Zamek Gryf: Różnice pomiędzy wersjami
50°59′33″N 15°25′17″E/50,992500 15,421389| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Budynek infobox}} |
→Historia: merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 34: | Linia 34: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
Według tradycji zamek miał być wzniesiony w 1198 r. przez [[Bolesław I Wysoki|Bolesława Wysokiego]], a rozbudowany przez [[Henryk I Brodaty|Henryka Brodatego]] w 1202 r. Podawana jest także wersja o budowie warowni przez [[Bolesław II Rogatka|Bolesława Rogatkę]] w latach 1244-1276. Kolejną datą świadczącą o istnieniu zamku miał być 1242 r., w którym wymieniony jest komes Stanisław kasztelan Gryffinsteinu. W 1254 r. pojawia się na dokumentach Wittigo de Griphenstein, prawdopodobnie właściciel dóbr, których centrum stanowił zamek<ref name=":0">http://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/89407/Boguszewicz_Corona%20Silesiae.pdf</ref>. Niewątpliwie w końcu XIII w. Gryf był ośrodkiem dystryktu. W 1300 r. zamek miał zostać otoczony murami na polecenie Bolka I<ref name=":0" />. Prace budowlane w obrębie warowni miał prowadzić także Henryk jaworski. W połowie XIV w. zamek miał status warowni książęcej, o czym świadczy wymienienie Gryfa wśród warowni i targów księstwa świdnicko-jaworskiego, na dokumentach z 1353 r. spisanych przy okazji układu na przeżycie między Bolkiem II i Karolem IV<ref name=":0" />. Jednak już w 1354 r. książę sprzedaje zamek z dożywotnim prawem lennym Zygfrydowi de Rusindorfowi i jego synom Wincentemu oraz Zygfrydowi. Zastrzega sobie jednak prawo wykupu warowni przez swoich następców za tę samą sumę. W 1369 r. jako burgrabia zamku odnotowany jest Wincenty von Reussendorf, w 1374 r. Henryk von Dohna, a w latach 1383-1387 Gunter i Fryczko von Rohnau<ref name=":0" />. W latach 1390-1399 burgrabią Gryfa był starosta świdnicki Benesz z Choustnika. W 1393 r. Benesz z Choustnika sprzedał go Jankowi z Chotiemitz<ref name=":0" />. W 1395 r. [[Wacław IV Luksemburski]] zatwierdził nadanie zamku Gryf wraz z przyległościami (miasta Gryf i Mirsk z sądownictwem, cłem, targiem solnym, lennami kościelnymi, podatkami i daninami i okolicznymi wsiami) staroście świdnickiemu Beneszowi z Choustnika. Zastrzegł sobie jednak, że twierdza ma być otwarta dla niego, jego następców i książąt świdnickich lub jego urzędników<ref name=":0" />. |
|||
Zamek wybudował w XIII wieku książę głogowski [[Konrad II Garbaty|Konrad]] na miejscu dawnego [[gród|grodu]] [[Bobrzanie|Bobrzan]]<ref name="łucz">{{Cytuj książkę | nazwisko = Łuczyński | imię = Romuald | tytuł = Zamki, dwory i pałace w Sudetach | wydawca = Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka” | miejsce = Legnica | data = 2008 | strony = 152-158 | isbn = 978-83-89102-63-8}}</ref>. Do końca XIV wieku znajdował się w rękach książąt świdnickich, później króla czeskiego [[Wacław IV Luksemburski|Wacława IV]]{{r|łucz}}. W 1419 roku stał się własnością rodu [[Schaffgotschowie|Schaffgotschów]] i pozostał w ich rękach do 1798 roku{{r|łucz}}. W XVI i XVII wieku był powiększany i umacniany, między innymi poprzez dodawanie [[Attyka (architektura)|attyk]] do zamku górnego oraz rozbudowę zamku dolnego i bramy wjazdowej{{r|łucz}}. Dwukrotnie był oblegany przez Szwedów, w 1639 roku zamek obronił się, lecz zdobyto go 1645 roku. Sto lat później w 1745 roku zajęły go wojska pruskie, a w roku 1778 był już silną twierdzą{{r|łucz}}. W 1799 roku został częściowo rozebrany na materiał do budowy [[folwark]]u usytuowanego poniżej zamku{{r|łucz}}. Od tego czasu pozostaje w ruinie. Obecnie zamek jest własnością prywatną. |
