Drezdenko

Szablon:POL miasto infobox Drezdenko (dawniej Drdzeń, niem. Driesen) – miasto w województwie lubuskim, w powiecie strzelecko-drezdeneckim. Leży na pograniczu Pojezierza Wielkopolskiego i Pomorskiego, nad Notecią, 40 km na wschód od Gorzowa Wielkopolskiego.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 10 193 mieszkańców.

Od czerwca 1946 znajdowało się ono w województwie poznańskim, zaś już od czerwca 1950 należało do województwa zielonogórskiego. Przez następne 24 lata, od czerwca 1975 do stycznia 1999 było częścią województwa gorzowskiego.

Toponimia

W dokumentach historycznych można spotkać różne nazwy miejscowości, najczęściej są to "Drzeń" lub "Drżeń", ponadto pojawiają się "Drizina", "Drecen", "Driesen", "Dersen", "Droczen", "Dirzen", "Drezen", "Dirczen", "Drczen", "Drdzen". Najprawdopodobniej pochodzi ona od nazwy drzewa, leśnej miejscowości składającej się z drewnianych domów bądź też zbudowanej na palach. Kojarzy się też z rdzeniem drzewnym. Być może o przyjęciu tej nazwy przesądziło leśne i bagniste otoczenie grodu. Niektórzy polscy uczeni wywodzą tę nazwę od imienia "Drzesław", czyli dziarski, sławny. Obecna nazwa "Drezdenko" została utworzona od niemieckiej nazwy "Driesen".

Według Brucknera "drzeń" to (obecnie przestawnie) "rdzeń" drzewa.

Na polskiej mapie wojskowej z 1935 r. oznaczając miasto podano polski egzonim Drezdenko. Na zachowanej korespondencji (w języku polskim - listy pisane i wysyłane w Drezdenku) z lat 70. XVIII w. widnieje nazwa Drezdenko, a w niektórych przypadkach Drezynko (Archiwum Braci Czeskich - Archiwum Państwowe w Poznaniu)

Historia

Historia Drezdenka sięga początków państwa polskiego. Drzeń, pełniący początkowo funkcję grodu granicznego, zyskał na znaczeniu za panowania Bolesława Krzywoustego i jego następców, o czym świadczy wyniesienie go do rangi kasztelanii. W okresie rozbicia dzielnicowego gród przechodził zmienne koleje losu. W roku 1252 wszedł w skład Wielkopolski. W 1266 wspólnie z Santokiem stał się celem najazdu rycerstwa brandenburskiego. W wyniku układu zawartego między Bolesławem Pobożnym i księciem Ottonem obydwa grody zostały spalone. W czasie toczonych pod koniec XIII w. walk z Brandenburgią Drzeń kilkakrotnie przechodził z rąk do rąk. W 1272 roku wojska Bolesława Pobożnego pod dowództwem Przemysła II odbiły Drezdenko. Po zamordowaniu w 1296 roku polskiego króla Przemysła II Drezdenko ponownie opanowali Brandenburczycy.

W roku 1317 ówczesny właściciel Drezdenka margrabia Waldemar sprzedał miasto wraz z okolicznymi włościami braciom Henrykowi i Burkhardowi von der Ost za cenę 2 000 marek brandenburskich w srebrze. W początkach XIV w., w obliczu zawirowań politycznych w Marchii Brandenburskiej, czterej panowie von Osten (Dobrogost, Arnold, Holryk i Bartold), którzy posiadali oba grody z ramienia margrabiego, zdecydowali się na zbliżenie z Polską i w 1365 roku złożyli hołd lenny Kazimierzowi Wielkiemu, dzięki czemu Królestwo Polskie odzyskało i Santok, i Drezdenko. W 1402 roku Drezdenko wraz z innymi okolicznymi ziemiami zostały przez cesarza Zygmunta Luksemburskiego oddane w zastaw zakonowi krzyżackiemu, który uważał, że ma dzięki temu prawa do Drezdenka, pomimo że było to lenno polskiego króla. W 1402 roku Ulryk von Osten złożył hołd królowi Jagielle i zobowiązał się do przejścia lenna na króla polskiego w razie swej bezpotomnej śmierci – hołd ów stał się przyczyną sporu między zakonem krzyżackim a Królestwem Polskim o miasto. W 1404 roku w Drezdenku odbyło się spotkanie landwójta Nowej Marchii Baldwina Stahla z przedstawicielami Wielkopolski. W roku następnym Ulryk von Osten przekazał drezdenecki zamek Krzyżakom i najechał Wielkopolskę. Król Władysław II Jagiełło wysłał swe wojska i zażądał od wielkiego mistrza pomocy przeciwko ich zbuntowanemu wasalowi, czego mistrz odmówił, uznając von Ostena za poddanego Zakonu – rozpoczął się tym samym spór kompetencyjny o Drezdenko. W 1408 roku Ulryk von der Osten sprzedał Krzyżakom miasto wraz z zamkiem. Zamek ten został spalony w 1410 roku, w związku z czym wójt prosił w 1414 roku wielkiego mistrza o pomoc w odbudowie. Osłabiony grunwaldzką porażką zakon krzyżacki nie był w stanie utrzymać w należytym stanie miejskich murów obronnych, które uległy znacznym zniszczeniom. W tym samym okresie miasto spustoszył pożar. W 1455 roku Krzyżacy sprzedali Drezdenko wraz z Nową Marchią Brandenburgii, co spowodowało zmniejszenie strategicznego znaczenia warowni. Po 1459 roku położony na północ od miasta zamek dzierżył ród Borków.

