Solec (Warszawa): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Zobacz też: drobne redakcyjne |
→Historia: merytoryczne, źródła/przypisy, ilustracje |
||
Linia 48: | Linia 48: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Pierwsza [[wieś]] powstała w tym miejscu w [[XI wiek|XI w.]] |
Pierwsza [[wieś]] powstała w tym miejscu w [[XI wiek|XI w.]] Powstała przy niej [[przystań (żeglarstwo)|przystań]] a potem [[port rzeczny]], w którym cumowały [[barka|barki]] między innymi z [[sól kuchenna|solą]], którą transportowano Wisłą z [[Wieliczka|Wieliczki]]. W tym miejscu przecinały się lądowe szlaki handlowe wschód-zachód z wodnymi południe-północ. |
||
Wykopaliska [[archeologia|archeologiczne]] i pisana historia tych terenów mówią, że na długo zanim powstała Warszawa, książęta mazowieccy wystawili gród w Jazdowie, by strzegł [[Bród (geografia)|brodu]] pomiędzy Solcem a Kamionem. |
Wykopaliska [[archeologia|archeologiczne]] i pisana historia tych terenów mówią, że na długo zanim powstała Warszawa, książęta mazowieccy wystawili gród w Jazdowie, by strzegł [[Bród (geografia)|brodu]] pomiędzy Solcem a Kamionem. |
||
=== Jurydyka Solec === |
|||
⚫ | |||
[[Plik:POL Warsaw Solec Panorama.jpg|thumb|Panorama Solca w pocz.XIX w.]] |
|||
⚫ | Następnie na miejscu wsi wyrosło [[Solec (jurydyka)|miasteczko - jurydyka Solec]], które w 1675 roku otrzymało [[prawa miejskie]]. Centrum miasteczka stanowił [[Rynek (urbanistyka)|rynek]] nazywany Soleckim, przy którym wzniesiono ratusz, a w 1698 roku zakon trynitarzy rozpoczął budowę [[Kościół Świętej Trójcy w Warszawie (na Solcu)|kościoła Świętej Trójcy]]). Nieopodal dawnego rynku (będącego obecnie parkingiem) zachował się klasycystyczny Magazyn Solny, który jest jedną z nielicznych pozostałości dawnej zabudowy pełnej magazynów, spichlerzy i karczem flisackich. W 1708 Solec nawiedziła epidemia, w wyniku której zginęli wszyscy soleccy i warszawscy trynitarze, a w 1713 powódź. W pierwszej połowie [[XVIII wiek]]u [[jurydyka]] Solec liczyła około 5 000 mieszkańców. W roku 1762 zbudowano na Solcu [[Pałac Symonowiczów w Warszawie|Pałac Symonowiczów]]. W 1772 roku położono kamień węgielny pod budowę murowanego klasztoru [[Trynitarze|Trynitarzy]], którego budowę zakończono przed 1790. W latach 1771-1772 [[Kazimierz Poniatowski]] (brat króla) według projektu [[Szymon Bogumił Zug|Szymona Bogumiła Zuga]] zbudował pałac (w miejscu dzisiejszego ośrodka sportowego przy ulicy Solec)<ref>http://www.powisle.waw.pl/galeria/albums/userpics/10012/Solec1785.jpg</ref>, a następnie w latach 1776-79 wg projektu tego samego architekta ogród zwany [[Park na Książęcem w Warszawie|"Na Książęcem"]] z romantycznymi ruinami, minaretem i tzw. [[Elizeum w Warszawie|Elizeum]]<ref>Putkowska J., [[Kwartalnik Architektury i Urbanistyki]], Rocznik 2009, Tom 54, z. 2, s.17-40</ref><ref>http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-article-BSW1-0061-0002</ref>. W 1783 pałac przy ulicy Solec stał się własnością Aleksandra Sapiehy. W 1784 przy ulicy Solec usytuowanych było 6 browarów, żupa królewska, 22 magazyny, spichlerz, a na rzece stały 2 młyny wodne, tzw. pływaki. W końcu XVIII w. liczba budynków na Solcu doszła do 120. Pod koniec XVIII wieku miasteczko zostało włączone do Warszawy. |