|||
W 1399 r. Gotsche II Schaff wziął w zastaw zamek Gryf od Benesza z Choustnika za 1300 kop groszy praskich. W wyniku kolejnej transakcji, zatwierdzonej przez Wacława IV w 1400 r., zadłużenie Benesza na zamku i przyległościach powiększyło się u Gotsche II o kolejnych 3400 kop groszy praskich<ref name=":0" />. Mimo że Gotsche dysponował warownią jako dobrem zastawnym, zamek spełniał funkcję jego rezydencji, z której też się pisał. W 1418 r. Wacław IV, wykorzystując swe prawa do tych dóbr, nadał je Jankowi von Chotemitzowi z prawem swobodnego dysponowania majątkiem, co jednak nastąpić miało po uprzednim wykupieniu kwot zastawnych należnych Gotschowi II. Ostatecznie jednak dług nie został spłacony, a jedynie Gotsche, po wyrównaniu różnicy między obecnym zadłużeniem a wartością lenna, przejął od Janka cały majątek. Transakcja ta dokonana została jeszcze przed 09.10.1418 r., gdy Wacław IV zatwierdził prawa Hansa i Gotsche synów nieżyjącego już Gotsche II do pełnego dysponowania zamkiem Gryf oraz należącymi do jego lenna miastami [[Gryfów Śląski|Gryfów]] i [[Mirsk]]. Obiekt przetrwał w ręku rodu [[Schaffgotschowie|Schaffgotschów]] do 1945 r. z przerwą w latach 1635-1638 spowodowaną konfiskatą dóbr [[Hans Ulrich von Schaffgotsch|Hansa Ulricha Schaffgotscha]]. Dwukrotnie był oblegany przez Szwedów, w 1639 roku zamek obronił się, lecz zdobyto go 1645 roku. |
|||
W latach 1420-1446 i w 1546 r. zamek poddany został przebudowom. Między 1640 i 1650 r. w trakcie wojny trzydziestoletniej warownia była wielokrotnie oblegana, zdobywana i remontowana. W latach 50. XVII w. prowadzono kolejną przebudowę zamku. W okresie II wojny śląskiej (1744-1745) i wojny siedmioletniej (1756-1763) warownię na zmianę zajmowały wojska pruskie i austriackie<ref name=":0" />. W 1778 r. stacjonował tu garnizon, co doprowadziło do dewastacji obiektu. W 1798 r. ze względu na zły stan zamku rozpoczęto rozbiórkę zabudowań<ref name=":0" />. Jednak już w 1799 r. podniosły się protesty miłośników starożytności, co spowodowało przerwanie rozbiórki. Na początku lat 60. XIX w. podjęto prace remontowe ruin<ref name=":0" />. |
|||
W 1799 roku został częściowo rozebrany na materiał do budowy [[folwark]]u usytuowanego poniżej zamku{{r|łucz}}. Od tego czasu pozostaje w ruinie. Obecnie zamek jest własnością prywatną. |
|||
== Architektura == |
== Architektura == |
||
Zamek składał się z trzech elementów: zamku górnego, zamku średniego i najmłodszego, a zarazem najsłabiej zachowanego zamku dolnego{{r|łucz}}. Najwyższą część zamku wzniesiono na planie nieregularnego pięcioboku, na północ ulokowano zamek średni, natomiast zamek dolny zajmował największą, wschodnia część{{r|łucz}}. W kaplicy na jednej ze ścian namalowany był swego czasu wizerunek dużego gryfa, od którego pochodzi nazwa zamku{{r|łucz}}. |
