Języki judeo-perskie
| Obszar |
Iran, Tadżykistan, Uzbekistan, Afganistan, Azerbejdżan, Rosja (Dagestan), Izrael, USA i inne | ||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
? | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
|
(Dotyczy większości, a nie wszystkich języków judeo-perskich)
| |||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Języki judeo-perskie (לשוננו) – języki lub dialekty przede wszystkim indoeuropejskie z grupy języków irańskich, używane przez Żydów w Iranie, Tadżykistanie (buchari), Rosji (w Dagestanie), w Azerbejdżanie oraz wśród emigrantów w innych krajach.
Istniał też literacki język judeo-perski (język dzhidi), obecnie wymarły, który pochodził od języka nowoperskiego i był zapisywany alfabetem hebrajskim. Szczytowy okres rozwoju tego języka to XIV w.–XVII w.
Języki lub dialekty judeo-perskie powstawały na podstawie lokalnych dialektów języka perskiego z dodatkiem zapożyczeń z języka hebrajskiego i innych języków. Tak jak inne języki żydowskie, zachowały wiele archaicznych form z języka z którego powstały. Te dialekty, wbrew nazwie, nie zawsze były dialektami irańskimi (perskimi), niekiedy powstawały z innych języków (jak np. turkmeński, uzbecki i azerski), a nazwa „judeo-perskie” oznacza, że funkcjonowały one w strefie wpływów kulturowych i politycznych Persji (Iranu). Dialekty (języki) judeo-perskie również niekiedy były zapisywane.
Języki judeo-perskie są obecnie używane głównie jako języki mówione w domu i w lokalnym środowisku żydowskim. Użytkownicy tych języków z reguły są dwu-, trzy-, a nawet czterojęzyczni, tzn. dodatkowo znają np. język perski, hebrajski i aramejski.
Współcześnie są to języki wymierające: w Iranie zanikły na skutek masowych wyjazdów Żydów z tego kraju, a wśród emigrantów są one wypierane przez język perski i języki urzędowe krajów osiedlenia (np. przez język hebrajski w Izraelu). W Rosji i Azerbejdżanie są one wypierane przez język rosyjski.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Shaked, Sh. 1971. Judeo-Persian Notes. Israeli Oriental Studies 1: 178-182.
- Yeroushalmi, D. 1995. The Judeo-Persian Poet Emrani and His Book of Treasure, Edited, Translated and Annotated Together with a Critical Study. Leiden: Brill.
