Teresa Budzisz-Krzyżanowska

Teresa Budzisz-Krzyżanowska

Data i miejsce urodzenia	17 września 1942 Tczew, Polska
Zawód	aktorka
Lata aktywności	od 1964
Zespół artystyczny
Teatr Narodowy
Odznaczenia

Teresa Budzisz-Krzyżanowska (ur. 17 września 1942 w Tczewie) – polska aktorka teatralna i filmowa.

Życiorys

W 1964 ukończyła studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie. Na scenie teatralnej zadebiutowała 24 stycznia 1965 rolą w widowisku muzycznym Niech no tylko zakwitną jabłonie Agnieszki Osieckiej w reż. Jerzego Uklei, a na małym ekranie w 1968 tytułową rolą w Eugenii Grandet Honoré de Balzaca w reż. Bogdana Hussakowskiego. W 1971 otrzymała pierwszą rolę filmową w obrazie pt. Gonitwa w reż. Zygmunta Hübnera.

Występowała na deskach krakowskich teatrów: Rozmaitości (1964–1966), Teatru im. Juliusza Słowackiego (1966–1972) i Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej (1972–1983), a następnie Teatru Studio w Warszawie (1983–1997). Od 1997 aktorka Teatru Narodowego w Warszawie.

Współpracowała z wieloma polskimi reżyserami, m.in. z Andrzejem Wajdą, Krzysztofem Kieślowskim, Kazimierzem Kutzem, Barbarą Sass, a także z reżyserami zagranicznymi m.in. z Mártą Mészáros.

Podczas swojej wieloletniej działalności artystyczno-kulturalnej otrzymała wiele odznaczeń, nagród i wyróżnień. Jest m.in. dwukrotną laureatką Nagrody im. Aleksandra Zelwerowicza – przyznawanej przez redakcję miesięcznika „Teatr”, którą otrzymała za sezon 1985/1986, za rolę Jenny w Operze za trzy grosze Bertolta Brechta w Teatrze Studio w Warszawie oraz za sezon 2006/2007, za rolę Jokasty w Królu Edypie Sofoklesa, graną gościnnie w Teatrze Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie.

W 1991 roku na 17. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni otrzymała wyróżnienie dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej za podwójną rolę matki i córki w filmie Odjazd. Dwa lata wcześniej na tym samym festiwalu była nominowana do nagrody za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą w filmie Lawa.

W 2000 odcisnęła swoją dłoń na Promenadzie Gwiazd w Międzyzdrojach.

Filmografia

• Gonitwa (1971) – Ona
• Seksolatki (1971) – kierowniczka domu wczasowego
• Przeprowadzka (1972) – żona Zbyszka
• Przejście podziemne (1973) – Lena
• Ziemia Obiecana (1974) – żona Trawińskiego
• Dyrektorzy (1975) – robotnica Regina Sołoniewska
• W środku lata (1975) – Elżbieta Grońska
• Ocalić miasto (1976) – Jadwiga Nowacka
• Zmory (1978) – Wysocka, aktorka z Krakowa
• Po drodze (1979) – Aktorka występująca w przedstawieniu „Biesów"
• Spotkanie na Atlantyku (1980) – Magda, partnerka Nowaka
• Z biegiem lat, z biegiem dni... (1980) – Julia Chomińska, córka Janiny i Władysława Chomińskich
• Maskarada (1986) – Lola, była żona Jerzego Wolfa, aktorka współpracująca z Michałem Barczewskim
• Lawa (1989) – Rollisonowa w scenie „Balu u Senatora"
• Sztuka kochania (1989) – aktorka w teatrze
• Historia niemoralna (1990) – reżyserka Magda
• Korczak (1990) – Maria Falska, przyjaciółka Janusza Korczaka
• Kuchnia polska (serial telewizyjny, 1991) – Irena Biesiekierska, żona Jana
• Odjazd (1991) – Hilda Baumler oraz Augusta Baumler, matka Hildy (2. role)
• Białe małżeństwo (1992) – matka dziewcząt
• Trzy kolory. Biały (1993) – pani Jadwiga, klientka Karola
• Faustyna (1994) – matka przełożona klasztoru w Wilnie
• Śmierć jak kromka chleba (1995) – lekarka
• Siódmy pokój (La Settima Stanza, 1995) – matka przełożona w karmelu w Holandii
• Sława i chwała (serial telewizyjny, 1997) – śpiewaczka Elżbieta Szyller, siostra Edgara (odc. 6. Koniec pięknego lata i odc. 7. Równina)
• Jak narkotyk (1999) – matka Anny
• Weiser (2000) – sąsiadka Szymka
• Czarna plaża (La Plage Noire, 2001) – Emma
• Ono (2004) – Marta, matka Ewy
• Futro (2006) – Irena Makowiecka
• Odwróceni (serial telewizyjny, 2007) – Elwira, matka Miry
• Wenecja (2010) – babcia Marka
• Głęboka woda (serial telewizyjny, 2011) – Krystyna