Obecna forma zamku górnego jest efektem wielokrotnych przebudów. Zamek składał się z trzech elementów: zamku górnego, zamku średniego i najmłodszego, a zarazem najsłabiej zachowanego zamku dolnego{{r|łucz}}. Najwyższą część zamku wzniesiono na planie nieregularnego pięcioboku, na północ ulokowano zamek średni, natomiast zamek dolny zajmował największą, wschodnia część{{r|łucz}}. W kaplicy na jednej ze ścian namalowany był swego czasu wizerunek dużego gryfa, od którego pochodzi nazwa zamku{{r|łucz}}. |
||
== Galeria == |
== Galeria == |
||
<gallery widths=150 heights=140> |
<gallery widths="150" heights="140"> |
||
Image:Gryf4 (js).jpg|Wejście do zamku, wiosna |
Image:Gryf4 (js).jpg|Wejście do zamku, wiosna |
||
Image:Gryf2 (js).jpg|Zamek późną jesienią |
Image:Gryf2 (js).jpg|Zamek późną jesienią |
||
Wersja z 13:20, 5 sie 2019
 nr rej. A/853/497 z 12.12.1958[1]
| |
 Najwyższa część ruin zamku o zachodzie słońca | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Rozpoczęcie budowy | |
| Zniszczono |
1799 (częściowe rozebranie) |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele |
Wacław IV Luksemburski Benesz Chuśnik Schaffgotschowie |
Położenie na mapie gminy Gryfów Śląski  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu lwóweckiego  | |
| 50°59′33″N 15°25′17″E/50,992500 15,421389
| |
| Strona internetowa | |
Zamek Gryf (niem. Greiffenstein) – ruiny średniowiecznego zamku we wsi Proszówka, na wzgórzu (447 m n.p.m.) panującym nad drogą Gryfów Śląski – Mirsk (obecnie droga wojewódzka nr 361), 6 km na południe od Gryfowa i 2 km na północny wschód od Mirska.
Historia
Według tradycji zamek miał być wzniesiony w 1198 r. przez Bolesława Wysokiego, a rozbudowany przez Henryka Brodatego w 1202 r. Podawana jest także wersja o budowie warowni przez Bolesława Rogatkę w latach 1244-1276. Kolejną datą świadczącą o istnieniu zamku miał być 1242 r., w którym wymieniony jest komes Stanisław kasztelan Gryffinsteinu. W 1254 r. pojawia się na dokumentach Wittigo de Griphenstein, prawdopodobnie właściciel dóbr, których centrum stanowił zamek[2]. Niewątpliwie w końcu XIII w. Gryf był ośrodkiem dystryktu. W 1300 r. zamek miał zostać otoczony murami na polecenie Bolka I[2]. Prace budowlane w obrębie warowni miał prowadzić także Henryk jaworski. W połowie XIV w. zamek miał status warowni książęcej, o czym świadczy wymienienie Gryfa wśród warowni i targów księstwa świdnicko-jaworskiego, na dokumentach z 1353 r. spisanych przy okazji układu na przeżycie między Bolkiem II i Karolem IV[2]. Jednak już w 1354 r. książę sprzedaje zamek z dożywotnim prawem lennym Zygfrydowi de Rusindorfowi i jego synom Wincentemu oraz Zygfrydowi. Zastrzega sobie jednak prawo wykupu warowni przez swoich następców za tę samą sumę. W 1369 r. jako burgrabia zamku odnotowany jest Wincenty von Reussendorf, w 1374 r. Henryk von Dohna, a w latach 1383-1387 Gunter i Fryczko von Rohnau[2]. W latach 1390-1399 burgrabią Gryfa był starosta świdnicki Benesz z Choustnika. W 1393 r. Benesz z Choustnika sprzedał go Jankowi z Chotiemitz[2]. W 1395 r. Wacław IV Luksemburski zatwierdził nadanie zamku Gryf wraz z przyległościami (miasta Gryf i Mirsk z sądownictwem, cłem, targiem solnym, lennami kościelnymi, podatkami i daninami i okolicznymi wsiami) staroście świdnickiemu Beneszowi z Choustnika. Zastrzegł sobie jednak, że twierdza ma być otwarta dla niego, jego następców i książąt świdnickich lub jego urzędników[2].
