Konklawe 1823
| |
| Daty i miejsce | |
| 2 – 28 września 1823 | |
| Kwirynał | |
| Główne postacie | |
| Dziekan | |
|---|---|
| Kamerling | |
| Protoprezbiter | |
| Protodiakon | |
| Wybory | |
| Liczba głosowań |
51 |
| Liczba elektorów • uczestnicy • nieobecni |
|
| Ekskluzywa |
Giuseppe Albani |
| Wybrany papież | |
| |
| Annibale Sermattei della Genga Przybrane imię: Leon XII | |
Konklawe 2-28 września 1823 – konklawe, które wybrało na papieża Leona XII.
Śmierć Piusa VII
[edytuj | edytuj kod]
81-letni papież Pius VII zmarł 20 sierpnia 1823. Jego 23-letni pontyfikat przypadał na okres wojen napoleońskiej Francji i szerzenia się zdobyczy rewolucji francuskiej w całej Europie, w tym we Włoszech. Państwo Kościelne przejściowo uległo likwidacji, a sam papież przez kilka lat był więźniem Napoleona. Klęska Napoleona i kongres wiedeński w 1815 umożliwiły przywrócenie papieżowi władzy doczesnej w Rzymie, jednak o całkowitym powrocie do czasów ancien régime nie było mowy. Ostatnie lata pontyfikatu Pius VII poświęcił na odbudowę struktur władzy w Państwie Kościelnym i normowanie, poprzez konkordaty, stosunków Stolicy Apostolskiej z monarchiami europejskimi. Ta polityka (tzw. konkordatowa), kierowana w dużej mierze przez sekretarza stanu Ercole Consalviego, budziła w Kościele duże kontrowersje, zarzucano bowiem papieżowi i Consalviemu zbyt duże ustępstwa kosztem praw Kościoła. Konklawe po śmierci Piusa VII okazało się w dużej mierze plebiscytem w sprawie kontynuowania polityki konkordatowej[1].
Lista uczestników
[edytuj | edytuj kod]W konklawe wzięło udział 49 z 53 kardynałów, w tym 43 Włochów, trzech Francuzów (Fesch, Clermont-Tonnere, La Fare), oraz po jednym Niemcu (Häffelin), Hiszpanie (Bardaxi y Azara) i Maltańczyku (Testaferrata)[2]:
- Giulio Maria della Somaglia (nominacja 1 czerwca 1795) – kardynał biskup Ostia e Velletri; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Lorenzo in Damaso; dziekan Świętego Kolegium Kardynałów; sekretarz Świętej Kongregacji Rzymskiej i Powszechnej Inkwizycji; archiprezbiter bazyliki laterańskiej; wicekanclerz Świętego Kościoła Rzymskiego; prefekt Świętej Kongregacji ds. Ceremoniału; prefekt Świętej Kongregacji ds. Obrzędów
- Bartolomeo Pacca (23 lutego 1801) – kardynał biskup Porto e Santa Rufina; subdziekan Świętego Kolegium Kardynałów; kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego; prefekt Świętej Kongregacji ds. Biskupów i Zakonników
- Giuseppe Spina (23 lutego 1801) – kardynał biskup Palestriny; legat apostolski w Bolonii
- Pietro Francesco Galleffi (11 lipca 1803) – kardynał biskup Albano; archiprezbiter bazyliki watykańskiej; prefekt Fabryki Świętego Piotra; prefekt Trybunału Apostolskiej Sygnatury Łaski; prosekretarz ds. Memoriałów; komendatariusz opactwa terytorialnego Subiaco
- Tommaso Arezzo (8 marca 1816) – kardynał biskup Sabiny; legat apostolski w Ferrarze
- Francesco Saverio Castiglioni (8 marca 1816) – kardynał biskup Frascati; penitencjariusz większy; prefekt Świętej Kongregacji Indeksu
- Giuseppe Firrao (23 lutego 1801) – kardynał prezbiter S. Eusebio; protoprezbiter Świętego Kolegium Kardynałów
- Luigi Ruffo Scilla (23 lutego 1801) – kardynał prezbiter S. Martino ai Monti; arcybiskup Neapolu
- Cesare Brancadoro (23 lutego 1801) – kardynał prezbiter S. Agostino; arcybiskup Fermo
- Carlo Francesco Caselli OSM (23 lutego 1801) – kardynał prezbiter S. Marcello; arcybiskup Parmy
