Województwo bracławskie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
drobne merytoryczne, , źródła/przypisy |
||
| Linia 43: | Linia 43: | ||
'''Województwo bracławskie''' – [[województwo]] [[I Rzeczpospolita|I Rzeczypospolitej]], część [[Prowincja małopolska|prowincji małopolskiej]]. Utworzone w [[1566]], na [[unia lubelska|sejmie w Lublinie]] w roku [[1569]] przyłączone do [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]]<ref>Volumina Legum T. II s. 80</ref>. Województwo obejmowało wschodnią część Podola, zwanego ''Podolem litewskim'' lub ''Podolem ukrainnym''. |
'''Województwo bracławskie''' – [[województwo]] [[I Rzeczpospolita|I Rzeczypospolitej]], część [[Prowincja małopolska|prowincji małopolskiej]]. Utworzone w [[1566]], na [[unia lubelska|sejmie w Lublinie]] w roku [[1569]] przyłączone do [[Korona Królestwa Polskiego|Korony]]<ref>Volumina Legum T. II s. 80</ref>. Województwo obejmowało wschodnią część Podola, zwanego ''Podolem litewskim'' lub ''Podolem ukrainnym''. |
||
W [[XVII wiek]]u w województwie bracławskim [[Szlachta w Polsce|szlachta]] stanowiła 1% mieszkańców<ref>Jolanta Choińska-Mika, Między społeczeństwem szlacheckim a władzą. Problemy komunikacji: społeczności lokalne - władza w epoce Jana Kazimierza, Warszawa 2002, s. 20.</ref>. |
W [[XVII wiek]]u w województwie bracławskim [[Szlachta w Polsce|szlachta]] stanowiła zaledwie 1% mieszkańców, co było jednym z najniższych udziałów tej ludności w ogóle mieszkańców na terenie Rzeczpospolitej<ref>{{Cytuj|autor=Anna Laszuk|tytuł=Ludność województwa podlaskiego w drugiej połowie XVII wieku|data=1999-01-01|data dostępu=2016-10-07|wydawca=Białostockie Towarzystwo Naukowe|url=http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=8640&from=pubstats}}</ref><ref>Jolanta Choińska-Mika, Między społeczeństwem szlacheckim a władzą. Problemy komunikacji: społeczności lokalne - władza w epoce Jana Kazimierza, Warszawa 2002, s. 20.</ref>. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
Stolicą województwa był [[Bracław]], jednak później nieformalną siedzibą wojewodów stała się [[Winnica (miasto)|Winnica]]. Zezwoleniem sejmu 1654 roku sejmiki, sądy oraz akta ziemskie i grodzkie przeniesiono do Winnicy<ref> Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom I, Warszawa 1880, s. 346.</ref>. Pierwszym wojewodą został [[Roman Sanguszko]]. |
Stolicą województwa był [[Bracław]], jednak później nieformalną siedzibą wojewodów stała się [[Winnica (miasto)|Winnica]]. Zezwoleniem sejmu 1654 roku sejmiki, sądy oraz akta ziemskie i grodzkie przeniesiono do Winnicy<ref> Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom I, Warszawa 1880, s. 346.</ref>. Pierwszym wojewodą został [[Roman Sanguszko]]. |
||
| Linia 52: | Linia 53: | ||
[[Sejm Czteroletni]] utworzył formalnie w [[1791]] czwarty powiat nadbohski jednak z powodu [[wojna polsko-rosyjska 1792|wojny z Rosją]] i [[rozbiory Polski|rozbiorów Polski]] decyzji nie wprowadzono w życie<ref>Volumina Legum T. IX CCCLXIV, s. 330</ref>. |
[[Sejm Czteroletni]] utworzył formalnie w [[1791]] czwarty powiat nadbohski jednak z powodu [[wojna polsko-rosyjska 1792|wojny z Rosją]] i [[rozbiory Polski|rozbiorów Polski]] decyzji nie wprowadzono w życie<ref>Volumina Legum T. IX CCCLXIV, s. 330</ref>. |
||
