Przejdź do zawartości

Rząd Jana Olszewskiego

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez PawełMM (dyskusja | edycje) o 11:51, 20 sie 2014. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Rząd Jana Olszewskiego
 Polska
Premier

Jan Olszewski

Partie

Porozumienie Centrum

Kadencja

od 23 grudnia 1991
do 5 czerwca 1992

Poprzedni

rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego

Następny

pierwszy rząd Waldemara Pawlaka

Rząd Jana Olszewskiego – gabinet pod kierownictwem premiera Jana Olszewskiego powołany 23 grudnia 1991 przez pierwszy w III Rzeczypospolitej wybrany w pełni wolnych wyborach Sejm I kadencji.

Historia

Powołanie gabinetu

Prezydent Lech Wałęsa desygnował Jana Olszewskiego na premiera już 5 grudnia 1991, gdy nie powiodła się misja kandydata prezydenckiego Bronisława Geremka, ani próba pozostawienia na stanowisku urzędującego premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego. Sejm wybrał Jana Olszewskiego na premiera w dniu 6 grudnia 1991. Niemożność zbudowania trwałej koalicji programowej zniechęciła także Olszewskiego, który w połowie grudnia złożył rezygnację z utworzenia rządu, której Sejm jednak nie przyjął. Olszewskiego uratowało PSL (w zamian za obietnicę kilka stanowisk wiceministrów[1]), któremu po głosowaniu demonstracyjnie podziękował Jarosław Kaczyński[2]. W końcu 23 grudnia 1991, po drugiej turze długich negocjacji, dzięki poparciu "Solidarności" i PSL[3], udało się stworzyć gabinet koalicyjny, w którym zasiadali przedstawiciele zaledwie 4 partii (PC - 4, ZChN - 3, PSL-PL - 2 i PChD - 1), które łącznie dysponowały w Sejmie zaledwie 114 głosami[4]. Czynnikiem, który dodatkowo osłabiał rząd, był narastający konflikt między premierem a Jarosławem Kaczyńskim - szefem partii, która miała w rządzie najwięcej ministrów. Przyczyną konfliktu były głównie sprawy personalne i wzajemny brak zaufania[5].

Prace

Rząd Jana Olszewskiego działał już w nowym otoczeniu międzynarodowym. 8 grudnia 1991 przestał istnieć ZSRR. To skłoniło ekipę Olszewskiego do podjęcia działań mających na celu integrację Polski z NATO i Wspólnotami Europejskimi. Po raz pierwszy w oficjalnych dokumentach MON-u pojawiło się stwierdzenie, że członkostwo w NATO jest strategicznym celem polityki obronnej RP. Przyspieszono rozpoczęte w październiku 1990[6] negocjacje, mające na celu wycofanie armii rosyjskiej z Polski. 16 grudnia 1991, w nocy przed odejściem, Leszek Balcerowicz podpisał układ stowarzyszeniowy ze Wspólnotami Europejskimi (EWG, EWWiS i Euroatom).

Rząd Jana Olszewskiego rozpoczął proces dekomunizacji w Wojsku Polskim i ministerstwie spraw wewnętrznych. Jednak na czele WSI był w tym czasie były oficer Zarządu II Sztabu Generalnego PRL - kadm. Czesław Wawrzyniak[7]. Zmienił także koncepcję prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Całkowite zahamowanie prywatyzacji spowodowało otwarty konflikt rządu z ugrupowaniami liberalnymi w parlamencie. W marcu 1992 r. konsternację wywołało wysunięcie przez Lecha Wałęsę niekonsultowanych z rządem koncepcji NATO-bis i EWG-bis, które podważały dotychczasowy euroatlantycki kurs rządu Olszewskiego.

22 maja 1992 premier Jan Olszewski (mimo parafowania dokumentów 10 dni wcześniej przez wiceministra rządu Olszewskiego) sprzeciwił się podpisaniu klauzuli polsko-rosyjskiego traktatu o przyjaźni i dobrosąsiedzkiej współpracy, która przekazywała bazy, opuszczane przez wojska rosyjskie wycofujące się z Polski, w ręce międzynarodowych spółek polsko-rosyjskich. Premier przekazał sprzeciw rządu wysyłając depeszę szyfrową do Moskwy, na ręce Lecha Wałęsy. Wałęsa - po osobistej rozmowie z Jelcynem - zmienił kontrowersyjny zapis w umowie. Doszło jednak do otwartego konfliktu rządu z prezydentem Lechem Wałęsą[8].