Odznaczenia i nagrody

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2004)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1978)
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005)
• Złota Odznaka „Za Zasługi dla Krakowa” (1976)
• Nagroda Komitetu do Spraw Radia i Telewizji (1976, 1979, 1985)
• Nagroda na III Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę Joanny w spektaklu Noc listopadowa Stanisława Wyspiańskiego w reż. Andrzeja Wajdy w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1977)
• Nagroda prezesa Rady Ministrów I stopnia w dziedzinie teatru z okazji 35-lecia PRL za osiągnięcia aktorskie (1979)
• Nagroda na V Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę Julii Chomińskiej w spektaklu Z biegiem lat z biegiem dni Joanny Olczak-Ronikier w reż. Andrzeja Wajdy w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1979)
• Nagroda na XX Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę Ireny Arkadiny w spektaklu Dziesięć portretów z Czajką w tle według Antona Czechowa w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1980)
• Nagroda Miasta Krakowa w dziedzinie upowszechniania kultury (1980)
• Nagroda na XXIV Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę Johanne w spektaklu Z życia glist P.O. Enquista w Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1984)
• Złoty Ekran za role w przedstawieniach Teatru Telewizji Żałoba przystoi Elektrze i Elżbieta królowa Anglii (1985)
• Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza za rolę Jenny w spektaklu Opera za trzy grosze Bertolta Brechta w Teatrze Studio w Warszawie (1986)
• Złoty Wawrzyn Grzymały przyznany w Bydgoszczy (1990)
• Złote Lwy Gdańskie na 17. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni za najlepszą pierwszoplanową rolę kobiecą w filmie Odjazd (1992)
• Nagroda im. Cypriana Kamila Norwida w kategorii: Teatr (2002)
• Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza dla najlepszej aktorki w sezonie 2003/2004 za rolę Jokasty w spektaklu Król Edyp Sofoklesa graną gościnnie w Teatrze Ateneum im. Stefana Jaracza w Warszawie (2004)
• Nagroda na V Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji „Dwa Teatry” za rolę tytułową w słuchowisku Matka Witkacego (2005)
• Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie teatru (2008)
• Nagroda aktorska na XIII Festiwalu „Dwa Teatry” za rolę Hanny Arendt w spektaklu Feliksa Falka „Rzecz o banalności miłości” (2013)
• Wielka Nagroda Festiwalu „Dwa Teatry” za wybitne osiągnięcia aktorskie w Teatrze Polskiego Radia i Teatrze Telewizji Polskiej (2014)
• Złoty Splendor – Nagroda Teatru Polskiego Radia (2014)
• Nagroda im. Ireny Solskiej (2021)

Linki zewnętrzne

• Teresa Budzisz-Krzyżanowska w bazie IMDb (ang.)
• Teresa Budzisz-Krzyżanowska w bazie Filmweb
• Teresa Budzisz-Krzyżanowska w bazie filmpolski.pl
• Teresa Budzisz-Krzyżanowska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
• Teresa Budzisz-Krzyżanowska na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Teresa Budzisz-Krzyżanowska w bazie Akademii Polskiego Filmu