Katastrofa kolejowa pod Szczekocinami
| ||
| Państwo |  Polska
| |
|---|---|---|
| Województwo |  śląskie
| |
| Miejsce | Chałupki, powiat zawierciański, województwo śląskie | |
| Rodzaj zdarzenia | poważny wypadek kat. A 01[1] | |
| Data | 3 marca 2012 | |
| Godzina | 20:55[1] | |
| Ofiary śmiertelne | 16 osób[a] | |
| Ranni | 61 osób[a] | |
Położenie na mapie Przebieg tras pociągów do miejsca wypadku interREGIO 13126 „Jan Matejko” TLK 31101 „Jan Brzechwa” | ||
| 50°37′15,4″N 19°51′28,4″E/50,620944 19,857889 | ||
Katastrofa kolejowa pod Szczekocinami – czołowe zderzenie dwóch pociągów pasażerskich, do którego doszło 3 marca 2012 w miejscowości Chałupki, w pobliżu Szczekocin (województwo śląskie), o 20:55 na 21,250 kilometrze[1] linii kolejowej nr 64 (Koniecpol – Kozłów). Linia ta ma odgałęzienie (łącznica kolejowa nr 570) do Centralnej Magistrali Kolejowej w kierunku Grodziska Mazowieckiego.
Opis zdarzenia[edytuj | edytuj kod]
Podczas kolizji zderzyły się dwa pociągi pospieszne: TLK 31101 „Brzechwa” spółki PKP Intercity relacji Przemyśl Główny – Warszawa Wschodnia oraz interREGIO 13126 „Jan Matejko” relacji Warszawa Wschodnia – Kraków Główny spółki Przewozy Regionalne[2]. Pociąg TLK prowadziła lokomotywa elektryczna EP09-035, skład IR – lokomotywa ET22-1105.
W ciągu zdarzeń jakie doprowadziły do katastrofy pierwszym była awaria rozjazdu na posterunku odgałęźnym w Starzynach[3]. Z tego powodu pociąg IR Matejko po ok. 7 minutowym oczekiwaniu pod semaforem wjazdowym został wyprawiony przez dyżurnego ruchu w Starzynach poprzez podanie sygnału zastępczego bez wskaźnika W24 na tor szlakowy nr 1SS w kierunku przeciwnym do zasadniczego szlaku Sprowa–Starzyny zamiast na tor 2SS po niewłaściwie ułożonej i niezabezpieczonej drodze przebiegu[1]. Niezgodność drogi z podanym sygnałem nie wywołała żadnej reakcji maszynisty. O godzinie 20:48 pociąg nr 13126 wyjeżdża na tor 1SS przez rozjazd nr 4 po czym nastąpiło wykazanie zajętości tego toru sygnalizując to na obu posterunkach odpowiednimi powtarzaczami.
Zajęcie toru 1SS przez IR Matejko zostało wykryte przez urządzenia sterowania ruchem i z drugiej strony szlaku, na semaforze wjazdowym na posterunek Sprowa, spowodowało przełączenie na sygnał „stój” uprzednio podanego sygnału zezwalającego na jazdę pociągu TLK Brzechwa po ułożonej już drodze przebiegu, kierującej go także na tor 1SS. Dyżurna ruchu ze Sprowy, błędnie interpretując zaistniałą sytuację jako awarię urządzeń, również użyła sygnału zastępczego, wyprawiając pociąg TLK Brzechwa po torze zasadniczym dla tego kierunku jazdy. Ponieważ pociąg TLK Brzechwa z powodu planowych prac remontowych przed posterunkiem Sprowa jechał po torze 2SS (przeciwnym do zasadniczego), dyżurna ruchu błędnie wyświetliła razem z sygnałem zastępczym wskaźnik W24 (komenda NSz) informujący o jeździe na 2SS, choć rozjazdy kierowały na tor 1SS, zajęty już przez interREGIO 13126 „Jan Matejko”[1]. Paradoksalnie ten błąd mógłby zapobiec katastrofie, gdyby został potraktowany przez maszynistę pociągu TLK Brzechwa jako sygnał wątpliwy, wymagający interpretacji bezpieczniejszej, czyli w tym przypadku – zatrzymania. O godzinie 20:52 pociąg nr 31101 wyjeżdża na tor 1SS w kierunku zasadniczym szlaku Sprowa–Starzyny.
