Szydłowiec (gmina)

Szydłowiec
	gmina miejsko-wiejska
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	szydłowiecki
TERC	1430053
Siedziba	Szydłowiec
Burmistrz	Artur Ludew
Powierzchnia	138,15 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 18 964
• gęstość	137,1 os./km²
Nr kierunkowy	48
Kod pocztowy	26-500
Tablice rejestracyjne	WSZ
	Adres urzędu: Rynek Wielki 1; 26-500 Szydłowiec
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	22
Liczba miejscowości	28
	Położenie na mapie powiatu;
	51°13′34″N 20°51′12″E/51,226111 20,853333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Szydłowiec – gmina miejsko-wiejska w województwie mazowieckim, w powiecie szydłowieckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie radomskim.

Siedziba gminy to Szydłowiec.

Na terenie miasta i gminy Szydłowiec znajduje się podstrefa Specjalnej Strefy Ekonomicznej Starachowice, obejmująca obszar 9,1 ha i zagospodarowana w blisko 80%^[4].

Według danych z 30 czerwca 2004 gminę zamieszkiwało 19 390 osób^[5]. Natomiast według danych z 31 grudnia 2019 roku gminę zamieszkiwało 18 698 osób^[6].

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]

Według danych z roku 2002^[7] gmina Szydłowiec ma obszar 138,15 km², w tym:

Rodzaj gruntu		Powierzchnia (ha)	Udział (%)
OGÓŁEM		13 815	100
Użytki rolne		7 836	56,72
w tym:	Grunty orne	5421	69,18
	Sady	169	2,16
	Trwałe użytki zielone	1921	24,52
	Grunty gospodarczo ugorowane	325	4,14
Lasy i leśne grunty orne		4 980	36,05
Wody użytkowe		41	0,28
Nieużytki		159	1,15
Pozostałe		799	5,8
Źródło: Arch. UM (Szydłowiec), Raport o stanie Miasta i Gminy Szydłowiec z dn. 18 stycznia 2011 r., s. 15.

Gmina stanowi 29,45% powierzchni powiatu.^{[potrzebny przypis]}

Zmiany terytorialne[edytuj | edytuj kod]

1 stycznia 2000 r. – secesja miejscowości Pogorzałe i Skarżysko Książęce i włączenie w granice administracyjne miasta Skarżyska-Kamiennej, województwo świętokrzyskie

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Dane z 30 czerwca 2004^[5]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	19 390	100	9814	50,6	9576	49,4
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²]	140,4		71		69,3

Piramida wieku mieszkańców gminy Szydłowiec w 2014 roku^[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Gmina swoimi korzeniami sięga 2 marca 1864, kiedy to powstała gmina wiejska Szydłowiec. Miała ona 11 941 mórg powierzchni i obejmowała wsie: Bąków, Chustki, Ciechostowice, Długosz, Hutę Szydłowiecką, Jankowice, Wolę Korzeniową, Książek, Majdów, Marywil, Mościska, Mszadłę, Moskówkę, Olszyny, Rybiankę, Sadek, Skarżysko Książęce, Starą Wieś, Szydłowiec-Podzamcze, Szydłówek, Świerczek, Świniów, Wysoką oraz Zdziechów.

Najważniejszymi urzędnikami w gminie byli wójt i pisarz gminny. W 1905 wójtem był Jan Szyszkiewicz, a pisarzem Eugeniusz Szlichnicki. Gmina należała do sądu gminnego okręgu II z siedzibą w Chlewiskach.

Ochrona przyrody[edytuj | edytuj kod]

Lasy Skarżyskie – „Natura 2000”
Lasy Przysusko-Szydłowieckie

Rezerwaty:

Stanowiska dokumentacyjne:

Użytki ekologiczne:

użytek nr 155
użytek nr 156
użytek nr 157

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Zabytki w powiecie szydłowieckim^[8]
Miejscowość	Obiekt	Datowanie	Zdjęcie	Rejestr
Chustki	figura Matki Bożej „Krwią Płaczącej”	XX w.
Krzcięcin	park pałacowy
Wysoka	kościół św. Mikołaja	XVI w.
Szydłowiec	zespół zamkowo-parkowy	XVI w.
	kościół św. Zygmunta z dzwonnicą i ogrodzeniem
	ratusz
	budynek dawnej bożnicy z domem Ajzenbergów
	„Dom pod Dębem”
	budynek dawnego Cechu Ślusarzy (zw. „Domem przy Lustrze”)	XVII w.	zburzony
	budynek dawnej karczmy	1. ćw. XIX w.
	lodownia	2. poł. XIX w.
	cmentarz katolicki
	cmentarz żydowski
	relikt archeologiczny kościoła św. Ducha i św. Anny	XVI w.
	budynek dawnego szpitala z ogrodzeniem	1. poł. XIX w.
	budynek dawnego browaru Stupfów
	figura Matki Bożej Bolesnej	2. poł. XIX w.
	krzyż wotywny	1862
	krzyż wotywny	1863
	krzyż wotywny	1910
Zdziechów	kapliczka	1950