- Joseph Fesch (17 stycznia 1803) – kardynał prezbiter S. Lorenzo in Lucina; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Maria della Vitoria; arcybiskup Lyonu i prymas Galii
- Carlo Oppizzoni (26 marca 1804) – kardynał prezbiter S. Bernardo alle Terme; arcybiskup Bolonii
- Annibale della Genga (8 marca 1816) – kardynał prezbiter S. Maria in Trastevere; wikariusz generalny diecezji rzymskiej; archiprezbiter bazyliki liberiańskiej; prefekt Świętej Kongregacji ds. Kościelnych Immunitetów; prefekt Świętej Kongregacji ds. Rezydencji Biskupów
- Pietro Gravina (8 marca 1816) – kardynał prezbiter S. Lorenzo in Panisperna; arcybiskup Palermo
- Antonio Gabriele Severoli (8 marca 1816) – kardynał prezbiter S. Maria della Pace; arcybiskup Viterbo e Toscanella
- Giuseppe Morozzo Della Rocca (8 marca 1816) – kardynał prezbiter S. Maria degli Angeli alla Terme; arcybiskup Novary
- Fabrizio Sceberras Testaferrata (8 marca 1816) – kardynał prezbiter S. Pudenziana; arcybiskup Senigalli
- Benedetto Naro (8 marca 1816) – kardynał prezbiter S. Clemente; prefekt Świętej Kongregacji ds. Dyscypliny Zakonnej
- Francesco Cesarei Leoni (8 marca 1816) – kardynał prezbiter S. Maria del Popolo; biskup Jesi
- Dionisio Bardaxí y Azara (8 marca 1816) – kardynał prezbiter S. Agnese fuori le mura
- Antonio Lamberto Rusconi (8 marca 1816) – kardynał prezbiter Ss. Giovanni e Paolo; biskup Imoli; legat apostolski w Rawennie
- Emmanuele de Gregorio (8 marca 1816) – kardynał prezbiter S. Alessio; prefekt Świętej Kongregacji ds. Soboru Trydenckiego; archimandryta Messyny
- Giorgio Doria Pamphili (8 marca 1816) – kardynał prezbiter S. Cecilia; prefekt Świętej Kongregacji ds. Odpustów i Świętych Relikwii; komendatariusz opactwa terytorialnego Tre Fontane
- Luigi Ercolani (8 marca 1816) – kardynał prezbiter S. Marco; prefekt ds. ekonomicznych Świętej Kongregacji Rozkrzewiania Wiary; komendatariusz opactwa terytorialnego Farfa
- Paolo Giuseppe Solaro (23 września 1816) – kardynał prezbiter bez tytułu; komendatariusz opactwa terytorialnego S. Benigno di Fruttuaria
- Johann Casimir von Häffelin (6 kwietnia 1818) – kardynał prezbiter S. Anastasia; minister pełnomocny Bawarii przy Stolicy Apostolskiej
- Anne-Antoine-Jules de Clermont-Tonnerre (2 grudnia 1822) – kardynał prezbiter SS. Trinita al Monte Pincio; arcybiskup Tuluzy
- Francesco Bertazzoli (10 marca 1823) – kardynał prezbiter S. Maria sopra Minerva
- Giovanni Francesco Falzacappa (10 marca 1823) – kardynał prezbiter Ss. Nereo ed Achilleo; arcybiskup Ankony
- Antonio Pallotta (10 marca 1823) – kardynał prezbiter S. Silvestro in Capite
- Francesco Serlupi-Crescenzi (10 marca 1823) – kardynał prezbiter S. Prassede
- Carlo Maria Pedicini (10 marca 1823) – kardynał prezbiter S. Maria in Via
- Luigi Pandolfi (10 marca 1823) – kardynał prezbiter S. Sabina
- Fabrizio Turriozzi (10 marca 1823) – kardynał prezbiter S. Maria in Aracoeli
- Ercole Dandini (10 marca 1823) – kardynał prezbiter S. Balbina; biskup Osimo e Cingoli
- Carlo Odescalchi (10 marca 1823) – kardynał prezbiter Ss. XII Apostoli; arcybiskup Ferrary
- Placido Zurla OSBCam (10 marca 1823) – kardynał prezbiter bez tytułu; generał zakonu kamedułów
- Anne-Louis-Henri de La Fare (16 maja 1823) – kardynał prezbiter bez tytułu; arcybiskup Sens
- Fabrizio Dionigi Ruffo (26 września 1791) – kardynał diakon S. Maria in Via Lata; protodiakon Świętego Kolegium Kardynałów; prefekt Świętej Kongregacji ds. Wód, Bagien Pontyjskich i Doliny Chiana; wielki przeor zakonu joannitów w Rzymie