Zgodnie ze znaczeniem sygnału zastępczego, po przejechaniu strefy rozjazdów z prędkością bezpieczną nieprzekraczającą 40 km/h, pociąg może przyśpieszyć do prędkości maksymalnej, wynoszącej na tym odcinku 120 km/h. Zgodnie z zapisami rejestratorów HASLER obaj maszyniści tuż przed wypadkiem zauważyli możliwość niebezpieczeństwa zderzenia pociągów. Pociąg TLK Brzechwa zwolnił z prędkości 118 km/h do 98 km/h (koniec zapisu na rejestratorze). Maszynista prowadzący IR Matejko wcześniej zareagował na sytuację na torze i podjął działania w kierunku ograniczenia skutków zderzenia: przy prędkości 120 km/h wyłączył zasilanie silników trakcyjnych i wdrożył nagłe hamowanie, redukując prędkość do około 40 km/h (koniec zapisu na rejestratorze). Około godziny 20:55 dochodzi do czołowego zderzenia obu pociągów na torze nr 1 (1SS) na wysokości 21,250 km[1][4].
W wypadku zginęło 16 osób (w tym jedna obywatelka USA i jedna obywatelka Rosji), a kolejnych 57 zostało rannych (w tym ośmiu obcokrajowców, m.in. z Ukrainy, Mołdawii i Czech)[5]. W katastrofie zginęli maszynista, kierownik pociągu i konduktor pociągu interREGIO 13126, oraz maszynista i pomocnik maszynisty pociągu TLK 31101. Dwaj członkowie załogi TLK 31101 przeżyli katastrofę[6]. Zniszczeniu uległ tabor trakcyjny i wagonowy pociągów, w tym całkowicie zniszczone 2 lokomotywy i 4 wagony pasażerskie oraz uszkodzone 7 wagonów pasażerskich łącznie z obu pociągów. Uszkodzeniu uległy także nawierzchnia i sieć trakcyjna w miejscu zdarzenia[1].
Akcja ratunkowa[edytuj | edytuj kod]
Pierwsi na miejscu tragedii, po kilku minutach, pojawili się mieszkańcy okolicznych wiosek, próbujący ratować i pomagać w działaniach policji i służb ratunkowych. W akcji uczestniczyło 450 strażaków z 4 województw, 300 policjantów, funkcjonariusze Straży Ochrony Kolei, ochotnicy, ponadto użyto 35 samochodów ratownictwa technicznego, 2 śmigłowce ratunkowe i 13 psów[5], a także pociąg ratunkowy oraz wóz zabezpieczenia technicznego, potocznie nazywany „czołgiem kolejowym”[7]. W akcji wzięło udział 40 zespołów ratownictwa medycznego: 18 specjalistycznych, 22 podstawowe i dodatkowo 4 karetki transportowo-lekarskie. Poszkodowanych odwożono do 16 szpitali (w 14 miejscowościach)[1].
W akcji ratunkowej brali też udział lżej ranni pasażerowie pociągów oraz ludzie z pobliskiej wsi Chałupki, którzy dotarli na miejsce katastrofy jako pierwsi – pomoc polegała na wsparciu psychicznym i fizycznym, jak również uwalnianiu poszkodowanych z wraków pociągów, a na miejsce katastrofy przynosili koce, jedzenie i napoje dla poszkodowanych oraz dla służb ratunkowych.
Polski Czerwony Krzyż skierował do akcji ratunkowej pod Szczekocinami dwie Grupy Ratownictwa PCK: Będzin (7 ratowników, 2 ambulanse) i Kielce (5 ratowników, 1 ambulans)[8].