||
=== Rozwój przemysłu === |
|||
⚫ | [[29 listopada]] [[1830]] podpalenie browaru Weissa na Solcu przez [[podchorąży|pchor]] |
||
[[Plik:Magazyn solny, ul. Solec 63 – mpolkowski.jpg|130px|thumb|Magazyn Solny]] |
|||
[[Plik:Gierymski Solec harbour.jpg|130px|thumb|Solec-[[Maksymilian Gierymski]], 1883]] |
|||
[[Plik:Swieto trabek.jpg|130px|thumb|M.Gierymski, 1890]] |
|||
Na początku XIX wieku rozebrano główny korpus pałacu Kazimierza Poniatowskiego, jednak skrzydła przetrwały do 1874 roku. |
|||
Po powodzi w 1813 roku i podjętych w wyniku tego pracach nad wzmocnieniem brzegu, zaczęto na Solcu lokalizować liczne zakłady przemysłowe. W 1817 założono rządową wytwórnię kobierców i tkanin wełnianych. W 1823 wybudowano fabrykę chemiczną Leona Hirschmana i Jana Kijewskiego; a po 1826 roku Łubieńscy wybudowali młyn parowy oraz uruchomiono drugi młyn zaopatrzony w walce stalowe. W 1827 wystawiono wielki browar Wojciecha Sommera. W 1830 ukończono budowę magazynu solnego z wielkim dźwigiem, zwanym windugą, służącym do wyładunku soli ze statków. |
|||
⚫ | [[29 listopada]] [[1830]] podpalenie browaru Weissa na Solcu przez [[podchorąży|pchor.]] [[Wiktor Tylski|Wiktora Tylskiego]] było sygnałem do wybuchu [[powstanie listopadowe|Powstania listopadowego]]<ref name="Harbut1930">{{cytuj książkę | autor = Stanisław Juliusz Harbut| tytuł = Noc listopadowa w świetle i cieniach historji [oryginalna pisownia z 1930 r.] i procesu przed Najwyższym Sądem Kryminalnym : w 100-letnią rocznicę. T. 1 wydanie drugie przejrzane i rozszerzone|wydawca =Warszawa | miejsce = Książnica Atlas| rok = 1930| strony = 111| oclc = 69512482|cytat= Pchor. Wiktor Tylski zamiast o oznaczonej godzinie 6 wieczorem, podpalił celem dania sygnału, zabudowania browaru Weissa przy ul. Czerniakowskiej Nr 3001 już o godz. 5 min. 30 słomą, zamiast przeznaczonymi przez Wysockiego i por. Stolzmana adjunkta arsenału materjałami palnemi.|język=pl }}</ref>. Browar Weissa znajdował się przy ul. [[Ulica Czerniakowska w Warszawie|Czerniakowskiej]] nr [[hipoteka|hipoteczny]] - nr [[Taryfa (historyczna ewidencja nieruchomości w Warszawie)|taryfy]] 3001 (nieistniejący nr 189 we współczesnej numeracji ulic - {{koordynaty|52.224781|N|21.041832|E|umieść=w tekście}}). |
||
W 1837 Piotr Steinkeller część młyna przebudował na olejarnię, tartak i fabrykę powozów. Młyn i zakłady przemysłowe z Wisłą połączyła pierwsza w mieście kolej konna, której tory przecinały ulicę Solec. Po 1840 po wschodniej stronie ulicy Solec urządzono rzeźnię działającą do ok. 1930 r. W 1847 roku hrabia [[Andrzej Zamoyski]] uruchomił na Solcu przystań i warsztaty żeglugi parowej ([[Port Czerniakowski]])<ref>Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 410. ISBN 83-06-00089-7</ref>. W 1854 spłonął młyn parowy, a w 1868 fabryka chemiczna. W 1854 bankier [[Jan Bloch]] wybudował na terenie zniszczonego młyna koszary (tzw. Koszary Blocha). W tym okresie zakłady Steinkellera przejęła spółka Stanisław Lilpop i Wilhelm Rau, rozbudowując je na dużą fabrykę produkującą wagony kolejowe, mosty, kotły i urządzenia dla wodociągów warszawskich<ref>http://www.warszawska.info/srodmiescie/powisle/solec-historia.html</ref>. |
