Katastrofa ekologiczna na Odrze
Śnięte ryby w Odrze | |
Państwo | |
---|---|
Miejsce |
rzeka Odra (woj. zachodniopomorskie, lubuskie, dolnośląskie, opolskie, śląskie) |
Rodzaj zdarzenia |
skażenie rzeki |
Data |
od lipca 2022 |
Położenie na mapie Odra odwadnia obszar dorzecza o powierzchni 119 074 km² w Czechach, Polsce i Niemczech |
Katastrofa ekologiczna na Odrze – skażenie środowiska i masowy pomór ryb i innych zwierząt w Odrze, do którego doszło latem 2022 na odcinku kilkuset kilometrów rzeki, w pięciu województwach[1][2].
Pierwsze doniesienia i przebieg katastrofy
Śnięte ryby w Odrze pojawiły się 26 lipca 2022[3], w okolicy Jazu Lipki na granicy województwa opolskiego i dolnośląskiego, kilka kilometrów w dół rzeki od Brzegu na Opolszczyźnie[4]. Pierwsze informacje, które dotyczyły masowego śnięcia ryb, wpłynęły do Inspekcji Ochrony Środowiska już 27 lipca[5][6], przy czym już w marcu 2022 zaobserwowano zatrucie wody o mniejszej skali w Kanale Gliwickim[7]. Następnie w połowie czerwca w kilku miejscach Odry – na kanałach Kędzierzyńskim i Gliwickim na wysokości śluzy Nowa Wieś obserwowano przypadki śnięcia ryb, jednakże instytucje środowiskowe nie znalazły związku z lipcowym zdarzeniem[8]. Początkowo masowe śnięcia ryb rejestrowano w miejscowościach znajdujących się na Dolnym Śląsku, jednak później zanotowano kolejne przypadki w województwie lubuskim. Do 10 sierpnia wędkarze, aktywiści i Straż Rybacka wyłowili z rzeki co najmniej 9 ton[9] martwych ryb[10], zauważono także martwe bobry[11], ptaki[12][13] i małże[14]. Tylko 11 sierpnia 2022 wyłowiono co najmniej 10 ton ryb jedynie z 200-kilometrowego odcinka na północ od rzeki Oławy w południowo-zachodniej Polsce[15]. Do godz. 8:00 13 sierpnia z Odry od wysokości Katowic do Gryfina wyłowiono ponad 28 ton śniętych ryb[16]. Pojawiły się doniesienia o poparzeniach osób mających kontakt z wodą[17]. Sytuacja została określona przez hydrologów jako bezpośrednie zagrożenie zarówno ekosystemu, jak i życia i zdrowia ludzi[18]. Dokładna skala katastrofy ekologicznej jeszcze nie jest znana[19], do połowy sierpnia laboratoria służb środowiskowych nie podały też przyczyn skażenia[20].
Przyczyny
W trakcie trwania katastrofy pojawiały się różne doniesienia dotyczące jej przyczyn. Polskie służby po blisko dwóch tygodniach od pierwszych sygnałów nie wskazały źródła zanieczyszczenia wód[21]. W dwóch próbkach z prawdopodobieństwem 80% wykryto mezytylen, ale w innych nie wykryto[22]. Występowanie mezytylenu wykluczono w kolejnych badaniach[23]. Strona niemiecka 12 sierpnia zaalarmowała o wykryciu przekroczonych norm rtęci w wodzie Odry[24][25], kolejne pomiary nie potwierdziły tego.
Dane z niemieckiej automatycznej stacji pomiarowej jakości wody w rejonie Frankfurtu nad Odrą wykazały dużą zmianę parametrów wody 7–8 sierpnia, niemal dwukrotnie wzrósł poziom natlenienia, przewodność prądu elektrycznego oraz absorpcja promieni UV, woda stała się też bardziej mętna, a jej pH zwiększyło się do ok. 8,8-9,2, co może wskazywać na zwiększony poziom soli w rzece[26][27][28].
Niemiecki artykuł z 17 sierpnia powiązał pomór rzecznych organizmów z awaryjnym wyłączeniem bloku 5 w należącej do PGE Elektrowni Opole w nocy z 25 na 26 lipca[29].
18 sierpnia Minister Klimatu i Środowiska Anna Moskwa ogłosiła, że przyczyną pomoru zwierząt były halofilne „złote algi”[30], co było zbieżne z ekspertyzami niemieckimi[31], które wskazały na obecność w próbkach wody gatunku Prymnesium parvum[32][33].
