Kościół św. Anny w Katowicach
 A/350/11 z 5 września 2011 roku[1]
| |||||||||||||||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||||||||||||||
 Kościół od strony placu Wyzwolenia | |||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||
| Adres | |||||||||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
26 lipca | ||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Katowic  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||||||||||||||||||||||
 50°14′35,7″N 19°04′58,0″E/50,243250 19,082778
| |||||||||||||||||||||||||
Kościół świętej Anny – rzymskokatolicki kościół parafialny parafii św. Anny w Katowicach. Znajduje się on na terenie dzielnicy Janów-Nikiszowiec, w centralnej części zabytkowego osiedla Nikiszowiec, przy placu Wyzwolenia. Neobarokowy kościół został poświęcony 23 października 1927 roku[2], a architektami świątyni są Emil i Georg Zillmannowie[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Mieszkańcy Janowa pierwotnie przynależeli do parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Mysłowicach, lecz kościół parafialny był dosyć znacznie oddalony, dlatego w tym celu od czerwca 1901 roku kwestowano na rzecz budowy nowego kościoła[4]. W 1902 roku związano w Janowie Towarzystwo Katolickich Obywateli[5]. W latach 1905–1908 proboszcz mysłowicki – ksiądz Klaszka angażował spotkania ze spółką Georg von Giesches Erben celem przygotowania gruntu pod budowę kościoła i otrzymania subwencji. Spółka ta pierwotnie przekazała teren o powierzchni 0,77 ha, na której mógł stanąć jedynie lekki kościół. Opracowanie wstępnego projektu zlecono Ludwigowi Schneiderowi. Świątynia ta miała pomieścić 3600 osób i być zbudowana prawdopodobnie w stylu gotyku ceglanego[2].
Z uwagi na przyrost mieszkańców spowodowany powstaniem nowych osiedli – Giszowca i Nikiszowca, spółka Georg von Giesches Erben postanowiła, że wspomoże w budowie kościoła pod warunkiem, że zostanie on zlokalizowany na nowym osiedlu – w Nikiszowcu, a projektantami mieli zostać Zillmannowie, którzy zaprojektowali również całe osiedle[2]. Te oraz inne postanowienia ustalono na posiedzeniu 2 lutego 1909 roku[6].
W dniu 1 sierpnia 1912 roku została erygowana parafia w Janowie. Budowa nowej świątyni rozpoczęła się w dniu 6 maja 1914 roku. Prace murarskie i ciesielskie zostały wykonane przez budowniczego Antoniego Krafczyka z Mysłowic. Kamień węgielny został położony 5 lipca 1914 roku. Poświęcił go ksiądz dziekan Wiktor Schmidt z Katowic. Przez miesiąc mury zostały doprowadzone do 3 metrów wysokości. Wybuch I wojny światowej przerwał budowę świątyni[6].
Po zakończeniu wojny, w 1918 roku natychmiast przystąpiono do dalszych prac budowlanych. Po kolejnych dwóch przerwach, w 1921 roku zostało dokończone wznoszenie murów, a także wykonano wieże. W 1925 roku ksiądz Paweł Dudek wyjechał do Monachium i Ratyzbony celem osobistego odbioru ołtarza i okien do budowanego kościoła. W tym samym okresie Sejm Śląski przydzielił pożyczkę parafii na cel budowy kościoła[6].
W 1925 roku Franciszek Rozkoszny − katowicki budowniczy, wykonał sklepienie kościoła. Konstrukcja żelazna kopuły i dachu została wykonana przez przedsiębiorstwo Zjednoczone Huty Królewska i Laura[6]. W dniu 23 października 1927 roku ksiądz biskup Arkadiusz Lisiecki poświęcił nową świątynię. Fundatorami budowy świątyni była kopalnia Giesche (obecnie Wieczorek) oraz wierni z Janowa i Nikiszowca[7].
Architektura i wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
Świątynia została zaprojektowana przez Emila i Georga Zillmannów z Berlina-Charlottenburga. Neobarokowa świątynia została poświęcona 23 października 1927 roku[2]. Wymiary świątyni są następujące: długość 69,5 m, szerokość transeptu 40 m[6], wysokość 17 m (w kopule 25 m), wysokość wieży 55 m, natomiast powierzchnia kościoła wynosi około 2500 m²[7].
Kościół posiada elewację z cegły licówki. Na fasadzie znajdują się dwie wieże. Centralna część fasady jest wygięta łukiem do przodu. Korpus kościoła jest bazylikowy, o bardzo niskich i wąskich nawach bocznych z transeptem. Prezbiterium świątyni jest absydalne. Na skrzyżowaniu naw zlokalizowana jest kopuła o obniżonej czaszy z wysoką latarnią-wieżą. Sufit kościoła wykonano częściowo ze sklepienia beczkowego, a częściowo krzyżowego[6].
