Przejdź do zawartości

Katastrofa kolejowa pod Szczekocinami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Katastrofa kolejowa pod Szczekocinami
Ilustracja
Tabor zniszczony w katastrofie.
Na górze wagonów znajduje się EP09-035 z TLK 31101 Brzechwa. W tle po prawej widoczna burta elektrowozu ET22-1105 z interRegio Jan Matejko.
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejsce

Chałupki

Rodzaj zdarzenia

czołowe zderzenie pociągów pasażerskich

Data

3 marca 2012

Godzina

20:55

Ofiary śmiertelne

16 osób

Ranni

61 osób

Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko prawej krawędzi u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Ziemia50°37′15,4″N 19°51′28,4″E/50,620944 19,857889
Multimedia w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews

Katastrofa kolejowa pod Szczekocinami – czołowe zderzenie pociągu TLK 31101 Brzechwa spółki PKP Intercity relacji Przemyśl Główny – Warszawa Wschodnia z pociągiem interRegio 13126 Jan Matejko spółki Przewozy Regionalne relacji Warszawa Wschodnia – Kraków Główny na linii kolejowej nr 64 w Chałupkach koło Szczekocin w województwie śląskim. W wyniku zderzenia zginęło 16 osób, a 61 zostało rannych[1].

Opis zdarzenia

[edytuj | edytuj kod]

Pociągi biorące udział w wypadku

[edytuj | edytuj kod]
Przebieg tras pociągów do miejsca wypadku

     interREGIO 13126 „Jan Matejko”

     TLK 31101 „Jan Brzechwa”

W wypadku brały udział dwa pociągi pasażerskie. Pierwszym z nich był TLK 31101 Brzechwa spółki PKP Intercity relacji Przemyśl Główny – Warszawa Wschodnia, zestawiony z 7 wagonów prowadzonych lokomotywą elektryczną EP09-035[2] przez dwuosobową załogę elektrowozu i dwuosobową drużynę konduktorską[3]. Drugim pociągiem był interRegio 13126 Jan Matejko spółki Przewozy Regionalne relacji Warszawa Wschodnia – Kraków Główny, zestawiony z 4 wagonów prowadzonych lokomotywą elektryczną ET22-1105[4] przez jednego maszynistę i dwuosobową drużynę konduktorską[3].

Przebieg zdarzenia

[edytuj | edytuj kod]

Tylko staniemy chwileczkę, bo mi, wie pan, rozjazd nie idzie.

Andrzej N., dyżurny z podg. Starzyny, do maszynisty interRegio 13126 Jan Matejko, 3 marca 2012 r., Raport Nr PKBWK/1/2013, s. 75

Podczas przygotowywania drogi przebiegu dla interRegio 13126 Jan Matejko na posterunku odgałęźnym w Starzynach o godzinie 20:35, dyżurnemu ruchu Andrzejowi N. nie udało się uzyskać pożądanego położenia rozjazdów nr 3 i 4 w położeniu „minus” – które skierowałyby pociąg na tor nr 2 w kierunku Sprowy – z powodu mechanicznej awarii rozjazdu nr 4, o czym poinformował maszynistę interRegio[5]. Po rzekomym sprawdzeniu obu[6], dyżurny wyświetlił na semaforze sygnał zastępczy, zezwalający Matejce na wyjazd w kierunku Kozłowa. Na rozjeździe nr 4 interRegio pojechał jednak na tor nr 1, co nastąpiło o 20:48[7].

W tym samym momencie do posterunku odgałęźnego Sprowa zbliżał się od strony Kozłowa pociąg TLK 31101 Brzechwa[8] – z powodu modernizacji sieci trakcyjnej, na tym odcinku ruch prowadzony był dwukierunkowo po torze nr 2[9]. Dyżurna ruchu Jolanta S. przygotowała dla Brzechwy drogę przebiegu pozwalającą na przejazd na tor nr 1 w kierunku Starzyn i wyświetliła na semaforze sygnał zezwalający na jazdę. Jednakże w momencie wjazdu Matejki na tor nr 1 o 20:48, na semaforze pojawił się jednak sygnał S1 Stój ze względu na zajęcie toru przez ten pociąg[10]. Po krótkiej rozmowie z maszynistą Brzechwy przez radiotelefon, dyżurna wyświetliła na semaforze sygnał zastępczy ze wskaźnikiem W24, zaś o 20:52 31101 wyjechał na tor nr 1 w kierunku Starzyn[10][11].