- Ercole Consalvi (11 sierpnia 1800) – kardynał diakon S. Maria ad Martyres; sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej; sekretarz ds. Brewe Apostolskich; prefekt Świętej Konsulty; prefekt Świętej Kongregacji ds. Sanktuarium Loreto; prefekt Świętej Kongregacji ds. Ekonomicznych; proprefekt Świętej Kongregacji Rozkrzewiania Wiary; przewodniczący Kongregacji ds. Wojskowych
- Giuseppe Albani (23 lutego 1801) – kardynał diakon S. Eustachio; prefekt Świętej Kongregacji Dobrego Rządu; protektor królestwa Sardynii; od 16 września 1823 ambasador nadzwyczajny Austrii przy Stolicy Apostolskiej
- Francesco Guidobono Cavalchini (24 sierpnia 1807) – kardynał diakon S. Maria in Aquiro
- Giovanni Caccia-Piatti (8 marca 1816) – kardynał diakon Ss. Cosma e Damiano; kamerling Świętego Kolegium Kardynałów
- Stanislao Sanseverino (8 marca 1816) – kardynał diakon S. Maria in Portico; legat apostolski w Forlì
- Pietro Vidoni (8 marca 1816) – kardynał diakon S. Nicola in Carcere Tulliano
- Agostino Rivarola (1 października 1817) – kardynał diakon S. Agata in Suburra
- Cesare Guerrieri Gonzaga (27 września 1819) – kardynał diakon S. Adriano
- Antonio Maria Frosini (10 marca 1823) – kardynał diakon S. Maria in Cosmedin
- Tommaso Riario Sforza (10 marca 1823) – kardynał diakon S. Giorgio in Velabro
Poza dziekanem della Somaglia i protodiakonem Ruffo, których mianował jeszcze Pius VI, wszyscy elektorzy byli nominatami Piusa VII.
Nieobecni
[edytuj | edytuj kod]Czterech kardynałów nie przybyło na konklawe (Włoch, Francuz, Niemiec i Portugalczyk; wszyscy z nominacji Piusa VII):
- Domenico Spinucci (8 marca 1816) – kardynał prezbiter S. Callisto; arcybiskup Benewentu
- Louis-François de Bausset-Roquefort (28 lipca 1817) – kardynał prezbiter bez tytułu; Minister Stanu Królestwa Francji
- Rudolf Johann Habsburg (4 czerwca 1819) – kardynał prezbiter S. Pietro in Montorio; arcybiskup Ołomuńca
- Carlos da Cunha Meneses (27 września 1819) – kardynał prezbiter bez tytułu; patriarcha Lizbony
Zelanti i politicani
[edytuj | edytuj kod]Święte Kolegium było podzielone na dwa stronnictwa: zelanti (Gorliwi) i politicani lub moderati ("rozpolitykowani" lub "umiarkowani"). Ci pierwsi byli konserwatystami, pragnącymi powrotu do czasów sprzed rewolucji i krytykującymi ustępliwość polityki konkordatowej. Moderati, których najwybitniejszym przedstawicielem był sekretarz stanu Consalvi, uważali natomiast, że Kościół musi dopasowywać się do zmienionych warunków politycznych i społecznych, na tyle oczywiście, na ile pozwala na to doktryna katolicka[3].
Do obozu zelantów zaliczani byli kardynałowie della Somaglia, Pacca, Rusconi, Luigi Ruffo, Pandolfi, Bertazzoli, Serlupi, Arezzo, Severoli, Cesarei, Dandini, Bardaxy, Morozzo, De Gregorio, Ercolani, Genga, Castiglioni, Sanseverino, Falzacappa, Opizzoni, Pedicini, Galleffi, Pallotta, Doria, Riario, Odescalchi, Fesch. Za moderatich uchodzili natomiast Häffelin, Firrao, Spinucci, Caselli, Solaro, Naro, F. Ruffo, Clermont, Gravina, Bausset, Guerrieri, Albani, Cacciapiatti, Frosini, De La Fare, Cavalchini, Turriozzi, Spina, Vidoni, De Cunha i Zurla[4]. Linie podziału nie były jednak ściśle wyznaczone. Według raportu jednego z wysłanników krajów niemieckich w Rzymie, Chrostopha Kölle, za zdecydowanych zelantów można było uznać jedynie około 12 kardynałów, a za zdecydowanych moderatich najwyżej 8[5].