Oświata[edytuj | edytuj kod]

Publiczna Szkoła Podstawowa nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi im. Jana III Sobieskiego w Szydłowcu,
Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Pawła II w Szydłowcu,
Publiczna Szkoła Podstawowa im. Jana Chrapka w Majdowie,
Publiczna Szkoła Podstawowa im. Janusza Kusocińskiego w Sadku,
Publiczna Szkoła Podstawowa im. Stefana Grota-Roweckiego w Wysokiej,
Publiczna Szkoła Podstawowa w Zdziechowie,
Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Henryka Sienkiewicza w Szydłowcu,
Zespół Szkół im. Korpusu Ochrony Pogranicza w Szydłowcu,
Centrum Kształcenia Ustawicznego i Zawodowego w Szydłowcu,

Kultura[edytuj | edytuj kod]

Szydłowieckie Centrum Kultury „Zamek”,
Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu,
Powiatowa Biblioteka Publiczna w Szydłowcu,

Parafie[edytuj | edytuj kod]

Zdecydowana większość mieszkańców gminy należy do Kościoła rzymskokatolickiego, metropolii częstochowskiej, diecezji radomskiej, dekanatu szydłowieckiego, w skład którego wchodzą następujące parafie obejmujące obszar gminy:

Ponadto na terenie gminy mieszkają mariawici należący do Kościoła Starokatolickiego Mariawitów, diecezji warszawsko-płockiej, parafii Przemienienia Pańskiego w Wierzbicy.

W Szydłowcu swoją siedzibę ma zbór Kościoła Chrześcijan Wiary Ewangelicznej oraz Świadków Jehowy.

Samorząd[edytuj | edytuj kod]

Osobne artykuły: Burmistrzowie Szydłowca i Rada Miejska w Szydłowcu.

Sołectwa[edytuj | edytuj kod]

Barak, Ciechostowice, Chustki, Hucisko, Jankowice, Korzyce, Krzcięcin, Łazy, Majdów, Omięcin, Rybianka, Sadek, Szydłówek I, Szydłówek II, Świerczek, Świniów, Wilcza Wola, Wola Korzeniowa, Wysocko, Wysoka, Zastronie, Zdziechów^[2]

Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]

Bliżyn, Chlewiska, Jastrząb, Mirów, Orońsko, Skarżysko Kościelne, m. Skarżysko-Kamienna, Wieniawa, Wolanów

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Gmina Szydłowiec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ ^a ^b BIP gminy, sołectwa
↑ ^a ^b Urząd Statystyczny w Warszawie
↑ Informacje na stronie SSE Starachowice. sse.com.pl. [dostęp 2014-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-10)].
↑ ^a ^b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Gmina Szydłowiec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-01-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 .

[populacja2016-1] Gmina Szydłowiec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[sol-2] BIP gminy, sołectwa

[us-3] Urząd Statystyczny w Warszawie

[4] Informacje na stronie SSE Starachowice. sse.com.pl. [dostęp 2014-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-10)].

[autonazwa2-5] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[6] Gmina Szydłowiec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-01-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[autonazwa1-7] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[8] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Miasto	Szydłowiec
Wsie	Barak Ciechostowice Chustki Długosz Hucisko Jankowice Korzyce Krzcięcin Łazy Majdów Marywil Mszadla Omięcin Rybianka Sadek Szydłówek Świerczek Świniów Wilcza Wola Wola Korzeniowa Wysocko Wysoka Zastronie Zdziechów Ziomaki
Kolonia i osada leśna	Zdziechów (kolonia) Jarzębia
Integralne części wsi	Dąbrowa Duży Sadek Działy Józefów Kolonia Chustki Kolonia Szydłówek Kolonia Świerczek Komorniki (Majdów) Komorniki (Sadek) Lesica Mały Sadek Mętków Niwy (Sadek) Niwy (Szydłówek pod Lasem) Stanisławów (Wysocko) Stanisławów (Zastronie) Stara Wysoka Stary Długosz Szydłówek-Folwark (Szydłówek pod Świerczkiem) Zygmuntów