|||
W 1856 rokiem na terenie fabryki dywanów Geyzmera i Perksa Towarzystwo Oświetlenia Gazowego z Dessau ukończyło budowę pierwszej gazowni w Warszawie, która jako jedyna do 1888 roku dostarczała gaz mieszkańcom miasta. Zbiorniki gazowe były od tej pory charakterystycznym punktem panoramy Solca. Gazownię zamknięto w 1930 roku, a pamiątką po niej są dwa okrągłe nasypy po zbiornikach widoczne w Parku Porazińskiej od strony ul. Ludnej. |
|||
Około 1910 roku nad Solcem wybudowano wiadukt [[Most Poniatowskiego|Mostu Poniatowskiego]], a do 1933 roku zbudowano wiadukt [[Kolej średnicowa w Warszawie|Kolei średnicowej]]. W grudniu 1918 roku przez Solec zaczął kursować tramwaj, którego linia biegła przez ulice Książęcą, Ludną, Solec, Dobrą, a kolejna linia ulicą Książęcą i ulicą Czerniakowską. W tym okresie Solec miał charakter dzielnicy robotniczej, co zaczęło się nieco zmieniać na skutek budowy nowoczesnych modernistycznych domów m.in. wzdłuż południowej strony wiaduktu do Mostu Poniatowskiego i wzdłuż ul. Ludnej. W latach 30. XX wieku przy ul. Ludnej powstał funkcjonalistyczny budynek poczty. W 1934 roku na rogu Czerniakowskiej zbudowano według projektu architektów Romualda Gutta i Józefa Jankowskiego biurowiec Zakład Ubezpieczeń Społecznych. |
|||
Przed II wojną światową Solec był jednym z 26 okręgów Warszawy, a jego granice wyznaczały [[Aleja 3 Maja w Warszawie|aleja 3 Maja]], [[Aleje Jerozolimskie w Warszawie|Aleje Jerozolimskie]], ulice [[Ulica Marszałkowska w Warszawie|Marszałkowska]], [[Ulica Piękna w Warszawie|Piusa XI]] (obecnie Piękna), [[Ulica Górnośląska w Warszawie|Górnośląska]], [[Ulica Czerniakowska w Warszawie|Czerniakowska]] na nieistniejącym obecnie odcinku w kierunku [[Ulica Fabryczna w Warszawie|Fabrycznej]], również nieistniejąca Mączna oraz brzeg [[Wisła|Wisły]]. Według danych z 1 stycznia 1939 r. Solec zajmował powierzchnię 203 ha i był zamieszkany przez 56,4 tys. osób. |
Przed II wojną światową Solec był jednym z 26 okręgów Warszawy, a jego granice wyznaczały [[Aleja 3 Maja w Warszawie|aleja 3 Maja]], [[Aleje Jerozolimskie w Warszawie|Aleje Jerozolimskie]], ulice [[Ulica Marszałkowska w Warszawie|Marszałkowska]], [[Ulica Piękna w Warszawie|Piusa XI]] (obecnie Piękna), [[Ulica Górnośląska w Warszawie|Górnośląska]], [[Ulica Czerniakowska w Warszawie|Czerniakowska]] na nieistniejącym obecnie odcinku w kierunku [[Ulica Fabryczna w Warszawie|Fabrycznej]], również nieistniejąca Mączna oraz brzeg [[Wisła|Wisły]]. Według danych z 1 stycznia 1939 r. Solec zajmował powierzchnię 203 ha i był zamieszkany przez 56,4 tys. osób. |
||
=== Powstanie Warszawskie === |
|||
⚫ | Między [[Kalendarium powstania warszawskiego – 12 września|12]] a [[Kalendarium powstania warszawskiego – |