Papabili
[edytuj | edytuj kod]Głównym faworytem konklawe był kandydat zelantów Antonio Gabriele Severoli, który miał przyjaciół w obu zwaśnionych stronnictwach. Duże szanse dawano także kardynałowi Francesco Castiglioniemu, którego popierały burbońska Francja, królestwo Sardynii oraz wielu purpuratów z obu stronnictw, w tym kardynał Consalvi. Oprócz tych dwóch faworytów jeszcze kilku innych wymienianych było jako papabili: Consalvi, Arezzo, Turriozzi, De Gregorio, Rivarola, Della Genga, Oppizoni, Bertazzoli i Cavalchini[6].
16 września, już w trakcie trwania konklawe, austriacki ambasador, hrabia Anton Apponyi, poinformował kardynałów, że kardynał Giuseppe Albani został mianowany oficjalnym przedstawicielem Austrii na konklawe[7].
Przebieg konklawe
[edytuj | edytuj kod]Konklawe rozpoczęło się 2 września w Rzymie na Kwirynale z udziałem 37 kardynałów a do pierwszego głosowania doszło następnego dnia rano. 3 września po wieczornym głosowaniu na konklawe weszli kardynałowie Arezzo i Ruffo. 7 września dotarł kardynał Opizzoni, 10 września Ruffo Scilla, 11 września Rusconi, a 13 września francuscy kardynałowie Clermont-Tonnerre i de La Fare. 15 września na konklawe weszli kardynałowie Firrao, Gravina, Solaro i Sanseverino, a 18 września dotarł kardynał Caselli, ustalając listę elektorów na 49[8].
W pierwszym scrutinium głosy były mocno rozproszone i żaden z kandydatów nie uzyskał dwucyfrowego wyniku. Severoli otrzymał osiem głosów, a Castiglioni pięć. Jeden głos padł m.in. na Consalviego[9].
Przez pierwsze dwa tygodnie głosowania nie dawały żadnemu z kandydatów wyraźnej przewagi. Najwięcej głosów otrzymywali kardynałowie Severoli, Castiglioni i della Somaglia. Severoli wyrastał na głównego kandydata zelantów, a Castiglioni na głównego kandydata obozu moderatich. Począwszy od 17 września systematycznie zaczęło wzrastać poparcie dla kardynała Severoliego. Tego dnia w obu głosowaniach (porannym i wieczornym) otrzymał po 20 głosów, wyraźnie więcej niż jego konkurenci. 21 września rano na Severoliego oddano już 27 głosów i spodziewano się, że w wieczornym głosowaniu może zostać wybrany na papieża. Wówczas jednak do akcji wkroczył kardynał Albani, który, działając w charakterze przedstawiciela Austrii, zgłosił oficjalne weto cesarza Franciszka I przeciwko kandydaturze Severoliego. Przed odczytaniem formuły ekskluzywy Albani skonsultował się z kardynałami francuskimi oraz z przedstawicielami Sardynii (kard. Solaro), Bawarii (kard. Häffelin) i Neapolu (kard. Ruffo), którzy jednogłośnie poparli austriackie weto[10].
Weto zamknęło Severoliemu drogę do pontyfikatu, jednocześnie jednak skonsolidowało stronnictwo zelantów i tym samym pośrednio pogrzebało szanse Castiglioniego. Kiedy okazało się, że że Consalvi popiera Castiglioniego, zelanci definitywnie odmówili mu poparcia i zadecydowali, że zagłosują wyłącznie na kandydata wskazanego przez Severoliego. Severoli wskazał na 63-letniego wikariusza Rzymu Annibale della Genga, niewymienianego dotąd w gronie faworytów. Najpewniej traktowano go jako "przejściowego", gdyż, mimo że wśród elektorów zaliczał się raczej do młodszych[11], był on schorowany i spodziewano się, że szybko umrze. Kandydaturze tej sprzeciwili się Francuzi i próbowali nawet uzyskać zgodę Paryża na zgłoszenie weta, jednak część umiarkowanych zdecydowała się nie przedłużać obrad i w drodze kompromisu wybrać della Gengę właśnie jako papieża "przejściowego"[12].