Miasta	Jastrząb Szydłowiec
Gminy miejsko-wiejskie	Jastrząb Szydłowiec
Gminy wiejskie	Chlewiska Mirów Orońsko

Przynależność wojewódzka	gubernia radomska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (II RP) (1939) woj. łódzkie (1945–50) woj. kieleckie (1950–75)
Miasta	Gowarczów (do 1870) Kamienna (1923–28) Końskie Przedbórz Radoszyce (do 1870 i 1915–1919) Skarżysko-Kamienna (1928–39 →) Stąporków (od 1967) Szydłowiec (do 1939 →)
Osiedla (1954–72)	Stąporków (do 1966)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bliżyn (do 1939 →) Borkowice (do 1954) Chlewiska (do 1954) Czermno (do 1954) Dobromierz (do 1923 →) Duraczów (do 1954) Fałków (od 1973) Gowarczów Góry Mokre (do 1954) Grodzisko (1870–1943) Kamienna (1905–22) Końskie Miedzierza (do 1954) Niekłań (Wielki) (do 1926 i od 1973) Odrowąż (od 1926) Pijanów (do 1954) Przedbórz Radoszyce (do 1870) Radoszyce (1870–1915 i 1919–1943) Radoszyce (od 1943) Ruda Maleniecka Skotniki (do 1954) Słupia (od 1973) Smyków (od 1973) Stąporków (od 1973) Sworzyce (← 1927–54) Szydłowiec (do 1939 →)
Gromady (1954–72)	Borkowice (1954–55 →) Borowa (1954–59) Chlewiska (1954 →) Czarna (1954–68) Czermno (1954–72) Dąbrówka (1954–59) Dęba (1954–59) Dziebałtów (1954–72) Fałków (1954–72) Furmanów (1954–61) Gaj (1954–58) Gowarczów (1954–72) Górniki (1954–59) Góry Mokre (1954–72) Grabków (1954–72) Hucisko (1954–68) Huta (1954 →) Jacentów (1954–59) Jakimowice (1954–59) Kapałów (1954–68) Kazanów (1954–68) Kłucko (1954–61) Końskie (1969–72) Kozia Wola (1954–59) Krasna (1954–72) Lipa (1954–68) Miedzierza (1954–68) Mnin (1954–72) Modliszewice (1954–68) Mroczków (1961–72) Niekłań (1954–72) Nieświń (1954–68) Ninków (1954–55 →) Nosalewice (1954–61) Odrowąż (1954–72) Pawłów (1954 →) Pilczyca (1954–72) Płaczków (← 1959–61) Pomyków (1954–72) Przedbórz (1961–72) Przyłogi (1954–72) Radoszyce (1954–72) Rogów (1954–72) Ruda Maleniecka (1954–72) Ruski Bród (1954–55 →) Rzuców (1954–55 →) Skotniki (1954–72) Słupia (1954–72) Smyków (1954–72) Stąporków (1969–72) Stąporków Nowy (1954) Stefanków (1954–55 →) Turowice (1954–61) Wilczkowice (1954–72) Wólka (1954–59) Zaborowice (1954–68)