Działania informacyjne
Państwowe instytucje, służby oraz media rządowe nie informowały[34][35] o skażeniu rzeki opinii publicznej, nie poinformowano również samorządów miast położonych nad rzeką[36][37] i nie ostrzeżono ludności oraz strony niemieckiej[38] przez kilkanaście dni. Dopiero 12 sierpnia 2022 wojewoda lubuski Władysław Dajczak zapowiedział rozesłanie SMS alertu RCB[39]. Ostrzeżenie zostało rozesłane po ponad dwóch tygodniach od pojawienia się doniesień o skażeniu[40].
11 sierpnia wiceminister infrastruktury (resortu odpowiedzialnego za administrowanie polskimi rzekami od chwili powołania w 2018 PGW Wody Polskie) Grzegorz Witkowski porównał masowe śnięcie ryb w Odrze do awarii oczyszczalni Czajka i przepompowni ścieków w Gdańsku, które wystąpiły przed laty, nazywając te zdarzenia „katastrofami ekologicznymi”, pomimo iż wielokrotnie przeprowadzanie pomiary nie wykazały, że spowodowały one zauważalne następstwa w środowisku[41][42]. Przeciwko wypowiedzi wiceministra, obwiniającego samorządy za sytuację na Odrze, zaprotestowało kilkudziesięciu samorządowców[43].
Działania zaradcze
Od pojawienia się w końcu lipca 2022 doniesień o tonach śniętych ryb w rzece do połowy sierpnia nie zostały podjęte żadne zorganizowane działania służb państwowych. Nie zostały podane też do publicznej wiadomości zalecenia o potencjalnym niebezpieczeństwie dla ludzi i zwierząt. Martwe zwierzęta unoszące się na powierzchni wody były wyławiane przez wędkarzy i wolontariuszy[44].
Śledztwo
3 sierpnia 2022 posłanka Koalicji Obywatelskiej Małgorzata Tracz złożyła interwencję i interpelację ws. zanieczyszczenia Odry[45][46][47]. Tego samego dnia zawiadomienie do Prokuratury Rejonowej w Oławie złożył w sprawie skażenia Odry burmistrz Oławy Tomasz Frischmann. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska 9 sierpnia złożył zawiadomienie do Prokuratury Okręgowej we Wrocławiu[48]. Tego samego dnia Główny Inspektorat Ochrony Środowiska zalecił typowanie podmiotów, które mogłyby się przyczynić do zjawiska śnięcia ryb[49]. Prokuratura wrocławska wszczęła śledztwo 10 sierpnia 2022[50][51]. Krajowy Urząd Kryminalny w Brandenburgii wszczął śledztwo w sprawie zatrucia Odry 11 sierpnia 2022[52].
Konsekwencje polityczne
Wieczorem 12 sierpnia 2022 premier Mateusz Morawiecki zdecydował o dymisjach prezesa Wód Polskich Przemysława Dacy i Głównego Inspektora Ochrony Środowiska Michała Mistrzaka, o czym poinformował za pośrednictwem platformy społecznościowej Facebook[53][54].
Krytyka działań rządu
Opieszałość władz Polski na szczeblu lokalnym i centralnym, jak również bagatelizowanie sytuacji spotkały się z ostrą krytyką[55][56]. PZW, który informował o sytuacji, wydał oświadczenie, w którym podkreślono, że „zawiodły wszystkie instytucje Państwa odpowiedzialne za wody śródlądowe”[57]. Brandenburski minister środowiska Axel Vogel skrytykował politykę informacyjną Polski[58]. Głos zabrały też organizacje ekologiczne, np. bałtyckie biuro organizacji WWF. Wskazano, że zmarnowano czas, podczas którego można było się przygotować do działań, a skala katastrofy mogła być znacznie mniejsza. 11 sierpnia 2022 wiceminister infrastruktury Grzegorz Witkowski wraz z wiceministrem klimatu i środowiska Jackiem Ozdobą uczestniczyli w konferencji prasowej zorganizowanej w Cigacicach w województwie lubuskim, dotyczącej zanieczyszczenia Odry. Doszło tam do ostrej krytyki zaniechań rządu[59]. 13 sierpnia premier Mateusz Morawiecki powiedział, że dowiedział się o katastrofie 9 lub 10 sierpnia[60].
Przypisy
- ↑ Poważne skażenie Odry. Ekspert: Wydarzyła się ogromna tragedia. [dostęp 2022-08-13].
- ↑ Służby mogły złapać truciciela Odry na gorącym uczynku? [online], Rzeczpospolita [dostęp 2022-08-16] (pol.).
