Wąż (herb szlachecki)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Herb Wąż

Wąż (Anguis, Serpens, Wężyk) – polski herb szlachecki, noszący zawołanie Wężyk i Zachorz, według Znamierowskiego pochodzenia włoskiego. Występował głównie w ziemi kaliskiej i sandomierskiej[1].

Opis herbu[edytuj]

Opis historyczny[edytuj]

Tak blazonuje herb Kasper Niesiecki[2]:

Quote-alpha.png
Wąż powinien być w koronie złotej, sam wprawdzie od szyi zaraz skręcony, osobliwie jednak ogon u niego przeplatano pokręcony, w pół niego w pysku w prawą tarczy obróconym, trzyma gałązkę z jabłoni z listkami i jabłkiem zielonym, kolor węża czarny, pole tarczy czerwone, na hełmie pięć piór strusich.

Opis współczesny[edytuj]

Oto opis współczesny, stworzony z uwzględnieniem zasad blazonowania zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego[1]:

W polu czerwonym wąż zielony w koronie złotej, trzymający w pysku jabłko złote z takimż listkiem.

Klejnot: pięć piór strusich.

Labry: Czerwone, podbite zielenią.

Równolegle funkcjonowała wersja (nie jako odmiana z inną nazwą) z polem złotym i wężem czarnym, nieskręconym (czyli jak u Niesieckiego).

Najwcześniejsze wzmianki[edytuj]

Najstarsza pieczęć z 1389, najstarszy zapis 1389[1].

W wyniku unii horodelskiej w 1413 przeniesiony na Litwę - przyjął go od nieznanego adoptującego bojar Koczan Sukowicz[3].

Legenda herbowa[edytuj]

Legenda herbowa, przytaczana przez Niesieckiego, wiąże symbol węża z przemyślnością obdarowanego herbem rycerza:

Quote-alpha.png
Mówią, że rycerzowi Wąż nazwanemu za przemyślną jakąś sztukę, którą nieprzyjaciela na tę ojczyznę zasadzonego albo odwrócił, albo złamał impet, ten herb nadany[2].

Herbowni[edytuj]

Podstawowa wersja herbu Wąż, przysługuje następującym rodom szlacheckim[4]:

Ambroszkiewicz, Ambroziewicz, Ambrożewicz, Ambrożkiewicz, Babaszowski, Benkuński, Bielecki, Bieńkuński, Bogwiecki, Bogwiedzki, Bomblewicz, Borch, Borejsza, Borek, Bork, Brzostowicz, Bugwidzki, Bykowski, Cichocki, Cichoński, Ciechomski, Ciechowski, Ciekowski, Cimochowski, Czechowicki, Damięcki, Demontowicz, Deszniański, Deszyn, Deszyński, Dłotowski, Dłótowski, Dłutowski, Dobrzankowski, Fiersowicz, Funger, Fursewicz, Fursiewicz, Gardziński, German, Górski, Groszkowski, Groszowski, Groza, Grozowski, Grudź, Gruzdź, Gruźdź, Grzmucki, Herman, Januszkiewicz, Jasieniecki, Jasieński, Jasiński, Koczalski, Koczelski, Koczulski, Konczan, Koracz, Koran, Kostrowicki, Kostrowiecki, Kostrowski, Kotuszowski, Kotwacz, Kowacz, Koyczan, Kozaczyński, Kozanecki, Kożarski, Krzykowski, Kuczkowski, Kuzarski, Lubochowski, Łojwa, Łojwo, Łoywo, Magiera, Malik, Małdrzycki, Małdrzyk, Mikołajewski, Niadych, Niedych, Obrzyziewicz, Odolski, Ożegowski, Piasecki, Pisecki, Podoliński, Pojałowski, Polanowski, Połajowski, Rabaszowski, Raciborowski, Rajski, Raszewski, Rayski, Rubaszowski, Rucki, Rudzki, Rutski, Rzeszowski, Sakowicz, Sarcewicz, Siemla, Skałowski, Skoltecki, Skrzyński, Skultecki, Sławicki, Sukowicz, Sułkowicz, Sułkowski, Surkowski, Syktowski, Sytkowski, Szamoszewski, Szczubioł, Szemesz, Szemiosz, Szemosz, Szkublecki, Szkutecki, Szurkowski, Trzeciak, Turowicz, Wązik, Wąż, Wążkowski, Wążodaw, Wężyk, Wialbut, Widucki, Widycki, Wielawski, Wilczkowski, Zyrkiewicz, Żmigrocki, Żmigrodzki, Żmijewski, Żmijowski.

Herbu Wąż używały także kilka rodzin pochodzenia obcego, m.in. tatarskiego.

Stanisław Dziadulewicz wymienia tatarskiego pochodzenia rodziny Bielickich, Fursewiczów (Fursiewiczów), Szemoszów (Szemoszowie). Fursewicze mieli pochodzić od żyjącego w połowie XV wieku Fursa (prawdopodobnie już chrześcijanina obrządku grecko-wschodniego - wskazywałyby na to imiona jego synów: Piotr, Andrzej, Denis, Mitko). Bieliccy używający przydomku Furs mieli być gałęzią Fursiewiczów i pochodzić od żyjącego w pierwszej połowie XVI wieku Huryna Mitkiewicza Fursiewicza. Tenże Huryn miał być właścicielem dworu w miasteczku Bielicy, od której to nazwy jego potomkowie mieli z czasem przybrać nazwisko Bielicki. Miały być dwie rodziny Fursów herbu Wąż, z których jedna miała być gałezią znakomitego rodu juszeńskiego, a jej protoplastą miał być wnuk Tymirczy, Kildysz Chodyrewicz, zapisany w popisie z roku 1528. Natomiast protoplastą drugiej rodziny miał być sługa księżny Semenowej Pińskiej, Furs, syn Iwana, który w roku 1495 otrzymał od swej pani wieś Kraśniew w pow. pińskim. Szemoszowie o przydomku Wężyk mieli być zapisani do chorągwi ułańskiej i być gałęzią Assańczukowiczów. Ich protoplastą miał być wnuk Urusa-Ułana, Safjan Assanowicz, koło roku 1550-ego właściciel części Kieni i Dziemidkowa w pow. grodzieńskim, używający przydomku Szemiesza[5].

