Mury miejskie

Miejskie mury obronne w Warszawie (2011)

Mury miejskie w Krakowie, Brama Floriańska (2006)

Mury miejskie w Carcassonne (2007)

Mury miejskie – historyczne fortyfikacje otaczające dawniej miasta, chroniąc je przed atakami z zewnątrz.

Początki

Pierwsze mury miejskie budowano już w okresie starożytnym. Do historii przeszły mury takich miast jak Babilon, Jerycho czy Troja. Warto tu też wymienić słynne Długie Mury osłaniające Ateny podczas wojny peloponeskiej. Mury miast starożytnych greckich i bliskiego wschodu budowane były zazwyczaj z nieciosanych wielkich bloków kamiennych, kładzionych jeden na drugim (Mykeny) albo powstawały z cegieł łączonych zaprawą (Babilon). Mury z ciosanych kamieni łączonych zaprawą to domena Epoki hellenistycznej i czasów rzymskich. Sam Rzym natomiast przez długi czas nie posiadał murów miejskich. W Europie barbarzyńskiej mury budowały plemiona celtyckie. Miały one formę drewnianego szalunku wypełnionego kamieniami i ziemią (tzw. Murus Gallicus).

Średniowiecze

W średniowieczu mury były bardzo popularne – uważano, że każde większe miasto powinno je mieć. W zależności od warunków topograficznych mury miejskie otaczały miasto w całości lub tylko częściowo (przeszkody naturalne takie jak skały, rzeki i zbiorniki wodne zastępowały wówczas brakujące fragmenty muru). Wjazd do miasta zapewniały bramy. Często mury miejskie zwieńczone były przejściem obronnym z otworami strzeleckimi, niejednokrotnie przejścia te były zadaszone. Czasami mur zwieńczony był jedynie warstwą kamieni spadających w razie ataku na agresorów. Z czasem mury uzupełniano fosą, wieżami obronnymi (szczególnie bramy i narożniki), a nawet dodatkowym niższym murem zewnętrznym (międzymurze podzielone było wówczas murami poprzecznymi). Także powstające pod miastem osady otaczano po pewnym czasie murami. Oprócz funkcji obronnej mury miejskie pełniły funkcje reprezentacyjne, co widoczne jest szczególnie w architekturze bram wjazdowych.

Czasy nowożytne

Wynalezienie broni palnej pociągnęło za sobą dalsze zmiany w wyglądzie murów miejskich. W ważnych strategicznie miejscach, takich jak bramy i narożniki, budowano masywne basteje obsadzone działami. Pozostała część murów nie zapewniała jednak wystarczającej obrony przed ostrzałem artylerii. Z tego względu miasta zaczęto otaczać bastionami. Umocnień tego typu nie można było tak łatwo przesunąć na zewnątrz, jak miało to miejsce w wypadku murów starego typu, niejednokrotnie rozszerzanych, a nawet budowanych na nowo. Hamowało to rozwój przestrzenny miast i przyczyniało się do zagęszczenia zabudowy wewnątrz miasta.

Większość fortyfikacji miejskich usunięta została w XIX wieku. W niektórych miastach na ich miejscu zakładano parki zwane plantami (np. w Krakowie).

Miasta z zachowanymi murami (wybór)

Polska

Mury miejskie Torunia

Mury miejskie w Jaśle

Mury miejskie w Kamiennej Górze

Mury obronne w Stargardzie Szczecińskim

Odbudowana baszta przy murach obronnych Opola

Mury miejskie w Kłodzku

Zadaszone przejście obronne na murach miejskich Norymbergi

• Biała
• Biecz
• Bielsko-Biała
• Byczyna
• Bystrzyca Kłodzka
• Chełmno
• Dzierżoniów
• Gliwice
• Głogów
• Goleniów
• Gorzów Wielkopolski
• Grodków
• Grudziądz
• Iława
• Inowrocław (dwa zachowane niewielkie fragmenty)
• Jasło (fragment)
• Kalisz
• Kłodzko
• Kamień Krajeński
• Kożuchów
• Krapkowice
• Kraków (fragment)
• Lębork
• Lubań
• Lubin
• Łęczyca
• Mieszkowice
• Niemodlin
• Oleśnica
• Olkusz (niewielki fragment wraz z basztą, odbudowaną w ostatnich latach)
• Opoczno (niewielki fragment)
• Opole (niewielki fragment wraz z basztą, odbudowaną w ostatnich latach)
• Paczków
• Pasłęk
• Płock (niewielki fragment)
• Pułtusk (baszta)
• Poznań
• Pyrzyce
• Racibórz
• Radom
• Rzeszów (fragment)
• Starogard Gdański
• Stargard Szczeciński
• Strzelce Krajeńskie
• Sulechów
• Szydłów
• Świebodzice
• Środa Śląska
• Toruń
• Trzebiatów
• Warszawa
• Wolin
• Wrocław (niewielkie fragmenty i baszta)
• Wschowa
• Ziębice

Europa

• Aigues-Mortes (Francja)
• Awinion (Francja)
• Ávila (Hiszpania)
• Bazylea (Szwajcaria)
• Bellinzona (Szwajcaria)
• Carcassonne (Francja)
• Chester (Wielka Brytania)
• Cittadella (Włochy)
• Dubrownik (Chorwacja)
• Stambuł (Turcja)
• Kolonia (Niemcy)
• Lukka (Włochy)
• Montagnana (Włochy)
• Norymberga (Niemcy)
• Provins (Francja)
• Quedlinburg (Niemcy)
• Rothenburg ob der Tauber (Niemcy)
• Saint-Malo (Francja)
• Tallin (Estonia)
• Toledo (Hiszpania)
• Visby (Szwecja)
• Wilno (Litwa)
• York (Wielka Brytania)

Ameryka

Mury San Felipe de Barajas, Cartagena de Indias, Kolumbia.

• Cartagena de Indias (Kolumbia)
• Québec (Kanada)

Świat

• Akka (Izrael)
• Fez (Maroko)
• Hebron (Autonomia Palestyńska)
• Jerozolima (Izrael)
• Marrakesz (Maroko)
• Xi’an (Chiny)

Zobacz też

• Mur obronny
• Twierdza