||
[[Plik:Uprising defender.jpg|110px|thumb|Powiśle, 1944]] |
|||
[[Plik:Warsaw Uprising by Tomaszewski - Solec 2.JPG|110px|thumb|Solec 2]] |
|||
⚫ | Między [[Kalendarium powstania warszawskiego – 12 września|12]] a [[Kalendarium powstania warszawskiego – 23 września|23 września 1944 roku]] miejsce zaciekłych walk oddziałów niemieckich, których trzon stanowiła [[36 Dywizja Grenadierów SS Dirlewanger]] z oddziałami powstańczymi [[zgrupowanie Kryska|Zgrupowania "Kryska"]], [[Zgrupowanie Radosław|Zgrupowania "Radosława"]], [[Batalion Zośka|batalionu "Zośka"]], [[batalion Parasol|batalionu "Parasol"]] oraz [[2 Warszawska Dywizja Piechoty|2 Dywizja Piechoty]] i [[3 Pomorska Dywizja Piechoty|3 Dywizja Piechoty]] 1 Armii Wojska Polskiego. W dniu 23 września w godzinach porannych Niemcy opanowali ostatnie bastiony polskiej obrony na Powiślu Czerniakowskim – domy przy ulicy Wilanowskiej 1 i Solec 53. |
||
(więcej: [[Pacyfikacja Czerniakowa]] oraz [[Przyczółek czerniakowski]]). |
|||
=== PRL === |
|||
Po II Wojnie światowej zaczęto usuwać przemysłowy charakter dzielnicy. Odbudowano kościół i Pałacyk Szymonowica, a na terenie zakładów przemysłowych na południe od ul. Wilanowskiej urządzono socrealistyczny park (obecny [[Park Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego w Warszawie|Park Rydza-Śmigłego]]). |
|||
W latach 1954–1955 powstała modernistyczna dolna stacja dworca PKP Warszawa Powiśle<ref>http://www.powojennymodernizm.com/dworzec-powisle-linia-srednicowa/</ref>. W 1957 roku dawny biurowiec ZUS przebudowano na Szpital Kliniczny im. prof. Orłowskiego. W październiku 1960 roku przez Solec przejechał ostatni tramwaj. W 1963 roku rozpoczęto budować "Osiedle Ludna" wg projektu prof. [[Zygmunt Stępiński|Zygmunta Stępińskiego]]<ref>Ilustrowany tygodnik „Stolica” 1966, nr 40.</ref><ref>http://www.powojennymodernizm.com/osiedle-ludna/</ref>. W 1965 roku zaprzestała działalności stocznia rzeczna [[Port Czerniakowski]]. W latach 1965-1973 roku w południowej części Solca zbudowano "Osiedle Torwar" wg projektu koncepcyjnego [[Oskar Hansen|Oskara Hansena]]. W tym okresie przy ul. Solec powstało także "Osiedle Powiśle". Od 1973 roku w budynku przy ul. Solec 24 mieści się [[Muzeum Azji i Pacyfiku]]. W 1975 roku w parku odsłonięto [[Pomnik Chwała Saperom]]. W 1978 roku w tej dzielnicy nakręcono wiele scen w filmie [[Stanisław Bareja|Stanisława Barei]] ''[[Co mi zrobisz jak mnie złapiesz]]''. |
|||
=== Czasy współczesne === |
|||
[[Plik:WarschauNeubauDSC 2524.JPG|thumb|130px|"Na Powiślu"]] |
|||