Reakcja władz i instytucji pozarządowych[edytuj | edytuj kod]
Na miejsce katastrofy przybyli m.in. premier Donald Tusk, ministrowie Jacek Cichocki, Bartosz Arłukowicz, Sławomir Nowak oraz prezydent Bronisław Komorowski, który ogłosił żałobę narodową obowiązującą w dniach 5 i 6 marca 2012[9].
Kondolencje dla bliskich ofiar katastrofy skierowała marszałek Sejmu Ewa Kopacz[10]. Prezydium Konferencji Episkopatu Polski wydało komunikat, w którym przesłało wyrazy współczucia[11].
Reakcje międzynarodowe[edytuj | edytuj kod]
W związku z katastrofą kondolencje wystosowali prezydenci: Słowacji Ivan Gašparovič[12], Kazachstanu Nursułtan Nazarbajew[13], Ukrainy Wiktor Janukowicz[14], Czech Václav Klaus[15], Białorusi Alaksandr Łukaszenka[16], Austrii Heinz Fischer, Węgier Pál Schmitt i premier Viktor Orbán[17], kanclerz Niemiec Angela Merkel oraz niemiecki minister spraw zagranicznych Guido Westerwelle, premier Wielkiej Brytanii David Cameron[18][19], francuski minister spraw zagranicznych Alain Juppé, przewodniczący Komisji Europejskiej José Manuel Barroso[17][18] oraz papież Benedykt XVI – za pośrednictwem Sekretarza Stanu Stolicy Apostolskiej kard. Tarcisio Bertone[20].
Prezydent Stanów Zjednoczonych Barack Obama złożył Polsce wyrazy współczucia z powodu katastrofy kolejowej i w imieniu rządu USA, zaoferował pomoc[21].
Śledztwo[edytuj | edytuj kod]
Postępowanie prokuratury prowadzącej śledztwo było prowadzone równolegle w dwóch wątkach, zarówno dotyczącym bezpośrednich przyczyn wypadku, jak i dotyczącym odpowiedzialności osób, które dbały o infrastrukturę oraz organizację pracy na tym odcinku[22].
Prokuratura zdecydowała o postawieniu zarzutów dyżurnemu ruchu ze Starzyn, jednakże z powodu jego stanu został skierowany do szpitala psychiatrycznego i nie został przesłuchany[23].
Raport Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych[edytuj | edytuj kod]
Według raportu[1] opracowanego przez Państwową Komisję Badania Wypadków Kolejowych bezpośrednią przyczyną czołowego zderzenia pociągów pod Szczekocinami było wyprawienie przez dyżurnego ruchu posterunku odgałęźnego Starzyny pociągu interREGIO „Jan Matejko” na sygnał zastępczy na tor w kierunku przeciwnym do zasadniczego po niewłaściwie ułożonej i niezabezpieczonej drodze przebiegu i wyprawienie przez dyżurnego ruchu posterunku Sprowa pociągu TLK „Brzechwa” na sygnał zastępczy na zajęty tor szlakowy.
Wskazano też przyczyny pośrednie – błędy i zaniedbania po stronie pracowników PKP Polskich Linii Kolejowych, w tym nieznajomość działania urządzeń obsługiwanych przez dyżurnych ruchu posterunków odgałęźnych Sprowa i Starzyny. Podkreślono niedostateczną czujność maszynistów obydwu pociągów, którzy kontynuowali jazdę, pomimo otrzymania sygnałów zastępczych bez (Starzyny) i ze wskaźnikiem W24 (Sprowa), podczas gdy rozjazdy kierowały na tor odpowiednio przeciwny do zasadniczego i zasadniczy, czyli niezgodnie z podawanymi sygnałami[24].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W miejscu katastrofy na słupie średniego napięcia powiewa polska flaga upamiętniająca ofiary. W każdą rocznicę w miejscu katastrofy kolejarze upamiętniają to tragiczne wydarzenie. Pociągi w rocznicę katastrofy zwalniają w tym miejscu, kolejarze natomiast używają syreny dla uczczenia pamięci swych kolegów oraz ofiar katastrofy.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i PKBWK: Raport nr PKBWK/1/2013 z badania poważnego wypadku kat. A 01 zaistniałego w dniu 3 marca 2012 r. o godz. 20:55 na szlaku Sprowa – Starzyny w torze nr 1 w km 21,250 linii kolejowej nr 64 Kozłów – Koniecpol. 15 lutego 2013. [dostęp 2016-03-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (17 sierpnia 2016)].
