Euoniticellus fulvus

	Euoniticellus fulvus
	(Goeze, 1777)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Nadrodzina	żukokształtne
Rodzina	poświętnikowate
Podrodzina	Scarabaeinae
Plemię	Oniticellini
Podplemię	Oniticellina
Rodzaj	Euoniticellus
Gatunek	Euoniticellus fulvus
Synonimy
	Scarabaeus fulvus Goeze, 1777; Oniticellus fulvus (Goeze, 1777); Oniticellus fulvicollis Mulsant, 1842; Scarabaeus fulvipes Fabricius, 1781; Oniticellus fulvipterus Mulsant, 1842; Oniticellus maculatus Mulsant, 1842; Oniticellus minuta Seabra, 1907; Oniticellus subcornutus Mulsant, 1842; Scarabaeus thoracocircularis Laicharting, 1781;
	Scarabaeus fulvus Goeze, 1777; Oniticellus fulvus (Goeze, 1777); Oniticellus fulvicollis Mulsant, 1842; Scarabaeus fulvipes Fabricius, 1781; Oniticellus fulvipterus Mulsant, 1842; Oniticellus maculatus Mulsant, 1842; Oniticellus minuta Seabra, 1907; Oniticellus subcornutus Mulsant, 1842; Scarabaeus thoracocircularis Laicharting, 1781;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Euoniticellus fulvus – gatunek chrząszcza z rodziny poświętnikowatych. Zamieszkuje dużą część Palearktyki, ponadto zawleczony został do Australii. Zarówno larwy jak i postacie dorosłe są koprofagami.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1777 roku przez Johanna Augusta Ephraima Goezego pod nazwą Scarabaeus fulvus^[1]^[2]. Przed wydzieleniem rodzaju Euoniticellus umieszczany był w rodzaju Oniticellus^[3].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Chrząszcz o wydłużonym ciele długości od 7^[3] do 12 mm^[4]. Głowa jest mała, ciemnobrunatna, metalicznie połyskująca, u samca ze słabym punktowaniem i dwiema poprzecznymi listewkami obok przedniej krawędzi nadustka, u samicy pozbawiona punktowania i listewek. Czułki zbudowane są z ośmiu członów. Przedplecze na środku jest ciemnobrunatne z zielonkawym połyskiem metalicznym, przy brzegach ma odcień bardziej żółtawy^[3]. Zarys przedplecza jest lekko sercowaty^[5], a jego powierzchnię gęsto pokrywają grube punkty^[4]. Tarczka jest dobrze widoczna. Pokrywy są żółtobrunatne z zielonkawo zaznaczonym szwem i drobnymi, zielonkawymi plamkami podłużnymi^[3]. Mają po osiem wgłębionych, przeciętnie mocno punktowanych rzędów oraz słabo wysklepione międzyrzędy^[3]^[4]. Wzdłuż tylnych brzegów pokryw wyrasta szereg dłuższych szczecinek, na pozostałej ich powierzchni szczecinki są krótkie^[4]. Odnóża środkowej pary mają po dwie ostrogi na wierzchołkach goleni^[3]. Odnóża pary tylnej cechują się jednolicie jasną spodnią powierzchnią uda. Pygidium jest lekko wypukłe, silnie obrzeżone, obficie punktowane, bardzo krótko oszczecinione^[4] i pośrodku zaopatrzone w zielonkawy guzek^[3].

Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]

Owad ten zamieszkuje pastwiska, łąki, murawy i pobrzeża rzek^[5]. Bytuje na stanowiskach o podłożu piaszczystym, wapiennym lub lessowym. Zarówno larwy jak i postacie dorosłe są koprofagami żerującymi na odchodach bydła, a czasem też na odchodach ludzkich^[6]^[3]. Podobnie jak u zatrawców rodzice wspólnie budują bezpośrednio pod odchodami gniazdo z komorami lęgowymi zaopatrzonymi w materiał, w którym rozwijać się będą larwy^[3]. W warunkach środkowoeuropejskich owady dorosłe spotyka się od kwietnia do czerwca, rzadko w lipcu i sierpniu^[5].

Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Malty, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskich części Rosji i Turcji^[2]. W Afryce Północnej zamieszkuje Maroko, Algierię, Tunezję, Libię i Egipt. W Azji podawany jest z azjatyckiej części Turcji, Cypru, Gruzji, Armenii, Syrii, Libanu, Kazachstanu, Turkmenistanu, Uzbekistanu, Tadżykistanu, Iraku, Iranu, Afganistanu, Mongolii oraz Chin^[1]. Ponadto między 1978 a 1982 rokiem owad ten zawleczony został do Australii; występuje już Australii Zachodniej, Australii Południowej, Wiktorii, Nowej Południowej Walii i na Tasmanii^[4].

W Polsce jest owadem spotykanym rzadko i sporadycznie, choć w dogodnych lokalizacjach może być liczny^[6]^[5]. Na „Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce” oraz na „Czerwonej liście chrząszczy województwa śląskiego” umieszczony został ze statusem gatunku narażanego na wyginięcie (VU)^[7]^[8]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek krytycznie zagrożony (CR)^[9]. Współcześnie znany jest tylko z Moraw, natomiast w zachodniej części Czech jest już wymarły^[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c species Euoniticellus fulvus (Goeze, 1777). [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2021-09-12].
↑ ^a ^b Euoniticellus fulvus (Goeze, 1777). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-09-10].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28a Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae laparosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Rebecca Harris, Chris Reid: Euoniticellus fulvus. [w:] Dung Beetles of eastern NSW [on-line]. Australian Museum, 2016. [dostęp 2021-09-12].
↑ ^a ^b ^c ^d Euoniticellus fulvus. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-09-12].
↑ ^a ^b B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. „Katalog Fauny Polski,”. XXIII (9), 1983.
↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002. ISBN 83-901236-8-1.
↑ Czesław Greń, Roman Królik, Henryk Szołtys. Czerwona lista chrząszczy (Coleoptera) województwa śląskiego.[w:] J. B. Parusel (red.). Czerwone listy wybranych grup zwierząt bezkręgowych województwa śląskiego. „Raporty Opinie”. 6 (4), s. 37–70, 2012. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice.
↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.

[biolib-1] species Euoniticellus fulvus (Goeze, 1777). [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2021-09-12].

[fe-2] Euoniticellus fulvus (Goeze, 1777). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2021-09-10].

[Stebnicka-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 28a Żukowate – Scarabaeidae grupa podrodzin: Scarabaeidae laparosticti. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976.

[hr-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Rebecca Harris, Chris Reid: Euoniticellus fulvus. [w:] Dung Beetles of eastern NSW [on-line]. Australian Museum, 2016. [dostęp 2021-09-12].

[insektarium-5] Euoniticellus fulvus. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2021-09-12].

[Burakowskietal-6] B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. „Katalog Fauny Polski,”. XXIII (9), 1983.

[clz-7] Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002. ISBN 83-901236-8-1.

[Greń-8] Czesław Greń, Roman Królik, Henryk Szołtys. Czerwona lista chrząszczy (Coleoptera) województwa śląskiego.[w:] J. B. Parusel (red.). Czerwone listy wybranych grup zwierząt bezkręgowych województwa śląskiego. „Raporty Opinie”. 6 (4), s. 37–70, 2012. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice.

[Farkacetal-9] Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]