Nieśwież

Nieśwież

Nieśwież – zespół zamkowo-pałacowy, dawna rezydencja Radziwiłłów
Herb Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	miński
Populacja (2010) • liczba ludności	14 100
Nr kierunkowy	+375 1770
Kod pocztowy	222603, 222620
Tablice rejestracyjne	5
Położenie na mapie obwodu mińskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Białorusi Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:town}
Strona internetowa

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | współrzędne = Nieznane pola: "sekundN", "stopniN", "stopniE", "sekundE", "minutE" oraz "minutN".

Kościół Bożego Ciała

Brama Słucka

Ratusz i hale targowe

Kamienica Gdańska z 1721 roku

Plik:Нясвіж. Плябань.jpg

Plebania barokowa

Dzwonnica z XVI wieku

Widok na Nieśwież, 1604

Nieśwież (biał. Нясвіж) – miasto w obwodzie mińskim, siedziba rejonu nieświeskiego Białorusi.

Historia

• 1223 – wzmiankowany podczas bitwy nad rzeką Kałką, stoczoną między wojskami rusko-połowieckimi a armią mongolską
• 17 września 1445 - król Kazimierz Jagiellończyk przekazał Nieśwież Mikołajowi Janowi Niemirowiczowi, bojarowi litewskiemu, który wybitnie przysłużył się wyniesieniu Kazimierza Jagiellończyka na tron. Rok ten uważa się za właściwą datę założenia Nieświeża, którą potwierdzają źródła historyczne.
• Mikołaj Niemirowicz funduje kościół w Nieświeżu. W dokumencie z 1492 roku król zatwierdza uposażenie kościoła dokonane przez Mikołaja Niemirowicza
• Po śmierci Mikołaja Niemirowicza Nieśwież wraca do hospodara
• 10 listopada 1492 - Aleksander Jagiellończyk nadaje Nieśwież Piotrowi Montygierdowiczowi, wojewodzie trockiemu
• Nieśwież przechodzi w posiadanie litewskiego rodu Kiszków
• 1533 – Nieśwież otrzymali Radziwiłłowie; Mikołaj Radziwiłł i Jan Radziwiłł synowie; Anny i Mikołaja Jana Radziwiłła
• Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka (1549–1616) – marszałek wielki litewski ufortyfikował miasto, zbudował zamek i kościół z klasztorem jezuitów
• 1561-1562 – Maciej Kawęczyński założył drukarnie braci polskich, którzy założyli tu swój zbór
• 1571 – Szymon Budny zakończył tłumaczenie Biblii nieświeskiej
• 1580 – prawa miejskie
• 1587 - rozpoczęcie budowy kościoła jezuitów wraz z klasztorem
• 1590 – założony został, z fundacji Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki”, podległy kongregacji chełmińskiej klasztor benedyktynek w Nieświeżu;
• 1623–1624 – św. Andrzej Bobola rektorem kościoła w Nieświeżu
• 1625 – Maciej Kazimierz Sarbiewski, poeta, przebywał w tutejszym klasztorze
• 26 października 1768 – w czasie konfederacji barskiej kapitulacja Nieświeża
• 1793-1918 – wskutek II rozbioru Polski w zaborze rosyjskim
• 21 grudnia 1906 – zarejestrowane zostało Polskie Towarzystwo „Oświata” w Nieświeżu, zajmujące się wpieraniem polskiej edukacji; władze rosyjskie ponownie zdelegalizowały je w 1909 lub 1910 roku.
• 1909 – w czasie wyborów samorządowych, do rady miejskiej zostało wybranych 11 Polaków, 3 Rosjan i 1 Żyd
• styczeń 1912 – władze rosyjskie zlikwidowały Rzymskokatolickie Towarzystwo Dobroczynności w Nieświeżu, gdyż nie pozwalały mu na działalność, która, według jego założycieli, miała polegać na organizowaniu szkół rzemieślniczych i ochron.
• 1918 – podczas I wojny światowej pod okupacją niemiecką
• grudzień 1918 – po wycofaniu się Niemców miejscowość została zajęta bez walki przez bolszewików.
• 14 marca 1919 – wybuchło powstanie nieświeskie, mieszkańcy wyzwolili miasto od bolszewików; 5 dni później zostało stłumione, a 24 marca organizatorzy rozstrzelani.
• 1919–1945 – w Polsce (w latach 1919–1921 pod polską administracją), województwo nowogródzkie, siedziba powiatu nieświeskiego
• 1939–1941 – okupacja radziecka
• 1941–1944 – okupacja niemiecka
• 1944–1945 – okupacja radziecka
• 1945–1991 – w Białoruskiej SRR