- ↑ Wypadek pociągu TLK Brzechwa relacji Przemyśl–Warszawa (pol.). pkp.pl, 2012-03-03. [dostęp 2012-03-03].
- ↑ Prokuratura: Dyżurny prawdopodobnie nie skorzystał z ręcznego przełożenia zwrotnicy (pol.). rynek-kolejowy.pl, 2012-03-03. [dostęp 2012-03-10].
- ↑ Znamy dokładny przebieg katastrofy pod Szczekocinami (pol.). rynek-kolejowy.pl, 2012-03-03. [dostęp 2012-03-10].
- ↑ a b Katastrofa pociągów w województwie śląskim. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, 2012-03-05. [dostęp 2012-03-05].
- ↑ Zidentyfikowano wszystkie ofiary katastrofy kolejowej. wyborcza.pl, 2012-03-06. [dostęp 2012-03-06].
- ↑ Śląskie: katastrofa kolejowa. Zderzyły się dwa pociągi. Onet.pl, 2012-03-04. [dostęp 2012-03-04].
- ↑ Katastrofa kolejowa w Szczekocinach – GR PCK Będzin i GR PCK Kielce na pomoc poszkodowanym (pol.). pck.pl. [dostęp 4 marca 2012]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 sierpnia 2016)].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 marca 2012 r. w sprawie wprowadzenia żałoby narodowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2012 r. poz. 237).
- ↑ Kondolencje dla bliskich ofiar katastrofy kolejowej na Śląsku (pol.). sejm.gov.pl. [dostęp 4 marca 2012].
- ↑ Prosimy o modlitwę w intencji ofiar katastrofy kolejowej! (pol.). ekai.pl. [dostęp 4 marca 2012]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 marca 2015)].
- ↑ Depesza kondolencyjna od Prezydenta Republiki Słowackiej (pol.). prezydent.pl. [dostęp 15 października 2016].
- ↑ Nazarbayev expressed condolences to Poland on railroad accident (ang.). en.tengrinews.kz. [dostęp 28 października 2014].
- ↑ Kondolencje od Prezydenta Ukrainy (pol.). prezydent.pl. [dostęp 15 października 2016].
- ↑ Czechy.Prezydent składa kondolencje po katastrofie kolejowej w Polsce (pol.). wyborcza.pl. [dostęp 4 marca 2012].
- ↑ Александр Лукашенко выразил соболезнования Президенту Республики Польша Брониславу Коморовскому (ros.). president.gov.by, 2012-03-05. [dostęp 5 marca 2012].
- ↑ a b Napływają kondolencje z całej Europy (pol.). wiadomosci.wp.pl. [dostęp 4 marca 2012].
- ↑ a b Francuzi i Brytyjczycy składają kondolencje Polakom (pol.). wprost.pl. [dostęp 4 marca 2012].
- ↑ Merkel, Westerwelle. Kondolencje od Niemców (pol.). polskieradio.pl. [dostęp 4 marca 2012].
- ↑ Katastrofa pod Szczekocinami: kondolencje od papieża (pol.). www.idziemy.com.pl. [dostęp 17 marca 2012].
- ↑ Obama składa kondolencje. „USA gotowe udzielić pomocy” (pol.). wiadomosci.dziennik.pl. [dostęp 5 marca 2012].
- ↑ tvn24.pl: Nowy wątek śledztwa. „Możliwe zarzuty za zaniedbania”. [dostęp 12 marca 2012]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 marca 2012)].
- ↑ gazeta.pl: Nowy wątek śledztwa ws. katastrofy pociągów. Były zaniedbania?. [dostęp 12 marca 2012].
- ↑ Katastrofa kolejowa pod Szczekocinami. Znane są przyczyny. interia.pl, 26 lutego 2013. [dostęp 2013-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-28)].