Po 2006 roku tereny Solca są przedmiotem zainteresowania deweloperów, którzy z racji bliskości centrum miasta, rzeki, ale i dobrej komunikacji i dużej ilości zieleni lokalizują tu wiele nowych inwestycji o podwyższonym standardzie. W 2006 roku przy ul. Kruczkowskiego powstało ''Osiedle Patria'', a w 2007 roku apartamentowiec przy ul. Wilanowskiej projektu prof.[[Stefan Kuryłowicz|Stefana Kuryłowicza]]<ref>http://www.apaka.com.pl/#/projekty/zespol-budynkow-mieszkalnych-okragwilanowska</ref> oraz budynek spółki Filadelfia przy ul. Śniegockiej. Przy ul. Solec zbudowano budynek "Pacific Residence". W 2014 roku przy ul. Kruczkowskiego 2 ukończono budowę zespołu mieszkalnego ''Apartamenty Na Powiślu''<ref>Na Powiślu w Warszawie, Architektura Murator, 06/2014, s. 38-50</ref><ref>Trzy w jednym. Zespół Na Powiślu w Warszawie. Świat Architektury, nr 09 (49)/2014, str. 36-48</ref> projektu APAKA Kuryłowicz oraz biurowca Mazowieckiej Spółki Gazownictwa. W 2014 roku wykonano na odcinku soleckim remont bulwarów nad Wisłą. W 2015 roku rozpoczęto nad Wisłą budowę biurowca ''The Tides''<ref>http://www.thetides-office.com/</ref>, a w maju 2015 r. ''Solec Residence''<ref>http://solecresidence.pl/</ref> przy ul. Solec 18/20. |
|||
{{Przypisy}} |
|||
Po 1958 roku na terenie Solca powstały osiedla mieszkaniowe Ludna i Torwar. W tej dzielnicy nakręcono wiele scen w filmie [[Stanisław Bareja|Stanisława Barei]] ''[[Co mi zrobisz jak mnie złapiesz]]'' z 1978 r. |
|||
== Galeria == |
== Galeria == |
Wersja z 16:27, 11 lut 2016
osiedle {{{dopełniacz nazwy miasta}}} | |||||
![]() {{{opis zdjęcia}}} | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Miasto | |||||
Populacja • liczba ludności |
| ||||
• gęstość |
{{{gęstość zaludnienia}}} os./km² | ||||
Strefa numeracyjna |
{{{numer kierunkowy}}} | ||||
Kod pocztowy |
{{{kod pocztowy}}} | ||||
Tablice rejestracyjne |
{{{tablice rejestracyjne}}} | ||||
Plan {{{dopełniacz nazwy}}} [[Plik:{{{plan}}}|240x240px|alt=Plan {{{dopełniacz nazwy}}}|]] | |||||
Położenie na mapie {{{dopełniacz nazwy miasta}}} [[Plik:{{{mapa}}}|240x240px|alt=Położenie na mapie|]] | |||||
Położenie na mapie Warszawy ![]() | |||||
Położenie na mapie Polski ![]() | |||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego ![]() | |||||
52°13′29,2800″N 21°02′30,4800″E/52,224800 21,041800 |
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/PL_Warsaw_Park_Rydza-Smiglego.jpg/220px-PL_Warsaw_Park_Rydza-Smiglego.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Magazyn_solny%2C_ul._Solec_63_%E2%80%93_mpolkowski.jpg/220px-Magazyn_solny%2C_ul._Solec_63_%E2%80%93_mpolkowski.jpg)
Solec – warszawska ulica i osiedle, będące obecnie częścią Śródmieścia. Dzisiejsze granice Solca wyznaczają: wiadukt mostu Średnicowego, Park Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, ul. Myśliwiecka, ul. Łazienkowska i wybrzeże Wisły.
W literaturze dotyczącej powstania warszawskiego południowa część Solca jest często określana jako Powiśle Czerniakowskie lub Górny Czerniaków.
Historia
Pierwsza wieś powstała w tym miejscu w XI w. Powstała przy niej przystań a potem port rzeczny, w którym cumowały barki między innymi z solą, którą transportowano Wisłą z Wieliczki. W tym miejscu przecinały się lądowe szlaki handlowe wschód-zachód z wodnymi południe-północ.
Wykopaliska archeologiczne i pisana historia tych terenów mówią, że na długo zanim powstała Warszawa, książęta mazowieccy wystawili gród w Jazdowie, by strzegł brodu pomiędzy Solcem a Kamionem.
