochwalić m.in.: Slavonice, Igława (miasto), Velké Meziříčí, Moravská Třebová, Znojmo, Mikulov, Uherské Hradiště, Litovel oraz Štramberk. Zachowane dzielnice żydowskie można zwiedzić w: Holešovie, Boskovicach, Mikulovie i Velkim Meziříčí. Architekturę wiejską można podziwiać w tzw. rezerwatach architektury ludowej np. w Rymicach na Morawach centralnych, w Křižánkách, bądź w Krátkej na Wyżynie Czesko-Morawskiej, zaś muzealne ekspozycje znajdziemy w skansenie w Rožnovie pod Radhoštěm, czy w Strážnicy.

Wzrasta popularność wina morawskiego. W imprezach winiarskich, związanych często z tradycyjnymi strojami ludowymi, muzyką cymbałową oraz regionalnymi potrawami, biorą udział jak miejscowi mieszkańcy, tak również licznie tu przyjeżdżający turyści. W zimie organizowane są degustacje gminne oraz regionalne (tzw. košty), na końcu lata i początku jesieni tzw. Uroczystości Burčáku (pół-sfermentowany moszcz winogronowy) albo w różnych porach roku siže odbywajžace tzw. Dni Otwartych Piwnic.

Obecnie Morawy są jednym z najpopularniejszych regionów do uprawiania turystyki rowerowej w Republice Czeskiej. Wytyczono tu ponad 1200 kilometrów szlaków rowerowych[8], wraz z infrastrukturą, jak warsztaty rowerowe czy punkty gastronomiczne.

Historyczny herb Moraw
Morawskie enklawy na Śląsku Austriackim

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Moravskoslezská Opava.
  2. ↑ Mariusz Kowalski. Morawianie (Morawcy) w Polsce. „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”. 5, s. 115–131, 2016. 
  3. ↑ Stefan Oeter Mniejszości pomiędzy segregacją, integracją i asymilacją – o powstaniu i rozwoju modelu autonomii kulturowej. haus.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]..
  4. ↑ Předpis č. 3/1950 Sb.: Vyhláška ministerstva vnitra o změnách úředních názvů míst v roce 1949.
  5. ↑ a b 36. ZÁKON ze dne 9. dubna 1960 o územním členění státu [online], mvcr.cz [zarchiwizowane z adresu 2005-05-07] (cz.).
  6. ↑ 51 ZÁKON ze dne 29. ledna 2020 [online], zakonyprolidi.cz [dostęp 2023-07-04] (cz.).
  7. ↑ Sochu Jošta v Brně ozdobil moravský znak, připomíná význam Moravy (Pomnik Jodoka w Brnie został ozdobiony herbem Moraw, przypominającym o znaczeniu Moraw) [online] [dostęp 2021-04-08].
  8. ↑ Rowerowe Morawy Południowe.

Linki zewnętrzne

Krainy historyczne Czech
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Morawy&oldid=71406877”