| ⚫ | W XVIII wieku województwo było terenem licznych napadów band [[hajdamacy|hajdamackich]]. Tylko w samym roku [[1750]] [[Kozacy]] z [[Sicz Zaporoska|Zaporoża]] i [[Ukraina Lewobrzeżna|Ukrainy Lewobrzeżnej]] zrujnowali 27 miast i 111 wsi w województwie bracławskim, co stanowiło ponad połowę wszystkich miast i ponad 10% wsi tego regionu<ref>Karol Mazur, ''W Kozaki pójdziesz czy Lachem zostaniesz...'', Księga Kresów Wschodnich – Biuletyn "[[Rzeczpospolita (czasopismo)|Rzeczpospolitej]], nr. 22</ref>. |
||
Charakterystyczny dla województwa bracławskiego był jeden z najniższych współczynników udziału ludności szlacheckiej wchodzącej w skład ogółu mieszkańców, który wynosił zaledwie 1%<ref>{{Cytuj|autor=Anna Laszuk|tytuł=Ludność województwa podlaskiego w drugiej połowie XVII wieku|data=1999-01-01|data dostępu=2016-10-07|wydawca=Białostockie Towarzystwo Naukowe|url=http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=8640&from=pubstats}}</ref>. |
|||
| ⚫ | W XVIII wieku województwo było terenem licznych napadów band [[hajdamacy|hajdamackich]]. Tylko w samym roku [[1750]] [[Kozacy]] z [[Sicz Zaporoska|Zaporoża]] i [[Ukraina Lewobrzeżna|Ukrainy Lewobrzeżnej]] zrujnowali 27 miast i 111 wsi w województwie bracławskim, co stanowiło ponad połowę wszystkich miast i ponad 10% wsi tego regionu<ref>Karol Mazur, ''W Kozaki pójdziesz czy Lachem zostaniesz...'', Księga Kresów Wschodnich – Biuletyn "[[Rzeczpospolita (czasopismo)|Rzeczpospolitej]], nr. 22</ref>. |
||
Sejmik poselski i [[sejmik deputacki]] odbywał się w mieście Winnica. |
Sejmik poselski i [[sejmik deputacki]] odbywał się w mieście Winnica. |
||
Wersja z 15:52, 7 paź 2016
| ||||
| 1566 – 1795 | ||||
| ||||
| Sentencja: Signata iustitia[1] | ||||
| Państwo | ||||
|---|---|---|---|---|
| Prowincja | ||||
| Data powstania |
1566 | |||
| Siedziba wojewody | ||||
| Wojewoda |
zobacz: wojewodowie bracławscy | |||
| Siedziba sejmiku | ||||
| Powierzchnia |
31 660 km² | |||
| Populacja (1790[2]) • liczba ludności |
| |||
| Podział administracyjny | ||||
| ||||
| Liczba reprezentantów | ||||
| ||||
| Położenie na mapie Rzeczypospolitej [[Plik:{{{mapa Polski}}}|240x240px|alt=Położenie na mapie Polski|]] | ||||
Położenie na mapie Polski  Współrzędne spoza mapy: 48.819400 28.944900 | ||||
| 48°49′09,8400″N 28°56′41,6400″E/48,819400 28,944900 | ||||
Województwo bracławskie – województwo I Rzeczypospolitej, część prowincji małopolskiej. Utworzone w 1566, na sejmie w Lublinie w roku 1569 przyłączone do Korony[3]. Województwo obejmowało wschodnią część Podola, zwanego Podolem litewskim lub Podolem ukrainnym.
W XVII wieku w województwie bracławskim szlachta stanowiła zaledwie 1% mieszkańców, co było jednym z najniższych udziałów tej ludności w ogóle mieszkańców na terenie Rzeczpospolitej[4][5].
Historia
Stolicą województwa był Bracław, jednak później nieformalną siedzibą wojewodów stała się Winnica. Zezwoleniem sejmu 1654 roku sejmiki, sądy oraz akta ziemskie i grodzkie przeniesiono do Winnicy[6]. Pierwszym wojewodą został Roman Sanguszko.
W 1589 r. nadano województwu herb - na czerwonym krzyżu błękitna tarcza ze złotym półksiężycem. Województwo było podzielone na 2 powiaty: winnicki i bracławski (składający się z dwóch obwodów: bracławskiego i zwinogrodzkiego). Województwo bracławskie miało dwóch senatorów większych: wojewodę i kasztelana bracławskich: posłów na sejm wybierało sześciu, to jest po dwóch z powiatu, utrzymując nominalnie, choć nie faktycznie, istnienie powiatu zwinogrodzkiego.