Jurydyka Solec
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/POL_Warsaw_Solec_Panorama.jpg/220px-POL_Warsaw_Solec_Panorama.jpg)
Następnie na miejscu wsi wyrosło miasteczko - jurydyka Solec, które w 1675 roku otrzymało prawa miejskie. Centrum miasteczka stanowił rynek nazywany Soleckim, przy którym wzniesiono ratusz, a w 1698 roku zakon trynitarzy rozpoczął budowę kościoła Świętej Trójcy). Nieopodal dawnego rynku (będącego obecnie parkingiem) zachował się klasycystyczny Magazyn Solny, który jest jedną z nielicznych pozostałości dawnej zabudowy pełnej magazynów, spichlerzy i karczem flisackich. W 1708 Solec nawiedziła epidemia, w wyniku której zginęli wszyscy soleccy i warszawscy trynitarze, a w 1713 powódź. W pierwszej połowie XVIII wieku jurydyka Solec liczyła około 5 000 mieszkańców. W roku 1762 zbudowano na Solcu Pałac Symonowiczów. W 1772 roku położono kamień węgielny pod budowę murowanego klasztoru Trynitarzy, którego budowę zakończono przed 1790. W latach 1771-1772 Kazimierz Poniatowski (brat króla) według projektu Szymona Bogumiła Zuga zbudował pałac (w miejscu dzisiejszego ośrodka sportowego przy ulicy Solec)[1], a następnie w latach 1776-79 wg projektu tego samego architekta ogród zwany "Na Książęcem" z romantycznymi ruinami, minaretem i tzw. Elizeum[2][3]. W 1783 pałac przy ulicy Solec stał się własnością Aleksandra Sapiehy. W 1784 przy ulicy Solec usytuowanych było 6 browarów, żupa królewska, 22 magazyny, spichlerz, a na rzece stały 2 młyny wodne, tzw. pływaki. W końcu XVIII w. liczba budynków na Solcu doszła do 120. Pod koniec XVIII wieku miasteczko zostało włączone do Warszawy.
Rozwój przemysłu
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Magazyn_solny%2C_ul._Solec_63_%E2%80%93_mpolkowski.jpg/130px-Magazyn_solny%2C_ul._Solec_63_%E2%80%93_mpolkowski.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Gierymski_Solec_harbour.jpg/130px-Gierymski_Solec_harbour.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Swieto_trabek.jpg/130px-Swieto_trabek.jpg)
Na początku XIX wieku rozebrano główny korpus pałacu Kazimierza Poniatowskiego, jednak skrzydła przetrwały do 1874 roku. Po powodzi w 1813 roku i podjętych w wyniku tego pracach nad wzmocnieniem brzegu, zaczęto na Solcu lokalizować liczne zakłady przemysłowe. W 1817 założono rządową wytwórnię kobierców i tkanin wełnianych. W 1823 wybudowano fabrykę chemiczną Leona Hirschmana i Jana Kijewskiego; a po 1826 roku Łubieńscy wybudowali młyn parowy oraz uruchomiono drugi młyn zaopatrzony w walce stalowe. W 1827 wystawiono wielki browar Wojciecha Sommera. W 1830 ukończono budowę magazynu solnego z wielkim dźwigiem, zwanym windugą, służącym do wyładunku soli ze statków.
29 listopada 1830 podpalenie browaru Weissa na Solcu przez pchor. Wiktora Tylskiego było sygnałem do wybuchu Powstania listopadowego[4]. Browar Weissa znajdował się przy ul. Czerniakowskiej nr hipoteczny - nr taryfy 3001 (nieistniejący nr 189 we współczesnej numeracji ulic - Nieprawidłowe parametry: {52.224781|N|21.041832|E} ).
W 1837 Piotr Steinkeller część młyna przebudował na olejarnię, tartak i fabrykę powozów. Młyn i zakłady przemysłowe z Wisłą połączyła pierwsza w mieście kolej konna, której tory przecinały ulicę Solec. Po 1840 po wschodniej stronie ulicy Solec urządzono rzeźnię działającą do ok. 1930 r. W 1847 roku hrabia Andrzej Zamoyski uruchomił na Solcu przystań i warsztaty żeglugi parowej (Port Czerniakowski)[5]. W 1854 spłonął młyn parowy, a w 1868 fabryka chemiczna. W 1854 bankier Jan Bloch wybudował na terenie zniszczonego młyna koszary (tzw. Koszary Blocha). W tym okresie zakłady Steinkellera przejęła spółka Stanisław Lilpop i Wilhelm Rau, rozbudowując je na dużą fabrykę produkującą wagony kolejowe, mosty, kotły i urządzenia dla wodociągów warszawskich[6].
W 1856 rokiem na terenie fabryki dywanów Geyzmera i Perksa Towarzystwo Oświetlenia Gazowego z Dessau ukończyło budowę pierwszej gazowni w Warszawie, która jako jedyna do 1888 roku dostarczała gaz mieszkańcom miasta. Zbiorniki gazowe były od tej pory charakterystycznym punktem panoramy Solca. Gazownię zamknięto w 1930 roku, a pamiątką po niej są dwa okrągłe nasypy po zbiornikach widoczne w Parku Porazińskiej od strony ul. Ludnej.
Około 1910 roku nad Solcem wybudowano wiadukt Mostu Poniatowskiego, a do 1933 roku zbudowano wiadukt Kolei średnicowej. W grudniu 1918 roku przez Solec zaczął kursować tramwaj, którego linia biegła przez ulice Książęcą, Ludną, Solec, Dobrą, a kolejna linia ulicą Książęcą i ulicą Czerniakowską. W tym okresie Solec miał charakter dzielnicy robotniczej, co zaczęło się nieco zmieniać na skutek budowy nowoczesnych modernistycznych domów m.in. wzdłuż południowej strony wiaduktu do Mostu Poniatowskiego i wzdłuż ul. Ludnej. W latach 30. XX wieku przy ul. Ludnej powstał funkcjonalistyczny budynek poczty. W 1934 roku na rogu Czerniakowskiej zbudowano według projektu architektów Romualda Gutta i Józefa Jankowskiego biurowiec Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Przed II wojną światową Solec był jednym z 26 okręgów Warszawy, a jego granice wyznaczały aleja 3 Maja, Aleje Jerozolimskie, ulice Marszałkowska, Piusa XI (obecnie Piękna), Górnośląska, Czerniakowska na nieistniejącym obecnie odcinku w kierunku Fabrycznej, również nieistniejąca Mączna oraz brzeg Wisły. Według danych z 1 stycznia 1939 r. Solec zajmował powierzchnię 203 ha i był zamieszkany przez 56,4 tys. osób.
Powstanie Warszawskie
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Uprising_defender.jpg/110px-Uprising_defender.jpg)
Między 12 a 23 września 1944 roku miejsce zaciekłych walk oddziałów niemieckich, których trzon stanowiła 36 Dywizja Grenadierów SS Dirlewanger z oddziałami powstańczymi Zgrupowania "Kryska", Zgrupowania "Radosława", batalionu "Zośka", batalionu "Parasol" oraz 2 Dywizja Piechoty i 3 Dywizja Piechoty 1 Armii Wojska Polskiego. W dniu 23 września w godzinach porannych Niemcy opanowali ostatnie bastiony polskiej obrony na Powiślu Czerniakowskim – domy przy ulicy Wilanowskiej 1 i Solec 53. (więcej: Pacyfikacja Czerniakowa oraz Przyczółek czerniakowski).
PRL
Po II Wojnie światowej zaczęto usuwać przemysłowy charakter dzielnicy. Odbudowano kościół i Pałacyk Szymonowica, a na terenie zakładów przemysłowych na południe od ul. Wilanowskiej urządzono socrealistyczny park (obecny Park Rydza-Śmigłego). W latach 1954–1955 powstała modernistyczna dolna stacja dworca PKP Warszawa Powiśle[7]. W 1957 roku dawny biurowiec ZUS przebudowano na Szpital Kliniczny im. prof. Orłowskiego. W październiku 1960 roku przez Solec przejechał ostatni tramwaj. W 1963 roku rozpoczęto budować "Osiedle Ludna" wg projektu prof. Zygmunta Stępińskiego[8][9]. W 1965 roku zaprzestała działalności stocznia rzeczna Port Czerniakowski. W latach 1965-1973 roku w południowej części Solca zbudowano "Osiedle Torwar" wg projektu koncepcyjnego Oskara Hansena. W tym okresie przy ul. Solec powstało także "Osiedle Powiśle". Od 1973 roku w budynku przy ul. Solec 24 mieści się Muzeum Azji i Pacyfiku. W 1975 roku w parku odsłonięto Pomnik Chwała Saperom. W 1978 roku w tej dzielnicy nakręcono wiele scen w filmie Stanisława Barei Co mi zrobisz jak mnie złapiesz.
Czasy współczesne
Po 2006 roku tereny Solca są przedmiotem zainteresowania deweloperów, którzy z racji bliskości centrum miasta, rzeki, ale i dobrej komunikacji i dużej ilości zieleni lokalizują tu wiele nowych inwestycji o podwyższonym standardzie. W 2006 roku przy ul. Kruczkowskiego powstało Osiedle Patria, a w 2007 roku apartamentowiec przy ul. Wilanowskiej projektu prof.Stefana Kuryłowicza[10] oraz budynek spółki Filadelfia przy ul. Śniegockiej. Przy ul. Solec zbudowano budynek "Pacific Residence". W 2014 roku przy ul. Kruczkowskiego 2 ukończono budowę zespołu mieszkalnego Apartamenty Na Powiślu[11][12] projektu APAKA Kuryłowicz oraz biurowca Mazowieckiej Spółki Gazownictwa. W 2014 roku wykonano na odcinku soleckim remont bulwarów nad Wisłą. W 2015 roku rozpoczęto nad Wisłą budowę biurowca The Tides[13], a w maju 2015 r. Solec Residence[14] przy ul. Solec 18/20.
- ↑ http://www.powisle.waw.pl/galeria/albums/userpics/10012/Solec1785.jpg
- ↑ Putkowska J., Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, Rocznik 2009, Tom 54, z. 2, s.17-40
- ↑ http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-article-BSW1-0061-0002
- ↑ Stanisław Juliusz Harbut: Noc listopadowa w świetle i cieniach historji [oryginalna pisownia z 1930 r.] i procesu przed Najwyższym Sądem Kryminalnym : w 100-letnią rocznicę. T. 1 wydanie drugie przejrzane i rozszerzone. Książnica Atlas: Warszawa, 1930, s. 111. OCLC 69512482. Cytat: Pchor. Wiktor Tylski zamiast o oznaczonej godzinie 6 wieczorem, podpalił celem dania sygnału, zabudowania browaru Weissa przy ul. Czerniakowskiej Nr 3001 już o godz. 5 min. 30 słomą, zamiast przeznaczonymi przez Wysockiego i por. Stolzmana adjunkta arsenału materjałami palnemi.. (pol.).
- ↑ Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 410. ISBN 83-06-00089-7
- ↑ http://www.warszawska.info/srodmiescie/powisle/solec-historia.html
- ↑ http://www.powojennymodernizm.com/dworzec-powisle-linia-srednicowa/
- ↑ Ilustrowany tygodnik „Stolica” 1966, nr 40.
- ↑ http://www.powojennymodernizm.com/osiedle-ludna/
- ↑ http://www.apaka.com.pl/#/projekty/zespol-budynkow-mieszkalnych-okragwilanowska
- ↑ Na Powiślu w Warszawie, Architektura Murator, 06/2014, s. 38-50
- ↑ Trzy w jednym. Zespół Na Powiślu w Warszawie. Świat Architektury, nr 09 (49)/2014, str. 36-48
- ↑ http://www.thetides-office.com/
- ↑ http://solecresidence.pl/
Galeria
-
Solec ok. 1880 na obrazie Aleksandra Gierymskiego
-
Zakłady żeglugi parowej na warszawskim Solcu
Varia
- Z Solca prowadziła przeprawa rzeczna do Kamiona (obecnie Kamionek).
- Na warszawskiej Ochocie znajduje się czwarty wysokościowiec według podobnego projektu co "Trzy iksy" jest nieco niższy.
Zobacz też
- Pacyfikacja Czerniakowa
- Przyczółek czerniakowski
- Walki o przyczółki warszawskie (1944)
- Ulica Solec w Warszawie
Linki zewnętrzne
- Słona ulica czyli pochodzenie nazwy "Solec"
- Solec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 43 .