Do czołowego zderzenia pociągów doszło około godziny 20:55 na kilometrze 21,250 linii kolejowej nr 64[10]; tuż przed zderzeniem pociąg interRegio zmniejszył prędkość ze 100 km/h do 40 km/h, zaś TLK – ze 118 km/h do 98 km/h[12]. Całkowitemu zniszczeniu uległy obie lokomotywy i 4 wagony, zaś uszkodzonych zostało 7 wagonów z obu składów. W wyniku wypadku zginęło 16 osób – trzej maszyniści, drużyna konduktorska Matejki, oraz 11 pasażerów z obu pociągów[13] – zaś 61 zostało rannych[10]. Dwie ofiary śmiertelne pochodziły ze Stanów Zjednoczonych i Rosji[14].

Akcja ratunkowa

[edytuj | edytuj kod]
Miejsce katastrofy
Ogólny widok na miejsce wypadku
Porządkowanie miejsca katastrofy w dniu 4 marca - widok od północnego zachodu
Perspektywa miejsca wypadku
Infografika dotycząca przebiegu zderzenia czołowego, obejmująca odcinek linii kolejowej nr 64 między Sprową i Starzynami

Pierwsi na miejscu katastrofy, po kilku minutach, pojawili się mieszkańcy okolicznych wiosek, próbujący ratować i pomagać w działaniach policji i służb ratunkowych. W akcji uczestniczyło 450 strażaków z 4 województw, 300 policjantów, funkcjonariusze Straży Ochrony Kolei, ochotnicy, ponadto użyto 35 samochodów ratownictwa technicznego, 2 śmigłowce ratunkowe i 13 psów[14], a także pociąg ratunkowy oraz wóz zabezpieczenia technicznego, potocznie nazywany „czołgiem kolejowym”[15]. W akcji wzięło udział 40 zespołów ratownictwa medycznego: 18 specjalistycznych, 22 podstawowe i dodatkowo 4 karetki transportowo-lekarskie. Poszkodowanych odwożono do 16 szpitali (w 14 miejscowościach)[16].

W akcji ratunkowej brali też udział lżej ranni pasażerowie pociągów oraz ludzie z pobliskiej wsi Chałupki, którzy dotarli na miejsce wypadku jako pierwsi – pomoc polegała na wsparciu psychicznym i fizycznym, jak również uwalnianiu poszkodowanych z wraków pociągów, a na miejsce wypadku przynosili koce, jedzenie i napoje dla poszkodowanych oraz dla służb ratunkowych.

Polski Czerwony Krzyż skierował do akcji ratunkowej pod Szczekocinami dwie Grupy Ratownictwa PCK: Będzin (7 ratowników, 2 ambulanse) i Kielce (5 ratowników, 1 ambulans)[17].

Przyczyny wypadku

[edytuj | edytuj kod]

Ustalenia Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych

[edytuj | edytuj kod]

Postępowanie wyjaśniające przyczyny katastrofy prowadziła początkowo komisja kolejowa pod kierownictwem Przewodniczącego Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych Tadeusza Rysia, składająca się z pracowników PKP Polskich Linii Kolejowych, PKP Intercity oraz Przewozów Regionalnych. 20 marca 2012 roku przejął je zespół powypadkowy PKBWK[18].

W raporcie opublikowanym 15 lutego 2013 roku, Komisja jako przyczynę bezpośrednią wskazała wyprawienie przez dyżurnego ze Starzyn pociągu interRegio 13126 Jan Matejko na sygnał zastępczy na tor 1 w nieprawidłowy sposób i wyprawienie przez dyżurnego ruchu posterunku Sprowa pociągu TLK Brzechwa na sygnał zastępczy na zajęty tor szlakowy. Jako przyczynę pierwotną wskazano niezastosowanie przez Andrzeja N. przepisów wewnętrznych dotyczących postępowania w przypadku braku możliwości przełożenia rozjazdu nr 4 z poziomu nastawni. Wśród przyczyn pośrednich znalazły się z kolei nieprawidłowe działania obsługi posterunków w Starzynach i w Sprowie, nieprawidłowości w nadzorze nad pracą posterunków ruchu i drużyn pociągowych, a także zatajenie incydentu, do którego doszło w Starzynach dzień przed katastrofą[19].