Zabytki

• zamek w Nieświeżu, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 2005, do 1939 gniazdo rodowe Radziwiłłów
• kościół Bożego Ciała w Nieświeżu, jeden z pierwszych jezuickich i barokowych kościołów w Rzeczypospolitej, wzniesiony w latach 1584–1593 według projektu Jana Marii Bernardoniego na wzór rzymskiego kościoła Il Gesù. W podziemiach fary spoczywają zwłoki 102 Radziwiłłów, najczęściej w trumnach brzozowych zamknięte plombami z radziwiłłowskim herbem. Fundator kościoła Mikołaj Krzysztof Radziwiłł, znany także z licznych podróży po świecie, przebywając w Egipcie miał poznać tajemnicę balsamowania zwłok. Dlatego zapewne po śmierci Włodzimierza Lenina kilka trumien w Nieświeżu uległo dewastacji podczas prób odkrycia tajemnic mumifikacji przez sowieckich naukowców. Obok kościoła znajdują się przebudowane budynki kolegium jezuitów oraz przed fasadą kościelną kaplica z 1747 roku
• plebania kościelna z przełomie XVI i XVII wieku, przebudowana w XVIII z efektowną elewacją ogrodową
• Wieża ceglana z połowy XVI wieku stanowiąca dawniej wzmocnienie bramy prowadzącej z zamku do miasta. W późniejszym okresie przebudowana na kościelną dzwonnicę.
• Brama Słucka z 1690 r. Po rozebraniu umocnień miejskich przebudowana w 1760 roku w stylu barokowym. We wnętrzu ołtarz i tablica w języku polskim z 1760 roku ku czci Maryi Panny.
• Ratusz z 1752 w stylu barokowym, przebudowany w 1836 r. Wieża ratuszowa została obniżona o dwie kondygnacje w XIX w. i odbudowana po 1930 roku.
• Hale targowe rozbudowane w 1752 roku poprzez dodanie trzeciego rzędu kramów od strony ratusza
• Dom Gdański z 1721 roku, przy rynku
• Kolonia urzędnicza w stylu dworkowym z 1925 roku, proj. Teodor Bursze i Jerzy Beill
• Kościół benedyktynek pw. św. Eufemii z klasztorem w stylu barokowym ufundowane przez księcia Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotkę” w latach 1590-1596 prawdopodobnie według projektu jezuickiego architekta Giovanniego Marii Bernardoniego. W 1866 roku władze rosyjskie przekazały kościół cerkwi prawosławnej i wtedy też rozebrano wieżę, a klasztor w 1878 roku zamieniono na koszary. Po 1918 roku w budynkach klasztornych mieściło się seminarium nauczycielskie. Obok kościoła barokowa wieża-brama z 1763 roku.
• Klasztor Bernardynów w stylu barokowym, obecnie z zatarciem cech stylowych. Kościół barokowy pw. św. Katarzyny rozebrano po 1950 roku.
• Kwatera cmentarna z 1926 roku dla poległych i zmarłych funkcjonariuszy Policji Państwowej.
• Kwatera cmentarna poległych żołnierzy polskich z 1920 roku

Demografia

Ludzie związani z Nieświeżem

• Adam Abramowicz – polski jezuita
• Jolanta Bohdal – polska aktorka
• Szymon Budny – działacz reformacji, pastor kalwiński, a następnie ariański, hebraista, biblista, tłumacz Biblii, pisarz i teolog ariański, pionier idei demokracji w polityce
• Waleria Fegler – polska nauczycielka i polityk
• Alfred Henrici – polski ziemianin, wojskowy, samorządowiec II Rzeczypospolitej, w dwudziestoleciu międzywojennym burmistrz Nieświeża (do 1939)
• Henryk Jankowski – polski filozof i etyk, profesor
• Adolf Januszkiewicz – polski poeta, powstaniec listopadowy
• Olgierd Jeleński – polski działacz społeczny, polityk i samorządowiec, senator RP III kadencji (1930–1935)
• Dźmitryj Kasmowicz – białoruski emigracyjny publicysta, pisarz i działacz narodowy, w okresie II wojny światowej inspektor kolaboracyjnej z Niemcami BOK
• Maciej Kawęczyński – polski wydawca i drukarz, działacz reformacji na Litwie, uznawany za założyciela pierwszej drukarni na obszarze północno-wschodnich terenów Rzeczypospolitej (obecnie obszar państwa Białoruś)
• Marcin Kurzeniecki – polski jezuita, zarządzał m.in. kolegium w Nieświeżu
• Marian Massonius – polski filozof i pedagog, działacz oświatowy i dziennikarz, wieloletni wykładowca Uniwersytetu Stefana Batorego
• Mikołaj Niemirowicz herbu Jastrzębiec - właściciel Nieświeża w XV wieku, namiestnik witebski, smoleński, lubecki, mceński, marszałek królewski
• Hieronim Wincenty Radziwiłł – polski poseł, podkomorzy wielki litewski, ordynat na Klecku, starosta miński
• Wojciech Slaski – polski ksiądz, rektor kolegiów w Nieświeżu i Połocku, spowiednik i kapelan króla Jana Kazimierza
• Władysław Syrokomla – polski znany poeta i tłumacz epoki romantyzmu
• Michał Wituszka – białoruski narodowy i emigracyjny działacz polityczny i wojskowy. W latach 1939-1940 pełnił funkcję komendanta milicji w Nieświeżu, który po upadku Polski w październiku 1939 r. znalazł się w granicach ZSRR
• Piotr Jaroszewicz – polski polityk komunistyczny, generał dywizji Wojska Polskiego, premier PRL w latach 1970–1980

Miasta partnerskie

• Puławy
• Złotów

Zobacz też

• Biblia nieświeska
• Kolegium Jezuitów w Nieświeżu
• Synagoga w Nieświeżu

Galeria

• 
  Panorama Nieświeża
• 
  Widok na pałac od strony dziedzińca
• 
  Kościół Bożego Ciała oraz wieża zamkowa
• 
  Ratusz z sukiennicami
• Brama Słucka
  Brama Słucka
• 
  Pomnik Szymona Budnego

Bibliografia

• Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.
• Pod red. Anny Kaminsky: Miescy pamiaci achwiarau kamunizmu u Biełarusi. Lipsk: Fundacja Badań nad Dyktaturą SED, 2011, s. 278. [dostęp 2011-07-27]. (biał.).
• Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. T. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 696. ISBN 978-83-11-11934-5.

Linki zewnętrzne

• Jurkau kutoczak – Юркаў куточак – Yury’s Corner. Старажытнае дойлідства Нясьвіжа
• Otwarty Przewodnik Krajoznawczy
• Zabytki na Radzima.org
• zapala.pl
• Święty Krzyż k. Nieświeża, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 699 .
• Nieśwież, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 118 .
• Oficyjna strona parafii pw. Bożego Ciała w Nieświeżu