W 1603 rozpoczęto na wschód od miasta budowę nowej twierdzy, opartej na planie pięcioramiennej gwiazdy, którą ukończono w 1605. W okresie wojny trzydziestoletniej miasto zostało w 1639 opanowane przez wojska szwedzkie i znajdowało się w ich władaniu przez kolejnych 10 lat. W 1662 roku Drezdenko ponownie zostało dotknięte wielkim pożarem, który strawił je doszczętnie. Odbudowane Drezdenko w II poł. XVIII w. kilkakrotnie było zajmowane przez wojska rosyjskie i pruskie zmagające się w czasie wojny siedmioletniej.

Niespokojny dla miasta był także XIX wiek. W okresie wojen napoleońskich na krótko zajęły je wojska francuskie, które opuściły je w czasie odwrotu resztek Wielkiej Armii. W 1831 mieszkańcy byli świadkami przemarszu uchodzących do Francji uczestników powstania listopadowego. W 1855 w mieście wybuchła epidemia cholery. W 1871 roku Drezdenko weszło w skład zjednoczonych Niemiec.

W 1945 roku miasto zostało włączone do Polski. Jego dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec.

Miasto dwukrotnie uzyskało tytuł "Krajowego Mistrza Gospodarności" (1967 i 1976).

• 
  Dobrogost wraz z braćmi, panowie von Osten, dziedzice Drezdenka, składają hołd królowi Kazimierzowi i biorą w lenne posiadanie Drezdenko i Santok 22 lipca 1365 roku
• 
  Twierdza w Drezenku ok. 1620
• 
  Obelisk postawiony z okazji rocznicy nadania praw miejskich w Drezdenku
• 
  Budynek dawnego sądu z 1885 roku, obecnie mieści instytucje gminne i powiatowe
• 
  Rynek w Drezdenku ok. 1900 roku

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Drezdenka w 2014 roku .