Zasadnicza wersja herbu Wąż, była w różnych herbarzach przedstawiana w trzech różniących się wariantach[6]

Rody posługujące się odmianami herbu Wąż[edytuj]

Wężyk - (odmiana z 1380 herbu Wąż) rodu Kurowskich z Kurowa w dawnym powiecie szadkowskim

Znanych jest co najmniej 12 odmian herbowych, herbu Wąż. Ponadto w obrębie niektórych odmian, pojawiają się dodatkowe interpretacje graficzne herbu[7]:

Herb Wąż w Rosji[edytuj]

W 1855 wydana została książka autorstwa rosyjskiego heraldyka Aleksandra Borysowicza Łakiera Heraldyka rosyjska. Autor przytacza tam nazwiska rosyjskiej szlachty, która przejęła niektóre polskie herby. Wśród nich jest Wąż. Autor nie wyjaśnia, w jaki sposób zachodziło takie przejmowanie. Pewne jest, że kilka polskich rodzin osiadło w Rosji. Rdzennie rosyjskie rody mogły zaś przyjmować polskie herby na zasadzie upodobniania wizerunków własnych. Herbem Wąż miała według Łakiera pieczętować się rodzina Kozarski[22].

Według S. Uruskiego Aleksander Kozarski (ur. 1797 w Dubrownie w orszanskiem, zm. 1833) herbu Wąż, kapitan-lejtnant floty Rosyjskiej (kapitan I rangi z 1831 r.) i dowódca brygu Merkury w wojnie tureckiej 1829 roku, dzielnie bronił się przeciw dwom liniowym okrętom i w nagrodę został odznaczony orderem Św. Jerzego IV klasy i dostał odmianę w herbie[23].

Herb ten nosił również poeta francuski polskiego pochodzenia Guillaume Apollinaire, spokrewniony z rodziną Kostrowickich po kądzieli.

Zobacz też[edytuj]

Przypisy

  1. ↑ a b c Alfred Znamierowski: Herbarz rodowy. Warszawa: Świat Książki, 2004, s. 175. ISBN 83-7391-166-9.
  2. ↑ a b Kasper Niesiecki: Herbarz polski. T. 9. Lipsk: Breitkopf i Heartel, 1841, s. 252-256.
  3. ↑ D. Zincevage: Union of Horodle Roll (pol. • ang.). [dostęp 23 listopada 2009].
  4. ↑ Nazwiska
  5. ↑ Stanisław Dziadulewicz: Herbarz rodzin tatarskich w Polsce. Wilno: Nadkładem autora z zasiłkiem Komitetu Funduszu Kultury Narodowej, 1929, s. 378,396,443.
  6. ↑ [1], [2], [3]
  7. ↑ Grzegorz Jacek Brzustowicz, Rodziny herbu Wąż w Rzeczypospolitej
  8. ↑ Nazwiska
  9. ↑ Nazwiska
  10. ↑ Nazwiska
  11. ↑ Nazwiska
  12. ↑ Nazwiska
  13. ↑ Nazwiska
  14. ↑ Nazwiska
  15. ↑ Nazwiska
  16. ↑ Nazwiska
  17. ↑ Nazwiska
  18. ↑ Nazwiska
  19. ↑ Nazwiska
  20. ↑ Nazwiska
  21. ↑ Nazwiska
  22. ↑ Andrzej Kostrzewski: Polskie herby w heraldyce szlachty rosyjskiej (pol.). 4 sierpnia 2001. [dostęp 16 listopada 2009].
  23. ↑ Seweryn Uruski: Rodzina: Herbarz szlachty Polskiej. T. 7. Warszawa: 1910, s. 360.

Linki zewnętrzne[edytuj]

Bibliografia[edytuj]

  • Tadeusz Gajl: Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku : ponad 4500 herbów szlacheckich 37 tysięcy nazwisk 55 tysięcy rodów. L&L, 2007. ISBN 978-83-60597-10-1.
p • d • e
Herby szlacheckie w Polsce
POL COA blank.svg
p • d • e
Odmiany herbu Wąż
Odmiany:

Borek • Jasieński • Kostrzębski • Koszarski • Szaleski • Wąż II • Wąż IIb • Wąż III • Wąż IV • Wąż V • Wąż VI • Wężyk

 Herb Wąż
p • d • e
Herby unii horodelskiej
Abdank • Bogoria • Bychawa • Ciołek • Doliwa • Dołęga • Dryja • Działosza • Dębno • Gierałt • Godziemba • Gryf • Grzymała • Janina • Jastrzębiec • Jelita • Korczak • Kot Morski • Leliwa • Lis • Łabędź • Łodzia • Nałęcz • Nowina • Odrowąż • Ogończyk • Oksza • Ossoria • Pierzchała • Pobóg • Pomian • Poraj • Półkozic • Rawicz • Rola • Sulima • Syrokomla • Szreniawa • Świnka • Topacz • Topór • Trzaska • Trąby • Wadwicz • Wąż • Zadora • Zaremba
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wąż_(herb_szlachecki)&oldid=46713709”