- ↑ Justyna Madan , Skażona Odra i tysiące martwych ryb. Czy czeka nas katastrofa ekologiczna? Jaki wpływ zanieczyszczenie będzie miało na przyrodę? [online], Lublin Nasze Miasto, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Służby mogły złapać truciciela Odry na gorącym uczynku? [online], Rzeczpospolita [dostęp 2022-08-16] (pol.).
- ↑ Katastrofa ekologiczna na Odrze. Prezes PZW: Jeśli w tej wodzie jest rtęć, to jest to światowa klęska [online], Rzeczpospolita [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Patrycja Klimek , Zatruta Odra. Największa katastrofa ekologiczna od lat [online], wiadomosci.wp.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Co doprowadziło do katastrofy na Odrze i Kanale Gliwickim? – OKO.press [online], oko.press [dostęp 2022-08-12] .
- ↑ Służby mogły złapać truciciela Odry na gorącym uczynku? [online], Rzeczpospolita [dostęp 2022-08-16] (pol.).
- ↑ Grupa Wirtualna Polska , Toksyczne substancje w Odrze? Śnięte ryby i martwe bobry w rzece [online], o2.pl, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Tony martwych ryb w Odrze, a minister infrastruktury chce się kąpać w rzece [online], gazetapl [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ „Za to należą się dymisje”. Katastrofa środowiskowa w Odrze [online], wydarzenia.interia.pl [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Martwe ryby, bobry i ptaki. Niemiecki dziennik: w Odrze pływa tylko śmierć [online], TVN24 [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Odra umiera. Skażona woda zabija ryby i bobry, a ptaki uciekają w popłochu [online], Spider’s Web, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Zanieczyszczenie Odry. [online], oko.press [dostęp 2022-08-18] .
- ↑ Wayne Webster , Martwe ryby w rzece Odrze na granicy polsko-niemieckiej sondy skażeń natychmiastowych [online], Przecław News, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-13] (pol.).
- ↑ Katastrofa ekologiczna na Odrze. Wyłowiono ponad 28 ton śniętych ryb. W Lubuskiem „apogeum truchła” [online], gazetapl [dostęp 2022-08-13] (pol.).
- ↑ „Wędkarze łowili skażone ryby, co może skończyć się tragicznie”. Ekspert: To wina państwa, które przespało katastrofę [online], TOK FM [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Katastrofa Odry. Hydrogeolog: Zagrożenie zarówno ekosystemu, jak i życia i zdrowia ludzi [online], Do Rzeczy, 10 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-13] (pol.).
- ↑ 4, Zatruta Odra. Tony śniętych ryb. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa ostrzega [online], istotne.pl [dostęp 2022-08-13] (pol.).
- ↑ Służby mogły złapać truciciela Odry na gorącym uczynku? [online], Rzeczpospolita [dostęp 2022-08-16] (pol.).
- ↑ Z Odry wyłowiono już kilka ton śniętych ryb. Dryfują w wodzie martwe bobry. Kto skaził wodę? [online], www.green-news.pl [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Tym może być skażona Odra. To silnie trująca substancja [online], naTemat.pl [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Katastrofa ekologiczna w Odrze. Co wiemy do tej pory [online], TVN24 [dostęp 2022-08-15] (pol.).
- ↑ Martwe ryby, bobry, ptaki. Niemieckie media: „W Odrze pływa już tylko śmierć” [online], DEON.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2022-08-12] .
- ↑ Niemcy ponownie zabierają głos ws. skażenia Odry. Wskazali, jaka może być przyczyna śnięcia ryb [online], Wprost, 13 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-13] (pol.).
- ↑ Niemcy ponownie zabierają głos ws. skażenia Odry. Wskazali, jaka może być przyczyna śnięcia ryb [online], MSN [dostęp 2022-08-13] (pol.).
- ↑ Odra zatruta. Dlaczego umierają zwierzęta i jakie zmiany zaszły w rzece? [online], WP Tech, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-15] (pol.).
- ↑ Gaby Weber , Tote Fische und geballte grüne Inkompetenz [online], heise online [dostęp 2022-08-18] (niem.).
- ↑ „Złote algi” powodem zatrucia Odry? Minister Moskwa podaje nowe informacje [online], Do Rzeczy, 18 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-18] (pol.).
- ↑ „Złota alga” w Odrze? „Wydaje się, że najbliżej prawdy są niemieccy naukowcy” [online], 18 sierpnia 2022 .
- ↑ Umweltkatastrophe an der Oder: IGB-Forschende verfolgen Spur potenziell giftiger Algen [online], 17 sierpnia 2022 (niem.).
- ↑ Biolog: w różnych krajach Europy zakwity alg powodowały gwałtowne pomory ryb [online], pap.pl, 18 sierpnia 2022 .