Zabytki

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• układ urbanistyczny
• kościół ewangelicki, obecnie rzymsko-katolicki parafialny pw. Przemienienia Pańskiego, pl. Kościelny 2, neogotycki z lat 1896-1902, do 1945 r. protestancki, jest 27 najwyższym kościołem w Polsce. Jego wieża mierzy 78 metrów, co daje mu tytuł najwyższego kościoła w województwie lubuskim
• kościół ewangelicki, obecnie rzymsko-katolicki filialny pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa, ul. Niepodległości 41, z 1914 roku w dzielnicy Nowe Drezdenko; wczesnomodernistyczny, do 1945 r. protestancki
• zespół kościoła filialnego, ul. Żeromskiego, z 1898 roku:
  • kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Różańcowej, neogotycki poświęcony 26.10.1898 roku
  • cmentarz kościelny
  • ogrodzenie, murowano-metalowe
• mur oporowy z piwnicą, pozostałość umocnień ziemno-murowanych twierdzy, obok domu pl. Wolności 12, z XVII/XVIII wieku
• domy, ul. Kościuszki 16 szachulcowy, nr 19 z XIX wieku
• budynek zwany ratuszem, mieszczący początkowo sąd, potem liceum medyczne, obecnie instytucje gminne i powiatowe, ul. Kościuszki 31, z 1885 roku
• dom, ul. Krakowska nr 11; i kamienica z oficynami nr 12 a, z końca XIX wieku
• domy, ul. Krakowska nr 15 szachulcowy z XVIII wieku, nr 17 z XIX wieku
• dom, ul. Lwowska 6, szachulcowy z 1760 roku
• zespół zabudowy, ul. Łąkowa, z XVIII wieku
• domy, ul. Łąkowa 6, 11, z XIX wieku
• willa, ul. Marszałkowska 18, z XIX wieku
• willa z ogrodem, ul. Niepodległości 10, z 1899 roku
• dom, ul. Poniatowskiego 25, szachulcowy z XIX wieku
• budynek gospodarczy z gołębnikiem, ul. Słoneczna 1, szachulcowy z początku XX wieku
• szkoła, ul. Szkolna 11, z lat 1903-04
• zespół zabudowy ul. Wiejskiej, z XVIII wieku
• domy, ul. Wiejska 6, 27, z XIX wieku
• domy, pl. Wileński 2, 3, szachulcowe z końca XVIII wieku
• pałac, pl. Wolności 8, późnobarokowy z 1766 roku, z parkiem; po 1945 r. opuszczony, od 1958 r. zaadaptowany na szkołę podstawową, obecnie gimnazjum
  • kordegarda, z 1766 roku
• spichrz szachulcowy, pl. Wolności 11, z ok. 1640 r. , pierwotnie arsenał, od 1985 r. muzeum
• dom, pl. Wolności 21, z XVIII wieku
• dom, ul. Żeromskiego 4
• dom, ul. Żeromskiego 11, szachulcowy z połowy XVIII wieku

inne zabytki:

• cmentarz żydowski
• apteka z 1667 roku
• zabudowa z XVIII–XIX w., głównie eklektyczna, dwa równolegle położone rynki.

• 
  Ul. Kościuszki 16 - dom szachulcowy
• 
  Ulica Wiejska - zespół zabudowy w Drezdenku
• 
  Ul. Marszałkowska 18 - willa z XIX wieku, obecnie Ośrodek Pomocy Społecznej
• 
  Plac Wileński 2-3 - domy szachulcowe z końca XVIII wieku
• 
  Kordegarda z 1766 roku
• 
  Ul. Warszawska

Sport

Od 1946 roku w Drezdenku funkcjonuje klub piłkarski Drezdenecki Klub Sportowy „Lubuszanin” Drezdenko. Zespół swoje domowe mecze rozgrywa na Stadionie im. Józefa Nojego w Drezdenku. Istnieje tu też piłkarski Klub Sportowy „Radowiak” Drezdenko założony w 1974 roku i występujący na boisku na terenie dzielnicy Radowo.

Kultura

• Centrum Promocji Kultury
• Muzeum Puszczy Drawskiej i Noteckiej im. Franciszka Grasia
• Park Kultur Świata
• Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy im. ks. Józefa Tischnera

• 
  Spichrz szachulcowy z ok. 1640 r. obecnie Muzeum Puszczy Drawskiej i Noteckiej
• 
  Gimnazjum nr 1
• 
  Kościół pw. Przemienienia Pańskiego
• 
  Nowe Drezdenko (stacja kolejowa)

Edukacja

• Publiczne Przedszkole
• Przedszkole im. bł. Edmunda Bojanowskiego
• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Janusza Korczaka
• Gimnazjum nr 1 im. Józefa Nojiego
• Zespół Szkół im. Henryka Sienkiewicza (w jego skład wchodzą: Szkoła Podstawowa nr 3 oraz Gimnazjum nr 2)
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie:

• Wörth
• Winsen

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Drezdenku
  • Parafia Przemienienia Pańskiego w Drezdenku (Kościół Przemienienia Pańskiego w Drezdenku)
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy (Sala Królestwa)

Zobacz też

• Muzeum Puszczy Drawskiej i Noteckiej im. Franciszka Grasia
• Gmina Nowe Drezdenko
• Drezdenko (stacja kolejowa)
• Autobusy miejskie w Drezdenku

Linki zewnętrzne

• Urząd Miasta i Gminy
• Historia Żydów w Drezdenku na portalu Wirtualny Sztetl
• Drezdenko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 144 .