W 1399 r. Gotsche II Schaff wziął w zastaw zamek Gryf od Benesza z Choustnika za 1300 kop groszy praskich. W wyniku kolejnej transakcji, zatwierdzonej przez Wacława IV w 1400 r., zadłużenie Benesza na zamku i przyległościach powiększyło się u Gotsche II o kolejnych 3400 kop groszy praskich[2]. Mimo że Gotsche dysponował warownią jako dobrem zastawnym, zamek spełniał funkcję jego rezydencji, z której też się pisał. W 1418 r. Wacław IV, wykorzystując swe prawa do tych dóbr, nadał je Jankowi von Chotemitzowi z prawem swobodnego dysponowania majątkiem, co jednak nastąpić miało po uprzednim wykupieniu kwot zastawnych należnych Gotschowi II. Ostatecznie jednak dług nie został spłacony, a jedynie Gotsche, po wyrównaniu różnicy między obecnym zadłużeniem a wartością lenna, przejął od Janka cały majątek. Transakcja ta dokonana została jeszcze przed 09.10.1418 r., gdy Wacław IV zatwierdził prawa Hansa i Gotsche synów nieżyjącego już Gotsche II do pełnego dysponowania zamkiem Gryf oraz należącymi do jego lenna miastami Gryfów i Mirsk. Obiekt przetrwał w ręku rodu Schaffgotschów do 1945 r. z przerwą w latach 1635-1638 spowodowaną konfiskatą dóbr Hansa Ulricha Schaffgotscha. Dwukrotnie był oblegany przez Szwedów, w 1639 roku zamek obronił się, lecz zdobyto go 1645 roku.
W latach 1420-1446 i w 1546 r. zamek poddany został przebudowom. Między 1640 i 1650 r. w trakcie wojny trzydziestoletniej warownia była wielokrotnie oblegana, zdobywana i remontowana. W latach 50. XVII w. prowadzono kolejną przebudowę zamku. W okresie II wojny śląskiej (1744-1745) i wojny siedmioletniej (1756-1763) warownię na zmianę zajmowały wojska pruskie i austriackie[2]. W 1778 r. stacjonował tu garnizon, co doprowadziło do dewastacji obiektu. W 1798 r. ze względu na zły stan zamku rozpoczęto rozbiórkę zabudowań[2]. Jednak już w 1799 r. podniosły się protesty miłośników starożytności, co spowodowało przerwanie rozbiórki. Na początku lat 60. XIX w. podjęto prace remontowe ruin[2].
W 1799 roku został częściowo rozebrany na materiał do budowy folwarku usytuowanego poniżej zamku[3]. Od tego czasu pozostaje w ruinie. Obecnie zamek jest własnością prywatną.
Architektura
Obecna forma zamku górnego jest efektem wielokrotnych przebudów. Zamek składał się z trzech elementów: zamku górnego, zamku średniego i najmłodszego, a zarazem najsłabiej zachowanego zamku dolnego[3]. Najwyższą część zamku wzniesiono na planie nieregularnego pięcioboku, na północ ulokowano zamek średni, natomiast zamek dolny zajmował największą, wschodnia część[3]. W kaplicy na jednej ze ścian namalowany był swego czasu wizerunek dużego gryfa, od którego pochodzi nazwa zamku[3].
Galeria
-
Wejście do zamku, wiosna -
Zamek późną jesienią -
Wejście do górnego zamku -
Zamek górny -
Widok z daleka -
Zamek Gryf na XIX-wiecznej litografii
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2012-01-11].
- ↑ a b c d e f g h i j http://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/89407/Boguszewicz_Corona%20Silesiae.pdf
- ↑ a b c d Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwiełuczBŁĄD PRZYPISÓW
Bibliografia
- Romuald Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach. Legnica: Stowarzyszenie „Wspólnota Akademicka”, 2008, ISBN 978-83-89102-63-8.
- L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012, s. 401-402. ISBN 978-83-213-4158-3.
- o właścicielach zamku w: A. Kuzio-Podrucki, Schaffgotschowie. Zmienne losy śląskiej arystokracji, Bytom 2007, ISBN 978-83-923733-1-5 – info o książce na stronie: Śląska szlachta i arystokracja
Linki zewnętrzne
- Wratislaviae Amici: Zamek Gryf. wroclaw.hydral.com.pl. [dostęp 2011-02-11].
- Jakub Jagiełło: Zamek Gryf w Proszówce. www.ciekawe-miejsca.net. [dostęp 2011-02-11].
- Opis na zamki.pl