Przejdź do zawartości

Równanie soczewki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Równanie soczewki (zwierciadła) – równanie określające zależność pomiędzy odległością przedmiotu od soczewki a odległością jego obrazu otrzymanego w tej soczewce

gdzie:

– odległość przedmiotu od soczewki,
– odległość obrazu od soczewki,
ogniskowa soczewki[1][2].

Wyprowadzenie

[edytuj | edytuj kod]

Równanie zwierciadła

[edytuj | edytuj kod]

Oznaczmy położenie przedmiotu jako położenie przedmiotu jako środek krzywizny zwierciadła jako środek zwierciadła jako oraz obierzmy na zwierciadle dowolny punkt Kąty pomiędzy nimi oznaczmy jak na rysunku.

Zgodnie z prawem odbicia zachodzi równość

Z sumy miar kątów w trójkącie dostajemy następujące równości:

z czego wynika, że

Używając przybliżeń małych kątów dla promieni przyosiowych, możemy zapisać, że:

Podstawiając to do poprzedniego równania, dostajemy:

Podstawiając wartości oraz skracając przez otrzymujemy

Promienie równoległe do osi skupiają się w ognisku zwierciadła, zatem podstawiając i dostajemy

zatem

[3].

Równanie soczewki

[edytuj | edytuj kod]

Oznaczmy położenie przedmiotu jako oraz położenie obrazu jako

Fala rozchodząca się z punktu rozchodzi się kuliście. Na rysunku zaznaczono fragment łuku będący czołem fali wychodzącej z tuż przed i tuż po wejściu do soczewki. Po przejściu przez soczewkę, czoło fali również formuje sferę, aby w równym czasie dojść do punktu

Wiemy zatem, że wszystkie promienie muszą dotrzeć w tym samym czasie do obrazu. W szczególności, promień musi pokonać swoją drogę w tym samym czasie co Skoro i dostajemy równanie

gdzie to względny współczynnik załamania na granicy soczewka–ośrodek, a to grubość soczewki.

Odcinek jest równy Możemy użyć podstawień i gdzie to odległość przedmiotu od soczewki i obrazu od soczewki, a to pewna stała. Podstawiając to do poprzedniego równania, otrzymujemy

Korzystając z faktu, że zarówno i są stałe i niezależne od zmiennych i możemy dokonać ciągu uproszczeń:

Wiedząc o stałości powyższego wyrażenia, możemy zapisać równanie

Promienie równoległe do osi skupiają się w ognisku soczewki, zatem podstawiając i dostajemy

Jest to jedno z wielu możliwych wyprowadzeń tego wzoru[2].

Wnioski wynikające z równania soczewki

[edytuj | edytuj kod]

Ze wzoru można odczytać, że gdy czyli padające promienie stają się równoległe do osi optycznej, wówczas Oznacza to, że promienie po przejściu przez soczewkę skupiają się w odległości od soczewki, czyli w ognisku[4]. Równanie jest symetryczne ze względu na zamianę z Oznacza to, że można odwrócić bieg promieni i będą poruszały się one po tym samym torze. Jeżeli zatem źródło światła umieszczone zostanie w ognisku, po przejściu przez soczewkę promienie będą równoległe do osi optycznej[5].

Z równania wywnioskować można również, że w przypadku gdy staje się ujemne, co oznacza, że obraz powstaje po tej samej stronie soczewki, po której znajduje się przedmiot (jest to obraz pozorny). Podobnie, gdy ogniskowa (w soczewkach rozpraszających), również [6].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Wzór ten jest tylko pewnym przybliżeniem. Jest on dobrze spełniony dla promieni przyosiowych i w przypadku, gdy soczewka jest cienka w porównaniu z odległościami występującymi we wzorze[7].

Zazwyczaj używa go się do wyznaczania położenia obrazu, gdy znane jest położenie przedmiotu i soczewki. Obowiązuje on również w przypadku zwierciadeł, z tym że odwrotnie niż dla soczewek, jest dodatnie, gdy obraz powstaje przed zwierciadłem (obraz rzeczywisty) i ujemne, gdy powstaje za zwierciadłem (obraz pozorny)[8]. Dla zwierciadła płaskiego i z równania soczewki wynika, że [3].

Postać Newtona równania soczewki

[edytuj | edytuj kod]

Równanie soczewki można również zapisać w postaci Newtona

gdzie:

– odległość przedmiotu od ogniska,
– odległość obrazu od ogniska[7][9].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Mizerski 2013 ↓, Soczewki, s. 245.
  2. a b Meyer-Arendt 1972 ↓, Thin lenses, s. 41.
  3. a b Meyer-Arendt 1972 ↓, Mirrors, s. 24.
  4. Meyer-Arendt 1972 ↓, Mirrors, s. 28.
  5. Meyer-Arendt 1972 ↓, Ray tracing, s. 56.
  6. Meyer-Arendt 1972 ↓, Mirrors, s. 25.
  7. a b Rod Nave, Thin Lens Equation [online], HyperPhysics [dostęp 2021-06-23] (ang.).
  8. Mizerski 2013 ↓, Odbicie światła, s. 241.
  9. Meyer-Arendt 1972 ↓, Thin lenses, s. 43.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]