Wybór Leona XII
[edytuj | edytuj kod]Zanim przedstawiciele Francji zdołali uzyskać zgodę na zgłoszenie ekskluzywy kardynał della Genga w głosowaniu 28 września 1823 uzyskał 34 głosy, czyli o jeden więcej niż wymagana większość. Swoim elektorom oświadczył: "wybraliście trupa", czyniąc w ten sposób aluzję do swego słabego zdrowia, niemniej przyjął wybór, przybierając imię Leon XII. 5 października odbyła się uroczysta inauguracja jego pontyfikatu[13].
Wyniki głosowań
[edytuj | edytuj kod]Wyniki poszczególnych głosowań są znane dzięki zachowanym protokołom. Łącznie odbyło się 51 głosowań, gdyż każdego dnia odbywały się po dwa głosowania - jedno poranne i drugie wieczorne. Każde głosowanie składało się z fazy skrutynium oraz późniejszego pisemnego akcesu; głosy przyłączone na poszczególnych kandydatów w fazie akcesu podano w nawiasach. Dla ustalenia całkowitego wyniku kandydata należy zsumować głosy z obu faz[14]
| Data | Głosowanie poranne | Głosowanie wieczorne |
|---|---|---|
| 3 września | della Somaglia 4 Pacca 2 Castiglioni 5 Caselli 3 Opizzoni 1 Della Genga 3 Gravina 3 Severoli 8 De Gregorio 3 Ercolani 1 Turriozzi 1 Consalvi 1 Cavalchini 2 Liczba głosujących: 37 |
della Somaglia 2 Pacca 2 (+1) |
| 4 września | della Somaglia 5 Pacca 2 |
della Somaglia 5 Pacca 2 |
| 5 września | della Somaglia 4 (+1) Pacca 2 |
della Somaglia 4 (+1) Pacca 2 |
| 6 września | della Somaglia 3 (+2) Pacca 2 |
della Somaglia 3 (+1) Pacca 2 (+1) |
| 7 września | della Somaglia 3 Pacca 2 |
della Somaglia 3 Pacca 2 |
| 8 września | della Somaglia 2 Pacca 2 |
della Somaglia 2 Pacca 2 |
| 9 września | della Somaglia 4 (+1) Pacca 2 |
della Somaglia 4 Pacca 2 |
| 10 września | della Somaglia 3 Pacca 3 |
della Somaglia 3 Pacca 2 (+1) |
| 11 września | della Somaglia 3 (+1) Pacca 2 |
della Somaglia 3 (+2) Pacca 2 |
| 12 września | della Somaglia 4 (+2) Pacca 2 |
della Somaglia 3 (+3) Pacca 2 (+2) |
| 13 września | della Somaglia 2 (+2) Pacca 2 |
della Somaglia 2 (+2) Pacca 2 |
| 14 września | della Somaglia 3 Pacca 4 (+1) |
della Somaglia 3 (+2) Pacca 2 |
| 15 września | della Somaglia 4 (+1) Pacca 2 |
della Somaglia 2 (+1) Pacca 2 |
| 16 września | della Somaglia 2 (+1) Pacca 2 |
della Somaglia 2 (+1) Pacca 2 |
| 17 września | della Somaglia 2 (+1) Pacca 2 |
della Somaglia 3 (+1) Pacca 2 (+1) |
| 18 września | della Somaglia 5 (+2) Pacca 2 (+1) |
della Somaglia 4 (+2) Pacca 2 (+1) |
| 19 września | della Somaglia 6 (+3) Pacca 2 (+1) |
della Somaglia 6 (+4) Pacca 2 (+2) |
| 20 września | della Somaglia 6 (+2) Pacca 2 (+1) |
della Somaglia 5 (+2) Pacca 3 (+1) |
| 21 września | della Somaglia 4 (+1) Pacca 1 (+3) |
della Somaglia 7 (+1) Pacca 4 (+1) |
| 22 września | della Somaglia 4 (+5) Pacca 2 (+1) |
della Somaglia 2 (+3) Pacca 2 (+1) |
| 23 września | della Somaglia 4 (+3) Pacca 2 (+1) |
della Somaglia 4 (+4) Pacca 2 (+1) |
| 24 września | della Somaglia 4 (+2) Pacca 2 (+1) |
della Somaglia 4 (+5) Pacca 3 |
| 25 września | della Somaglia 7 (+2) Pacca 3 (+1) |
della Somaglia 5 (+5) Pacca 3 (+1) |
| 26 września | della Somaglia 6 (+4) Pacca 4 |
della Somaglia 7 (+5) Pacca 3 |
| 27 września | della Somaglia 5 (+4) Pacca 4 (+1 |
della Somaglia 4 (+5) Pacca 3 (+1) |
| 28 września | della Somaglia 1 Pacca 1 |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Piazzoni, s. 309-310; Sede Vacante 1823; Nielsen, s. 1-3.
