Sałata siewna
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
| ||
Systematyka[1] | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | rośliny | |
Klad | rośliny naczyniowe | |
Klad | Euphyllophyta | |
Klad | rośliny nasienne | |
Klasa | okrytonasienne | |
Klad | astrowe | |
Rząd | astrowce | |
Rodzina | astrowate | |
Podrodzina | Cichorioideae | |
Rodzaj | sałata | |
Gatunek | sałata siewna | |
Nazwa systematyczna | ||
Lactuca sativa L. Sp. pl. 2:795. 1753[2] |
Sałata siewna, głąbiki krakowskie (Lactuca sativa L.) – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny astrowatych. Występuje wyłącznie w uprawie. Wyhodowana została z sałaty kompasowej (L. serriola)[3][4], jako roślina pozbawiona goryczy i kolców oraz o rozbudowanej blaszce liściowej. Była znanym i popularnym warzywem już w Starożytnej Grecji i Rzymie[4]. W Polsce uprawiana i dziczejąca (efemerofit).
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Łodyga
- Krótka (wyjątkiem jest sałata łodygowa). Wydłuża się ona podczas wytwarzania pędu kwiatostanowego, który osiąga wysokość 80-150 cm.
- Liście
- Różnorakiego kształtu, barwy i wielkości, w zależności od odmiany.
- Kwiaty
- Obupłciowe, drobne, jasnożółte, języczkowate, zebrane w koszyczki tworzące podbaldach. Pozbawione są one kielicha, zamiast niego są włoski tworzące puch kielichowy. Kwiaty są samopylne.
- Owoce
- Niełupki, opatrzone w szerszej części puchem kielichowym, który stanowi aparat lotny.
- Korzeń
- Palowy, wrzecionowaty, posiada liczne korzenie boczne.
Odmiany[edytuj | edytuj kod]
- W niektórych ujęciach taksonomicznych wyróżnia się 4 odmiany botaniczne[5]
- sałata głowiasta (Lactuca sativa L. var. capitata), występująca w dwóch formach:
- sałata masłowa – o miękkich, delikatnych liściach
- sałata krucha („lodowa”[6]) – o liściach twardych, sztywnych i pofałdowanych
- sałata rzymska, sałata długolistna (Lactuca sativa L. var. longifolia Lam.)
- sałata dębolistna (Lactuca sativa L. var. crispa L.) – czerwona i zielona
- sałata łodygowa, s. szparagowa, głąbiki krakowskie[7] (Lactuca sativa L. var. augustana L. H. Bailey)
- Według The Plant List wszystkie te odmiany to synonimy[2].
- W obrębie każdej odmiany istnieją liczne odmiany uprawne (kultywary) różniące się strukturą liści, kolorem i smakiem.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Roślina uprawna: uprawiana jest jako warzywo liściaste. Znana była już w starożytnym Egipcie. Z okresu Starego Państwa pochodzą rysunki przedstawiające stoły z główkami sałaty oraz jej uprawę[3].
- Sztuka kulinarna: używana przed kwitnieniem jako składnik sałatek oraz do dekoracji potraw.
- Badacze roślin biblijnych uważają, że była jednym z gorzkich ziół, które Żydzi dodawali do mięsa w okresie Paschy. Dziko rosnące sałaty, a także sałata uprawiana w starożytności miały gorzki smak[3].
Wartości odżywcze[edytuj | edytuj kod]
Sałata siewna zawiera 1,153 mg β-karotenu w 100 g[8]. Zawiera ponadto:
|
|
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ a b The Plant List. [dostęp 2014-11-20].
- ↑ a b c Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
- ↑ a b Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 609. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
- ↑ Anna Wize. Kruche hektary. „Hasło Ogrodnicze”. 09/2004. Plantpress Sp. z o.o..
- ↑ Encyklopedia Powszechna PWN. T. 2. G-M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
- ↑ a b c Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. wydanie II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 511. ISBN 978-83-200-5311-1.
- ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.)
Uprawa[edytuj | edytuj kod]
Roślina łatwa w uprawie. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Stanowisko może być słoneczne lub półcieniste. Uprawia się z nasion, które wysiewa się od wczesnej wiosny do późnego lata. W czasie upałów wskazane jest zacienianie.
Identyfikatory zewnętrzne: