Banan zwyczajny

Banan zwyczajny
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	jednoliścienne
Rząd	imbirowce
Rodzina	bananowate
Rodzaj	banan
Gatunek	banan zwyczajny
Nazwa systematyczna
Musa × paradisiaca L. Sp. pl. 2:1043. 1753
Synonimy
Musa dacca Horan., Musa ×sapientum L.

Banan zwyczajny (Musa × paradisiaca L.) – gatunek rośliny należący do rodziny bananowatych (Musaceae). Ma liczne synonimy: banan właściwy, banan rajski, pizang, figa rajska, figa błogosławiona, muza. Roślina uprawna, w krajach o tropikalnym klimacie pospolicie uprawiana dla owoców.

Morfologia

Pokrój

Bylina o wysokości do 15 m.

Liście

Pojedyncze, równowąskolancetowate, o długości do 4 m, z grubym nerwem środkowym. Są całobrzegie, ale ich wielka blaszka liściowa z czasem ulega postrzępieniu. Mają potężne pochwy, które tworzą pozorny pień. Wewnątrz tych pochew wyrasta pęd kwiatowy.

Kwiaty

Zebrane w szczytowy duży i zwisający kwiatostan. Na jego szczycie znajdują się kwiaty męskie, na dole kwiaty żeńskie i pewna ilość kwiatów obupłciowych. Początkowo są białawe, później czerwieniejące. Mają dwie wargi, jedna z nich powstała ze zrośnięcia 5 działek, druga jest 1-działkowa. Uprawiane odmiany są bezpłodne, rozmnaża się je wyłącznie wegetatywnie.

Owoce

Długości do 30 cm, zawierające do 20% cukrów. Są okryte skórzastą okrywą, wewnątrz zawierają mączysty, słodki miąższ.

Zastosowanie

Owoce spożywa się na surowo, gotowane lub pieczone. Owoce można również zetrzeć na mąkę bananową. Mają duże wartości odżywcze i w krajach tropikalnych są ważnym źródłem pożywienia. Spożywa się także kwiaty w postaci surowej (Laos, Tajlandia) bądź po ugotowaniu (Mjanma). Górna część (ok. 30 cm) pseudopnia bananowca po posiekaniu wykorzystywana jest jako składnik birmańskiej zupy rybnej mohinga. Liście bananowca są wykorzystywane powszechnie jako opakowanie produktów spożywczych oraz w roli podkładki, na którą nakłada się posiłki.

Znaczenie w hinduizmie

• Musa sapientum w wierzeniach religii hinduistycznej symbolicznie reprezentuje Lakszmi, Sakambhari i Wanadurgę. Występuje też jako symbol znaczenia mantry Neti neti.
• W kulcie jest używany podczas Lakszmipudźy i Durgapudźy (wtedy jest kąpane i ubierane w szaty analogicznie jak posążki bóstw).

Wartość odżywcza

Wartość odżywcza Banany, bez skóry (100 g)
Wartość energetyczna 371 kJ (89 kcal) Białka 1,09 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% M 1,9% 1,9% 1,9% 1,9% Węglowodany 22,84 g szczegółowe informacje Cukry (jedno- i dwucukry) 12,23 g Jednocukry Glukoza 4,98 g Fruktoza 4,85 g Galaktoza 0,00 g Dwucukry Sacharoza 2,39 g Maltoza 0,01 g Laktoza 0,00 g Skrobia 5,38 g Błonnik 2,6 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 10% 10% 12% 12% M 6,8% 6,8% 8,7% 8,7% Tłuszcze 0,33 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,112 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,032 g Wielonienasycone 0,073 g omega-3 0,0270 g omega-6 0,0460 g trans 0,000 g Woda 74,91 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,8% 2,8% 2,8% 2,8% M 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% Etanol 0,0 g Kofeina 0 mg			Witaminy Witamina C 8,7 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 12% 12% 12% 12% M 9,7% 9,7% 9,7% 9,7% Tiamina (B1) 0,031 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,8% 2,8% 2,8% 2,8% M 2,6% 2,6% 2,6% 2,6% Ryboflawina (B2) 0,073 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,6% 6,6% 6,6% 6,6% M 5,6% 5,6% 5,6% 5,6% Niacyna (B3) 0,665 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,8% 4,8% 4,8% 4,8% M 4,2% 4,2% 4,2% 4,2% Kwas pantotenowy 0,334 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,7% 6,7% 6,7% 6,7% M 6,7% 6,7% 6,7% 6,7% Witamina B6 0,367 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 28% 28% 24% 24% M 28% 28% 22% 22% Foliany 0,020 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,0% 5,0% 5,0% 5,0% M 5,0% 5,0% 5,0% 5,0% Kwas foliowy 0,000 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Kobalamina (B12) 0,00000 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Cholina 9,8 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,3% 2,3% 2,3% 2,3% M 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% Witamina A 0,003 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% M 0,3% 0,3% 0,3% 0,3% Witamina D 0,0000 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 0,10 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% M 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% Witamina K 0,0005 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,6% 0,6% 0,6% 0,6% M 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% Mikroelementy Fluor 0,0022 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,1% 0,1% 0,1% 0,1% M 0,1% 0,1% 0,1% 0,1% Żelazo 0,26 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,4% 1,4% 3,3% 3,3% M 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% Miedź 0,078 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,7% 8,7% 8,7% 8,7% M 8,7% 8,7% 8,7% 8,7% Cynk 0,15 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,9% 1,9% 1,9% 1,9% M 1,4% 1,4% 1,4% 1,4% Mangan 0,270 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 15% 15% 15% 15% M 12% 12% 12% 12% Selen 0,0010 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% M 1,8% 1,8% 1,8% 1,8%
Dane liczbowe na podstawie: USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28 Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health

Galeria

• 

  Kwiat

• 

  Liść bananowca w roli talerza

• 

  Liść bananowca w roli opakowania

Bibliografia

• Naomi Duguid: Burma: Rivers of Flavor. Wyd. Kindle Edition. Artisan Books, 2012. ISBN 9781579655624. (ang.)
• Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
• 09040, Bananas, raw. „USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28, full version”, wrzesień 2015, wersja poprawiona maj 2016. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA) (ang.).  (zob. zarchiwizowany wyciąg html)