Przynależność wojewódzka	gubernia radomska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945–75)
Miasta	Białobrzegi (do 1870) Jastrząb (do 1870) Jedlińsk (do 1870) Przytyk (do 1870) Radom (do 1932 →) Skaryszew (do 1870 i od 1922) Szydłowiec (← 1939–54 →) Wierzbica (do 1870) Wolanów (do 1870) Wyśmierzyce (do 1870 i 1922–55 →)
Osiedla (1954–72)	Jedlnia-Letnisko (od 1958)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Białobrzegi (1870–1954) Bogusławice (do 1870) Gębarzew (do 1954) Gózd (od 1973) Gzowice (do 1954) Jastrzębia (od 1973) Jedlanka (do 1870) Jedlińsk (od 1870) Jedlnia-Letnisko (od 1973) Kowala (–Stępocina) Kozłów (do 1954) Kuczki (do 1954) Mirów (do 1870) Orońsko (do 1954) Podgajek (do 1870) Potworów (do 1954) Przytyk (od 1870) Radom (do 1954) Radzanów (do 1954) Rogów (1870–1954) Skaryszew (Skaryszów) (od 1870) (Stara) Błotnica (do 1954) Stromiec (do 1954) Sucha (do 1870) Szydłowiec (← 1939–54) Wielogóra (do 1954) Wieniawa (do 1954) Wierzbica (1870–1954) Wolanów Zakrzew (Zakrzów) Zalesice (do 1954)
Gromady (1954–72)	Barak (1954 →) Bardzice (1954–72) Bartodzieje (1954–72) Białobrzegi (1954–55 →) Bielicha (1954–61) Bierwce (1954–72) Błotnica (1954–55 →) Bobrek (1954–55 →) Brudnów (1954–55 →) Cerekiew (1954–72) Chronów (1954 →) Czarna (1954–72) Dąbrówka Nagórna (1954–59) Długie (1954–55 →) Domaniów (1954–59) Dzierzkówek (1954–68) Gąsawy Rządowe (1954 →) Goryńska Wola (1954–61) Goszczewice (1954–55 →) Gózd (1954–55 →) Gózd (1954–72) Grabowa (1954–55 →) Groszowice (1954–72) Grotki (1954–55 →) Grzmiąca (1954–55 →) Gzowice (1954–61) Janiszpol (1954–72) Jarosławice (1954–68) Jastrząb (1954 →) Jastrzębia (1954–59) Jastrzębia (1962–68) Jaszowice (1954–59) Jedlińsk (1954–72) Jedlnia Letnisko (1954–57) Kaszów (1954–61) Klwatka (1954–72) Kłonów (1954–72) Kostrzyń (1954–55 →) Kowala (1954 → i ← 1956–72) Kuczki (1954–59) Lesiów (1954–72) Ludwików (1954–59) Łączany (1954–68 →) Majdów (1954 →) Maków (1954–72) Mazowszany (1954–59) Mirów (1954 →) Młodocin (1954 → i ← 1956–61) Młodynie (1954–55 →) Mniszek (1954–72) Modrzejowice (1954–72) Niedarczów (← 1961–68) Odechów (1954–72) Orońsko (1954 →) Ostałówek (1954 →) Parznice (1954–72) Pierzchnia (1954–55 →) Pogroszyn (1954 →) Polany (1954–61) Potworów (1954–55 →) Przytyk (1954–72) Radzanów (1954–55 →) Rajec Szlachecki (1954–72) Rogów (1954 →) Ruda Wielka (1954 →) Sławno (1954–61) Słupica (1954–68) Stromiec (1954–55 →) Stromiec Podlesie (1954–55 →) Sucha (1954–55 →) Szczyty (1954–55 →) Śmiłów (1954 →) Taczów (1954–68) Wałsnów (1954 →) Wieniawa (1954–55 →) Wierzbica (1954 →) Wir (1954–55 →) Witaszyn (1954–55 →) Wojciechów (1959–62) Wola Gołębiowska (1954–68) Wola Lipieniecka (1954 →) Wolanów (1954–72) Wólka Klwatecka (1954–72) Wrzeszczów (1954–72) Wrzos (1954–72) Wsola (1954–72) Wysoka (1954 →) Zakrzew (1954–72) Zawady (1954–61) Zdziechów (1954 →) Żuków (1954–55 →)

Przynależność wojewódzka	woj. kieleckie
Miasta	Szydłowiec (← od 1954)
Gromady (1954–72)	Barak (← 1954–58) Chlewiska (← 1954–72) Chronów (← 1954–61) Gąsawy Rządowe (← 1954–72) Huta (← 1954–72) Jastrząb (← 1954–72) Kowala (← 1954–55 →) Łączany (← 1969–72) Łaziska (1961–72) Majdów (← 1954–72) Mirów (← 1954–72) Młodocin (← 1954–55 →) Orońsko (← 1954–72) Ostałówek (← 1954–72) Pawłów (← 1954–72) Pogroszyn (← 1954–72) Rogów (← 1954–59) Ruda Wielka (← 1954–72) Skarżysko Książęce (← 1969–72) Szydłowiec (1961–72) Śmiłów (← 1954–61) Wałsnów (← 1954–61) Wierzbica (← 1954–72) Wola Lipieniecka (← 1954–59) Wysoka (← 1954–72) Zdziechów (← 1954–59)
Gminy wiejskie (1973–75)	Bliżyn Chlewiska Jastrząb Mirów Orońsko Szydłowiec Wierzbica