Obsada posterunku Sprowa pracowała wcześniej na posterunku Węgrzynów Stary. Do czasu otwarcia nowego posterunku – co nastąpiło wraz z zamknięciem Węgrzynowa[20][21] – polegało głównie na pracy z symulatorem systemu, który miał się pojawić na nowym posterunku. W październiku 2011 roku przez tydzień znajdował się on w Sędziszowie, a potem na nastawni w Węgrzynowie, gdzie obsługa nastawni korzystała z niego między obsługiwanymi pociągami[20][22].

Ustalenia Bartosza Jakubowskiego

[edytuj | edytuj kod]

W wydanej w 2022 roku książce Bartosz Jakubowski wskazał na poważne wady dokumentów PKP PLK w 2012 roku. Instrukcja o prowadzeniu ruchu pociągów Ir-1 nie przewidywała zarówno niewykazania przez urządzenia sterowania ruchem kolejowym zwolnienia toru pomimo zjazdu z niego pociągu, ani zmiany sygnału na semaforze na Stój z powodu zajęcia toru przez inny skład. Brakowało również instrukcji obsługi blokady liniowej dla odcinka Sprowa – Starzyny[23]. Wątpliwości budziło również m.in. upoważnienie dla Jolanty S. na obsługę posterunku Sprowa, które wydano na nieaktualnym druku, czy rejestry egzaminów dyżurnej oraz Andrzeja N.[24]

Po katastrofie

[edytuj | edytuj kod]

Sprawa karna dotycząca katastrofy kolejowej pod Szczekocinami toczyła się przed Sądem Okręgowym w Częstochowie. Oskarżonymi o spowodowanie wypadku byli dyżurni ruchu, Andrzej N. i Jolanta S., zaś oskarżycielem posiłkowym został dawny pracodawca oskarżonych – spółka PKP Polskie Linie Kolejowe, którą reprezentował Zbigniew Ćwiąkalski[25][26]. W wyroku z 15 lipca 2016 zostali skazani na kary pozbawienia wolności – w przypadku dyżurnego ze Starzyn były to 4 lata, zaś w przypadku dyżurnej ze Sprowy – 2,5 roku[27]. Zostały one podwyższone przez Sąd Apelacyjny w Katowicach odpowiednio do 6 lat i 3,5 roku pozbawienia wolności[28].

Skarga kasacyjna wystosowana przez obrońcę Jolanty S. została oddalona przez Sąd Najwyższy[29]. Wniosek o ułaskawienie nie został zaakceptowany przez urzędującego prezydenta, Andrzeja Dudę[30]. Po skróceniu wyroku pod warunkiem podjęcia pracy zawodowej wyjechała z Polski[31].

30 lipca 2019 roku pod Złocieńcem doszło do incydentu, w którym na jednym torze znalazły się dwa pociągi. Raport PKBWK dotyczący tego zdarzenia wykazywał zbieżność przyczyn z katastrofą pod Szczekocinami – wypadku uniknięto dzięki dobrej widoczności i użyciu Radio-Stopu. Do incydentu miało doprowadzić nieprzestrzeganie przez PKP Polskie Linie Kolejowe zaleceń wydanych przez PKBWK po katastrofie z 2012 roku[32].

Wielu pasażerów, którzy przeżyli katastrofę, zmagało się z problemami psychicznymi i zespołem stresu pourazowego. Nie wszyscy otrzymali pomoc psychologiczną, którą obiecano po katastrofie[33].

Reakcje na katastrofę

[edytuj | edytuj kod]
Polska flaga wraz z kirem umieszczona na jednym z warszawskich tramwajów w trakcie obowiązywania żałoby narodowej po katastrofie pod Szczekocinami (6 marca 2012)

Władze i instytucje pozarządowe

[edytuj | edytuj kod]

Na miejsce katastrofy przybyli m.in. premier Donald Tusk, ministrowie Jacek Cichocki, Bartosz Arłukowicz, Sławomir Nowak[34] oraz prezydent Bronisław Komorowski[35], który ogłosił żałobę narodową obowiązującą w dniach 5 i 6 marca 2012[36].

Kondolencje dla bliskich ofiar katastrofy skierowała marszałek Sejmu Ewa Kopacz[37]. Prezydium Konferencji Episkopatu Polski wydało komunikat, w którym przesłało wyrazy współczucia[38].