Województwo bracławskie leżało na Podolu ukrainnym [1], w odróżnieniu od Podola właściwego, które obejmowało województwo podolskie. Sejm Czteroletni utworzył formalnie w 1791 czwarty powiat nadbohski jednak z powodu wojny z Rosją i rozbiorów Polski decyzji nie wprowadzono w życie[7].
W XVIII wieku województwo było terenem licznych napadów band hajdamackich. Tylko w samym roku 1750 Kozacy z Zaporoża i Ukrainy Lewobrzeżnej zrujnowali 27 miast i 111 wsi w województwie bracławskim, co stanowiło ponad połowę wszystkich miast i ponad 10% wsi tego regionu[8].
Sejmik poselski i sejmik deputacki odbywał się w mieście Winnica.
Wojewodowie
- Roman Sanguszko od 1569
- Janusz Zbaraski od 1576
- Stanisław Rewera Potocki (1631-1636)
- Andrzej Potocki (od 1662)
- Stanisław Lubomirski (od 1764)
Granice
Na zachodzie granicą była od Podola rzeka Murachwa, na południo-zachodzie od strony Wołoszczyzny Dniestr. Granica od północo-wschodniego krańca Podola, z okolicy Ułanowa, i skierowana Czarnym szlakiem pomiędzy Teterwią, Hniłopiatem i Rastawicą z jednej strony, a Śniwodą, Deśnicą i dopływami górnej Rosi z drugiej. Stefan Batory w 1584 roku w przywileju dla miasta Korsunia, za linię graniczną dwóch województw ukrainnych (Kijowskiego i Bracławskiego) przeznaczył Uhorski Tykicz (poczynając od Woronnego). Granica południowo-wschodnia województwa Bracławskiego biegła od Dniestru, znacznie niżej Kuczurhanu przez Kujalnik i Teliguł do rzeki Boh, powyżej ujścia Czyczaklei, gdzie znajdował się zamek turecki Bałaklej nad rzeką Suchą. Stamtąd granica biegła do Ingułu w punkcie, przez który prowadził "szlak Czarny", idący ku Targowicy poniżej "Czarnego lasu"[2].
Opisy
... Pszczelnictwo najznakomitsze tam było z całéj Polski, i stale zawsze kwitnące; kukuruzy też znaczne czyniono w polach zasiewy, tuczone nią bydło wzbogacało mieszkańców. Ziberano téż w polach wyborne kawony; i winogrona bujnie rosną w licznych ozdobnych winnicach. O tej krainie rzec można: płynęła mlékiem i miodem. Podole i Ukraina ku sobie zwabić nie mogły tych, którzy w Bracławszczyźnie na Pobereżu zamieszkali. Dniestr pięknością swoją wszystkie polskie przewyższa rzeki. To województwo zaludniło się pod opiekuńczym skrzydłem szlachetnego rodu Koniecpolskich, którzy w tym województwie 740 dziedzicznych wsi mieli[9].
Linki zewnętrzne
- Bracław, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 345.
- Pobereże), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 338.
- ↑ Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 215.
- ↑ Tabela: Summaryusz Generalny wszelkich dochodów Rzeczypospolitey tak w Koronie iako i w Litwie z kalkulacyą mil kwadratowych, tak со do dymów, podatków, iako i ludzi, w: Dziennik rządowo-ekonomiczno handlowy. Zaymuiący różne Wiadomości, Rządowe, Handlowe, Ekonomiczne, Fabryczne, Kontraktowe na Dobra, Summy, i Produkta. Zajmujący 3 miesiące kwiecień may czerwiec 1790. R.5. T. II. Warszawa 1790.
- ↑ Volumina Legum T. II s. 80
- ↑ Anna Laszuk, Ludność województwa podlaskiego w drugiej połowie XVII wieku, Białostockie Towarzystwo Naukowe, 1999 [dostęp 2016-10-07].
- ↑ Jolanta Choińska-Mika, Między społeczeństwem szlacheckim a władzą. Problemy komunikacji: społeczności lokalne - władza w epoce Jana Kazimierza, Warszawa 2002, s. 20.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom I, Warszawa 1880, s. 346.
- ↑ Volumina Legum T. IX CCCLXIV, s. 330
- ↑ Karol Mazur, W Kozaki pójdziesz czy Lachem zostaniesz..., Księga Kresów Wschodnich – Biuletyn "Rzeczpospolitej, nr. 22
- ↑ Eustachy Iwanowski, Województwo bracławskie, Rozmowy o polskiéj koronie, na str. 508