- ↑ Tony śniętych ryb w Odrze. Czemu nie ma alarmistycznych konferencji rządu? Ekspert o oportunizmie władzy [online], TOK FM [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Kosiniak-Kamysz o śniętych rybach w Odrze: Pod koniec lipca te sygnały, alarmy już były zgłaszane [online], wydarzenia.interia.pl [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Rafał Borowski , Żądają dymisji wiceministra i prezesa Wód Polskich. „Nikt nie poinformował samorządów nadodrzańskich o wielkim zagrożeniu” [online], Wprost, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Wielkie pretensje do wojewodów po zatruciu Odry. GIOŚ nakazał pilne działania. „A oni nie zrobili nic” [online], gazetapl [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Łukasz Zaremba , Czy „wojny z terroryzmem” również nie było?, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” (2), 2013, DOI: 10.36854/widok/2013.2.1295, ISSN 2300-200X [dostęp 2022-08-12] .
- ↑ Zatrucie Odry. 9 absurdalnych wątków w tej sprawie [online], Magazyn WhiteMAD – moda, architektura, design w jednym miejscu, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Rządowe Centrum Bezpieczeństwa wydaje alert [online], Businessinsider, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-13] (pol.).
- ↑ Gdańskie Centrum Multimedialne , Gdańskie Centrum Multimedialne , Zatrucie Odry. Wiceminister infrastruktury przywołuje... Gdańsk. I mija się z prawdą [online], Gdańsk - oficjalny portal miasta [dostęp 2022-08-18] (pol.).
- ↑ Wiceminister porównał katastrofę Odry z awarią Czajki. Trzaskowski: czy wam nie wstyd?! [online], Onet Wiadomości, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-18] (pol.).
- ↑ Wiceminister połączył Gdańsk z katastrofą na Odrze [online], trojmiasto.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-18] (pol.).
- ↑ Mateusz Lubiński , Śnięte ryby i bobry na Odrze. Oto na co wskazuje uwagę ekspert [online], www.money.pl [dostęp 2022-08-13] (pol.).
- ↑ Czy rząd zaspał ws. katastrofy ekologicznej na Odrze? Pierwsze doniesienia były już w lipcu [online], Rzeczpospolita [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Interwencja poselska w sprawie zanieczyszczenia dolnośląskiego odcinka rzeki Odry [online], www.malgorzatatracz.pl, 3 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-14] (pol.).
- ↑ Interpelacja w sprawie zanieczyszczenia dolnośląskiego odcinka rzeki Odry [online], www.malgorzatatracz.pl, 3 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-14] (pol.).
- ↑ Wrocław: Skażenie Odry pod lupą prokuratury. Tylko dlaczego tak późno? [online], www.tuwroclaw.com [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Ewa Siedlecka , Zatruta Odra. Wędkarze stanęli na wysokości zadania. A władza PiS? [online], www.polityka.pl, 2022 [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Czy rząd zaspał ws. katastrofy ekologicznej na Odrze? Pierwsze doniesienia były już w lipcu [online], Rzeczpospolita [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Tragiczny stan Odry. Jest śledztwo prokuratury [online], wiadomosci.onet.pl [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Katastrofa ekologiczna. Niemcy wszczynają śledztwo w sprawie zanieczyszczenia Odry [online], wiadomosci.onet.pl [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ „Ręce opadają”, „Na razie leci dwóch. Czekamy”. Komentarze po decyzji Morawieckiego [online], gazetapl [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Jak katastrofa na Odrze nie będzie watergate PiS-u, to już chyba nic nie będzie [online], Bezprawnik, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-13] (pol.).
- ↑ Wrocław: Skażenie Odry pod lupą prokuratury. Tylko dlaczego tak późno? [online], www.tuwroclaw.com [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Zatrucie Odry. 9 absurdalnych wątków w tej sprawie [online], Magazyn WhiteMAD – moda, architektura, design w jednym miejscu, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Wędkarze biorą sprawy w swoje ręce. Ich alarmy w sprawie skażenia Odry były ignorowane [online], Businessinsider, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-13] (pol.).
- ↑ Skażenie Odry: Polskie próbki jeszcze nie zbadane, Niemcy mówią o rtęci. Eksperci: Bomba biologiczna [online], www.gazetaprawna.pl, 12 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-12] (pol.).
- ↑ Zanieczyszczenie Odry. Konferencja przedstawicieli rządu przerywana przez mieszkańców.. [dostęp 2022-08-13].
- ↑ Morawiecki: O skażeniu Odry dowiedziałem się za późno [online], www.gazetaprawna.pl, 13 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-16] (pol.).