4 Pułk Wojskowej Straży Granicznej

4 Pułk
Wojskowej Straży Granicznej

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1919
Rozformowanie	1920
Tradycje
Rodowód	2 dywizjon WSG
Kontynuacja	4 pułk StG
Organizacja
Dyslokacja	Włocławek Tuchola
Formacja	Wojskowa Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat WSG DOG „Pomorze”

4 Pułk Wojskowej Straży Granicznej – jednostka organizacyjna Wojskowej Straży Granicznej w II Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W połowie 1919 Ministerstwo Spraw Wojskowych i Inspektorat Wojskowej Straży Granicznej czyniły przygotowania do przejęcia odcinków granicy na obszarze Pomorza Gdańskiego. Granicę zachodnią, od Bałtyku do styku rozgraniczającego obszar DOG Pomorze i DOG Poznań, miał obsadzić 4 pułk WSG oraz jeden utworzony w tym celu batalion wartowniczy. 4 pułk WSG miał powstać z 2 samodzielnego dywizjonu WSG, do którego miano przydzielić dodatkowo pięciu oficerów sztabowych, trzydziestu trzech oficerów młodszych i ponad dziewięciuset szeregowców.

2 samodzielny dywizjon WSG w owym czasie zabezpieczał granicę na odcinku DOG „Łódź” od rzeki Ruziec do miejscowości Czajka. Otrzymał on 24 stycznia 1921 rozkaz zwinięcia swych pododdziałów i do 1 lutego rozmieszczenia ich w miejscowościach: dowództwo dywizjonu we Włocławku, szwadrony 1 i 2 w Lipnie, 3 i 4 w Aleksandrowie. Z miejscowości tych dywizjon przetransportowano w rejon Tucholi i do Świecia. Tam przeformowany został na 4 pułk Wojskowej Straży Granicznej. Każdy z czterech szwadronów tworzył dodatkowo po jednym szwadronie, dzięki czemu było w sumie osiem szwadronów, czyli dwa dywizjony. Byłe dowództwo 2 samodzielnego dywizjonu WSG przekształciło się w dowództwo 4 pułku WSG. Do pułku tego skierowano pewną liczbę oficerów, a ponadto włączono do niego szwadron szkolny 1 samodzielnego dywizjonu WSG z Zegrza. Po przeprowadzonej reorganizacji i uzupełnieniu, 4 pułk łącznie z batalionem wartowniczym sformowanym przez DOG „Pomorze” obsadził 6 kwietnia 1920 granicę zachodnią na odcinku Morze Bałtyckie–styk granicy z DOG „Poznań”. Zluzował 48 i 63 pułk piechoty na odcinku od szosy Sierakowice–Bochowin do styku granicy DOG „Poznań”. Obsadzenie tych odcinków nastąpiło w przyspieszonym czasie na wyraźny rozkaz dowódcy DOG „Pomorze”, a świeżo wcieleni do pułku rekruci przeszli zamiast dwunastotygodniowego tylko czterotygodniowe przeszkolenie i nie byli w pełni przygotowani do pełnienia służby granicznej.

Rozmieszczenie pułku

25 lutego 1920:

• dowództwo pułku – Włocławek
• dowództwo I dywizjonu – Włocławek
  • dowództwo 1 szwadronu – Ciechocin
  • dowództwo 2 szwadronu – Młyniec
  • dowództwo 3 szwadronu – Lubicz
  • dowództwo 4 szwadronu – Obory
• dowództwo II dywizjonu – Aleksandrów
  • dowództwo 5 szwadronu – Aleksandrów
  • dowództwo 6 szwadronu – Aleksandrów
  • dowództwo 7 szwadronu – Służewo
  • dowództwo 8 szwadronu – Służewo

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku

• płk Jan Stankiewicz

Przekształcenia

• I dywizjon 3 pułku Wojskowej Straży Granicznej → 2 samodzielny dywizjon Wojskowej Straży Granicznej (do 1 II 1920) → 4 pułk Wojskowej Straży Granicznej (do III 1921) → 4 pułk Strzelców Granicznych ↘ rozformowany

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Imienne spisy oficerów inspektoratu, pułków, samodzielnych dywizjonów i szkoły podoficerskiej Wojskowej Straży Granicznej. 1919–1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.6/112.)
• Ordre de Bataille Wojskowej Straży Granicznej 1919–1920 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.6/81.)