Okoliczności odwołania

Rząd Jana Olszewskiego nie dysponował trwałą większością parlamentarną. Nie powiodły się próby rozszerzenia jego zaplecza najpierw o Unię Demokratyczną, Kongres Liberalno-Demokratyczny i Polski Program Gospodarczy, a potem o Konfederację Polski Niepodległej. 24 maja 1992 r. Rada Unii Demokratycznej podjęła uchwałę wzywającą rząd Olszewskiego do ustąpienia[9]. 26 maja 1992 prezydent Wałęsa przesłał do marszałka Sejmu formalne pismo informując o utracie zaufania do rządu i o cofnięciu swojego poparcia[10]. 27 maja 1992 prezydium klubu parlamentarnego UD a następnie rada koalicyjna "trójki" (UD, KLD, PPG) podjęły decyzję o zgłoszeniu w Sejmie wniosku o votum nieufności wobec rządu. 28 maja 1992 Sejm na wniosek posła Janusza Korwin-Mikke przyjął głosami KPN, PC, ZChN, "Solidarności" PL, PChD i UPR, przy bojkocie głosowania przez UD i KLD, uchwałę zobowiązującą ministra spraw wewnętrznych "do podania do dnia 6 czerwca 1992 pełnej informacji na temat urzędników państwowych od szczebla wojewody wzwyż, a także senatorów, posłów (...), będących współpracownikami Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w latach 1945-1990"[11]. Uchwała pomijała współpracowników WSI[12]. 29 maja 1992 przedstawiciel Unii Demokratycznej Jan Rokita złożył w imieniu 65 posłów z UD, KLD i PPG wniosek o wotum nieufności dla rządu Olszewskiego. 2 czerwca 1992 w trakcie ostatecznych rozmów na temat poszerzenie koalicji z KPN minister Macierewicz spotkał się z wicemarszałkiem Sejmu Dariuszem Wójcikiem z KPN i poinformował go o tym, że nazwisko przywódcy KPN - Leszka Moczulskiego znajdzie się na liście, którą dwa dni później przekaże Sejmowi. Rozmowy z KPN zakończyły się fiaskiem[13].

Gabinet został odwołany przez Sejm w nocnym głosowaniu po północy 5 czerwca 1992 (noc teczek), kilkanaście godzin po wykonaniu przez ministra spraw wewnętrznych Antoniego Macierewicza uchwały Sejmu o ujawnieniu tajnych współpracowników Służby Bezpieczeństwa (tzw. lista Macierewicza), na której znalazło się 3 ministrów i 8 wiceministrów rządu Olszewskiego[14]. Premier, popierając decyzję Macierewicza, zaproponował w porozumieniu z I Prezesem Sądu Najwyższego Adamem Strzemboszem powołanie niezależnej komisji dla oceny prawdziwości przedstawionych materiałów. Sejm nie zdążył jednak rozpatrzyć tego wniosku[11]. Na przyspieszenie rozpatrywania wniosku o dymisję rządu wpłynął prezydent Lech Wałęsa, który złożył 4 czerwca 1992 własny wniosek o odwołanie premiera[15].

Dzień po odwołaniu rządu Olszewskiego prezydent Lech Wałęsa desygnował na szefa rządu prezesa PSL Waldemara Pawlaka, którego Sejm wybrał na nowego premiera[16].