Ołtarz główny w kościele został wykonany przez Georga Schreinera. Nad nawą wisi neobarokowy żyrandol z brązu, zaprojektowany przez Zillmannów. W oknach wstawione witraże są autorstwa Georga Schneidera z Ratyzbony, a stacje drogi krzyżowe namalowane na metalowych płytach wykonał Otto Kowalewski z Katowic[9].
W 1928 roku poświęcono pięć dzwonów dla kościoła, z czego cztery zostały w czasie II wojny światowej zarekwirowane przez Niemców. Pozostał ten najmniejszy, który nosi imię św. Anny. W 1977 roku powieszono dwa nowe dzwony o wadze 1400 i 2080 kg, wykonane w Odlewni dzwonów Eugeniusza Felczyńskiego[9].
We wnętrzu kościoła w 1967 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą pierwszego proboszcza ks. Pawła Dudka[10].
Organy[edytuj | edytuj kod]
Organy w kościele pochodzą z 1927 roku. Zostały one wykonane przez firmę braci Rieger z Karniowa. Mają one 5350 piszczałek. W 1981 roku Zdzisław Zasada dokonał kapitalnego remontu organów. Na organach grało wielu wybitnych muzyków, w tym Joachim Grubich, Julian Gembalski czy Jerzy Erdmann[9]. W roku 1987 została nagrana na tym instrumencie płyta winylowa, na której Jerzy Erdman wykonuje utwory Feliksa Nowowiejskiego, który sam w 1932 roku wizytował tenże instrument[11].
Dyspozycja instrumentu:
| Manuał I | Manuał II | Manuał III | Pedał |
|---|---|---|---|
| 1. Mixtur 5-6 fach | 1. Quintaton 16' | 1. Mixtur 4 fach | 1. Untersatz 32' |
| 2. Raush-Quinte 2 fach | 2. Clarinette 8' | 2. Scharff 3 fach | 2. Posaune 16' |
| 3. Cornett 3-5 fach | 3. Vox humana 8' | 3. Flageolette 2' | 3. Principalbass 16' |
| 4. Oktave 2' | 4. Geigen-Principal 8' | 4. Flute amabile 4' | 4. Violonbass 16' |
| 5. Quinte 5 1/3' | 5. Gems-horn 8' | 5. Fugara 4' | 5. Subbas 16' |
| 6. Rohrflote 4' | 6. Gamba 8' | 6. Gemshorn 4' | 6. Contrabass 16' |
| 7. Flute Octaviante 4' | 7. Salicional 8' | 7. Clairon harm. 4' | 7. Echo-Bass 16' |
| 8. Viola 4' | 8. Unda maris 8' | 8. Lieblich Gedeckt 8' | 8. Quint-Bass 10 2/3' |
| 9. Oktave 4' | 9. Konzertflote 8' | 9. Portunal Flote 8' | 9. Trompete 8' |
| 10. Gedeckt 8' | 10. Traversflote 8' | 10. Fern Flote 8' | 10. Oktavbass 8' |
| 11. Flute harmon. 8' | 11. Rohrflote 8' | 11. Nachthorn 8' | 11. Violoncello 8' |
| 12. Hohlflote 8' | 12. Regal 4' | 12. Vox Coelestis 8' | 12. Gedecktbass 8' |
| 13. Quintaton 8' | 13. Principal 4' | 13. Aeoline 8' | 13. Bassflöte 8' |
| 14. Dolce 8' | 14. Viola d'amour 4' | 14. Violine 8' | 14. Dolce 8' |
| 15. Fugara 8' | 15. Flauto dolce 4' | 15. Horn Principal 8' | 15. Clairon 4' |
| 16. Principal 8' | 16. Nassard 2 2/3' | 16. Trompete harmon. 8' | 16. Oktave 4' |
| 17. Trompete 8' | 17. Piccolo 2' | 17. Oboe 8' | 17. Flöte 4' |
| 18. Bourdon 16' | 18. Sesqui-altera 2 fach | 18. Tuba mirabilis 8' | |
| 19. Principal 16' | 19. Harmon. aethera 4 fach | 19. Dulciana 16' | |
| 20. Lieblich Gedeckt 16 |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2020-10-30].
- ↑ a b c d Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 90.
- ↑ Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 95.
- ↑ Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 86.
- ↑ Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 87.
- ↑ a b c d e f Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 91.
- ↑ a b Rzymskokatolicka Parafia Świętej Anny: Historia parafii św. Anny w Katowicach-Janowie. sw-anna.wiara.org.pl. [dostęp 2020-10-30]. (pol.).
- ↑ Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 94.
- ↑ a b c Grzegorek i Tabaczyński 2014 ↓, s. 92.
- ↑ Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, Katowice 2018, s. 283.
- ↑ Katowice ( Kościół św. Anny (Janów)) [online], musicamsacram.pl [dostęp 2021-09-18].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Grzegorz Grzegorek, Piotr Tabaczyński, Parafie i kościoły Katowic, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2014, ISBN 978-83-63780-06-7.