- ↑ Lista uczestników i nieobecnych na podstawie: Sede Vacante 1823 oraz The Cardinals of the Holy Roman Church.
- ↑ Piazzoni, s. 309-310; Sede Vacante 1823; Nielsen, s. 3.
- ↑ Marco Iervese: Indiscrezioni e previsioni sul conclave nelle lettere di Francesco Cancellieri a Luigi Martorelli, [w:] Ilaria Fiumi Sermattei, Roberto Regoli: Il conclave del 1823 e l'elezione di Leone XII. Ankona: 2016, s. 321-324. [dostęp 2025-08-04].
- ↑ Dominik Burkard: La percezione tedesca del conclave del 1823 e dell’elezione di Leone XII, [w:] Ilaria Fiumi Sermattei, Roberto Regoli: Il conclave del 1823 e l'elezione di Leone XII. Ankona: 2016, s. 123-146. [dostęp 2025-08-04].
- ↑ Sede Vacante 1823; The Catholic Encyclopedia: Leo XII; Nielsen, s. 3.
- ↑ Sede Vacante 1823; Nielsen, s. 1-2.
- ↑ Remigius Ritzler, Pirminus Sefrin, Hierarchia Catholica Medii et Recentioris Aevi, vol. VII, Padwa 1960, s. 17.
- ↑ Sede Vacante 1823; Nielsen, s. 3.
- ↑ Sede Vacante 1823; The Catholic Encyclopedia: Leo XII; Piazzoni, s. 310; Nielsen, s. 3-4.
- ↑ Aż 34 elektorów było starszych od Della Gengi.
- ↑ Sede Vacante 1823; The Catholic Encyclopedia: Leo XII; Nielsen, s. 4-5.
- ↑ Sede Vacante 1823; The Catholic Encyclopedia: Leo XII; Nielsen, s. 5.
- ↑ Marco Iervese: La registrazione dei voti nel Barberiniano latino 4662, [w]: Ilaria Fiumi Sermattei, Roberto Regoli: Il conclave del 1823 e l'elezione di Leone XII. Ankona: 2016, s. 309-318. [dostęp 2025-08-04].
- ↑ 9 września w konklawe uczestniczyło już z pewnością 40 kardynałów, jednak głosy oddane w wieczornym głosowaniu na poszczególnych kandydatów w fazie skrutynium sumują się jedynie do 38. Zachowany protokół nie wyjaśnia przyczyny rozbieżności - w grę wchodzi oddanie dwóch głosów nieważnych lub błąd w notowaniu wyników
- ↑ W wieczornym głosowaniu 14 września wynik podany w protokole w fazie skrutynium sumuje się do 42, choć wiadomo, że tego dnia w konklawe uczestniczyło już 44 elektorów, co potwierdza wynik głosowania porannego. Rozbieżność może wynikać z oddania nieważnych głosów lub błędu w notowaniu wyników
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ambrogio Piazzoni, Historia wyboru papieży, Kraków 2003
- Fredrik Nielsen, The History of the Papacy in the XIX Century, Vol. II, Londyn 1906
- The Cardinals of the Holy Roman Church
- The Catholic Encyclopedia: Leo XII
- Sede Vacante 1823
- Ilaria Fiumi Sermattei, Roberto Regoli: Il conclave del 1823 e l'elezione di Leone XII. Ankona: 2016. [dostęp 2025-08-04].
| XI wiek | |
|---|---|
| XII wiek | |
| XIII wiek | |
| XIV wiek | |
| XV wiek | |
| XVI wiek | |
| XVII wiek | |
| XVIII wiek | |
| XIX wiek | |
| XX wiek | |
| XXI wiek |