Reakcje międzynarodowe

[edytuj | edytuj kod]

W związku z katastrofą kondolencje wystosowali prezydenci: Słowacji Ivan Gašparovič[39], Kazachstanu Nursułtan Nazarbajew[40], Ukrainy Wiktor Janukowicz[41], Czech Václav Klaus[42], Białorusi Alaksandr Łukaszenka[43], Austrii Heinz Fischer, Węgier Pál Schmitt i premier Viktor Orbán[44], kanclerz Niemiec Angela Merkel oraz niemiecki minister spraw zagranicznych Guido Westerwelle, premier Wielkiej Brytanii David Cameron[45][46], francuski minister spraw zagranicznych Alain Juppé, przewodniczący Komisji Europejskiej José Manuel Barroso[44][45] oraz papież Benedykt XVI – za pośrednictwem Sekretarza Stanu Stolicy Apostolskiej kard. Tarcisio Bertone[47]. Papież modlił się również za ofiary katastrofy podczas audiencji generalnej w Watykanie[48].

Prezydent Stanów Zjednoczonych Barack Obama złożył Polsce wyrazy współczucia z powodu katastrofy kolejowej i w imieniu rządu USA, zaoferował pomoc[49].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

W miejscu wypadku na słupie średniego napięcia powiewa polska flaga upamiętniająca ofiary. W każdą rocznicę w miejscu wypadku kolejarze upamiętniają to wydarzenie. Pociągi w rocznicę wypadku zwalniają w tym miejscu, kolejarze natomiast używają syreny dla uczczenia pamięci swych kolegów oraz innych ofiar wypadku.

Pod koniec października 2012 roku odsłonięto pomnik pamięci ofiar katastrofy w Chałupkach, na terenie której doszło do katastrofy[50].