Skład rządu

Zmiany w rządzie

 Osobny artykuł: Kalendarium rządu Jana Olszewskiego.
  • 28 lutego 1992
  • Dymisja:
    • ministra finansów Karola Lutkowskiego.
  • Powołanie:
  • 9 maja 1992
  • Dymisja:
    • ministra-członka Rady Ministrów Artura Balazsa.
  • 23 maja 1992
  • Dymisja:
    • ministra obrony narodowej Jana Parysa. Tymczasowym kierownikiem ministerstwa został wiceminister Romuald Szeremietiew.
  • 5 czerwca 1992
    • Pół godziny przed wnioskiem o dymisję całego rządu Sejm odwołał ministra finansów Andrzeja Olechowskiego.
    • Sejm odwołał rząd z jednoczesnym powierzeniem dalszego pełnienia obowiązków pod kierunkiem Waldemara Pawlaka do czasu powołania nowego gabinetu. Wobec niepowodzenia misji Pawlaka ministrowie kierowali dotychczasowymi resortami do 10 lipca 1992 (powołanie rządu Hanny Suchockiej) z trzema wyjątkami:
      • 20 czerwca 1992 odwołano p.o. ministra spraw wewnętrznych Antoniego Macierewicza. W jego miejsce został powołany Andrzej Milczanowski (w funkcji kierownika).
      • 20 czerwca 1992 odwołano kierownika Ministerstwa Obrony Narodowej Romualda Szeremietiewa. W jego miejsce został powołany Janusz Onyszkiewicz (również w funkcji kierownika).
      • 20 czerwca 1992 odwołano p.o. ministra-szefa Urzędu Rady Ministrów Wojciecha Włodarczyka. W jego miejsce został powołany Aleksander Łuczak (w funkcji kierownika).

Skład rządu w dniu odwołania;

  1. ↑ W. Jednaka - "Gabinety koalicyjne w III RP, Wrocław 2004, s. 145.
  2. ↑ Antoni Dudek - "Historia polityczna Polski 1989-2012", s. 192
  3. ↑ Antoni Dudek: Pierwsze lata III Rzeczypospolitej "1989-2001". s. 235. ISBN 83-86225-64-5.
  4. ↑ Antoni Dudek: Pierwsze lata III Rzeczypospolitej "1989-2001". s. 236. ISBN 83-86225-64-5.
  5. ↑ Antoni Dudek: Pierwsze lata III Rzeczypospolitej "1989-2001". s. 237-238. ISBN 83-86225-64-5.
  6. ↑ Ostateczne wycofanie wojsk radzieckich z Polski
  7. ↑ Sławomir Cenckiewicz - "Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943-1991", s. 387.
  8. ↑ Antoni Dudek - "Historia polityczna Polski 1989-2012", s. 211-212
  9. ↑ Waldemar Kuczyński - "Solidarność u władzy. Dziennik 1989-1993", s. 164.
  10. ↑ Antoni Dudek - "Historia polityczna Polski 1989-2012", s. 212
  11. ↑ a b Antoni Dudek: Historia Polityczna Polski 1989-2012. Kraków: ZNAK, 2013, s. 215. ISBN 978-83-240-2130-7.
  12. ↑ Sławomir Cenckiewicz - "Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943-1991", s. 401.
  13. ↑ Antoni Dudek: Historia Polityczna Polski 1989-2012. Kraków: ZNAK, 2013, s. 217. ISBN 978-83-240-2130-7.
  14. ↑ Antoni Dudek: Historia Polityczna Polski 1989-2012. Kraków: ZNAK, 2013, s. 220. ISBN 978-83-240-2130-7.
  15. ↑ Antoni Dudek: Historia Polityczna Polski 1989-2012. Kraków: ZNAK, 2013, s. 219. ISBN 978-83-240-2130-7.
  16. ↑ Antoni Dudek: Historia Polityczna Polski 1989-2012. Kraków: ZNAK, 2013, s. 228. ISBN 978-83-240-2130-7.
Składy rządów polskich
Rządy powstania kościuszkowskiego (1794)
Rządy Księstwa Warszawskiego (1807–1813)
Rządy Królestwa Polskiego (1830–1831)
Rząd powstania krakowskiego (1846)
Rządy powstania styczniowego (1863–1864)
Władza wykonawcza w Królestwie Polskim (1917–1918) i Rząd Republiki Polskiej (7–11 listopada 1918)
Rządy II Rzeczypospolitej (1918–1939)
Rządy Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie (1939–1990)
Rządy Rzeczypospolitej Polskiej (1944–1952) i rządy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1952–1989)
Rządy III Rzeczypospolitej (od 1989)
Rząd Jana Olszewskiego (1991–1992)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu

  • kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu

Szablon:Rządy-IIIRP

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rząd_Jana_Olszewskiego&oldid=40195023”