W 2013 roku mieszkańcy Chałupek uhonorowani zostali Nagrodą im. Jana Rodowicza „Anody” w dowód uznania za bohaterstwo w pomocy ofiarom katastrofy[51].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Raport Nr PKBWK/1/2013 ↓, s. 6.
  2. ↑ Raport Nr PKBWK/1/2013 ↓, s. 18–19.
  3. ↑ a b Raport Nr PKBWK/1/2013 ↓, s. 15.
  4. ↑ Raport Nr PKBWK/1/2013 ↓, s. 17–18.
  5. ↑ Bartosz Jakubowski 2022 ↓, s. 180–183.
  6. ↑ Bartosz Jakubowski 2022 ↓, s. 182.
  7. ↑ Raport Nr PKBWK/1/2013 ↓, s. 120–121.
  8. ↑ Bartosz Jakubowski 2022 ↓, s. 188.
  9. ↑ Bartosz Jakubowski 2022 ↓, s. 187.
  10. ↑ a b c d Raport Nr PKBWK/1/2013 ↓, s. 121.
  11. ↑ Bartosz Jakubowski 2022 ↓, s. 191–192.
  12. ↑ Raport Nr PKBWK/1/2013 ↓, s. 119–120.
  13. ↑ Bartosz Jakubowski 2022 ↓, s. 222.
  14. ↑ a b Katastrofa pociągów w województwie śląskim. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, 2012-03-05. [dostęp 2012-03-05].
  15. ↑ Śląskie: katastrofa kolejowa. Zderzyły się dwa pociągi. Onet.pl, 2012-03-04. [dostęp 2012-03-04].
  16. ↑ PKBWK, Raport nr PKBWK/1/2013 z badania poważnego wypadku kat. A 01 zaistniałego w dniu 3 marca 2012 r. o godz. 20:55 na szlaku Sprowa – Starzyny w torze nr 1 w km 21,250 linii kolejowej nr 64 Kozłów – Koniecpol [online], 15 lutego 2013 [dostęp 2016-03-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-17].
  17. ↑ Katastrofa kolejowa w Szczekocinach – GR PCK Będzin i GR PCK Kielce na pomoc poszkodowanym. pck.pl. [dostęp 2012-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 sierpnia 2016)]. (pol.).
  18. ↑ Raport Nr PKBWK/1/2013 ↓, s. 4–5.
  19. ↑ Raport Nr PKBWK/1/2013 ↓, s. 6–8.
  20. ↑ a b Raport Nr PKBWK/1/2013 ↓, s. 64.
  21. ↑ Bartosz Jakubowski 2022 ↓, s. 112.
  22. ↑ Bartosz Jakubowski 2022 ↓, s. 106–107.
  23. ↑ Bartosz Jakubowski 2022 ↓, s. 117.
  24. ↑ Bartosz Jakubowski 2022 ↓, s. 109–111.
  25. ↑ Karol Trammer 2019 ↓, s. 189–190.
  26. ↑ Bartosz Jakubowski 2022 ↓, s. 155–156.
  27. ↑ Karol Trammer, System niewinny, „Z Biegiem Szyn nr 5 (85)”, 2016, s. 4–5.
  28. ↑ Karol Trammer, Katastrofa w sądzie, „Z Biegiem Szyn nr 2 (94)”, 2018, s. 4–5.
  29. ↑ Bartosz Jakubowski 2022 ↓, s. 179.
  30. ↑ Bartosz Jakubowski 2022 ↓, s. 210.
  31. ↑ Bartosz Jakubowski 2022 ↓, s. 211.
  32. ↑ Raport Nr PKBWK/5/2020 ↓, s. 72.
  33. ↑ Bartosz Jakubowski 2022 ↓, s. 198–208.
  34. ↑ Katastrofa kolejowa w Szczekocinach: najgorszy wypadek od 1990 roku (ZDJĘCIA) [online], Forsal.pl, 4 marca 2012 [dostęp 2025-03-09].
  35. ↑ Prezydent na miejscu katastrofy kolejowej [online], Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, 4 marca 2012 [dostęp 2025-03-09].
  36. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 marca 2012 r. w sprawie wprowadzenia żałoby narodowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2012 r. poz. 237).
  37. ↑ Kondolencje dla bliskich ofiar katastrofy kolejowej na Śląsku. sejm.gov.pl. [dostęp 2012-03-04]. (pol.).
  38. ↑ Prosimy o modlitwę w intencji ofiar katastrofy kolejowej!. ekai.pl. [dostęp 2012-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 marca 2015)]. (pol.).
  39. ↑ Depesza kondolencyjna od Prezydenta Republiki Słowackiej. prezydent.pl. [dostęp 2016-10-15]. (pol.).
  40. ↑ Nazarbayev expressed condolences to Poland on railroad accident. en.tengrinews.kz. [dostęp 2014-10-28]. (ang.).
  41. ↑ Kondolencje od Prezydenta Ukrainy. prezydent.pl. [dostęp 2016-10-15]. (pol.).
  42. ↑ Czechy: Prezydent składa kondolencje po katastrofie kolejowej [online], Interia, 4 marca 2012 [dostęp 2025-03-09] (pol.).
  43. ↑ Александр Лукашенко выразил соболезнования Президенту Республики Польша Брониславу Коморовскому. president.gov.by, 2012-03-05. [dostęp 2012-03-05]. (ros.).
  44. ↑ a b Napływają kondolencje z całej Europy. wiadomosci.wp.pl. [dostęp 2012-03-04]. (pol.).
  45. ↑ a b Francuzi i Brytyjczycy składają kondolencje Polakom. wprost.pl. [dostęp 2012-03-04]. (pol.).
  46. ↑ Merkel, Westerwelle. Kondolencje od Niemców. polskieradio.pl. [dostęp 2012-03-04]. (pol.).
  47. ↑ jdud, Papieskie kondolencje po wypadku k. Szczekocin [online], Gość Niedzielny, 6 marca 2012 [dostęp 2025-03-09].
  48. ↑ Benedykt XVI modlił się po polsku za ofiary katastrofy [online], Dziennik.pl, 7 marca 2012 [dostęp 2025-03-09].
  49. ↑ Obama składa kondolencje. „USA gotowe udzielić pomocy”. wiadomosci.dziennik.pl. [dostęp 2012-03-05]. (pol.).
  50. ↑ W Chałupkach odsłonięto pomnik pamięci ofiar katastrofy w Szczekocinach [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2025-01-20] (pol.).
  51. ↑ II edycja nagrody im. Jana Rodowicza „Anody” – mieszkańcy wsi Chałupki. youtube.com, 2013-03-07. [dostęp 2023-10-30].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Katastrofy w Polsce po 1989
1990–2000
2001–2010
2011–2020
2021–2030
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Katastrofa_kolejowa_pod_Szczekocinami&oldid=76347605”