Dwór obronny w Niwnicach
51°06′51″N 15°29′06″E/51,114167 15,485000 nr rej. dwór 621/J z 3.04.1980 r.
| |
 Ruiny dworu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Ukończenie budowy |
1597 r. |
| Ważniejsze przebudowy |
1647, XIX w. |
Położenie na mapie gminy Lwówek Śląski  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu lwóweckiego  | |
| 51°06′51″N 15°29′06″E/51,114167 15,485000
| |
Dwór obronny w Niwnicach (niem. Burg Neuland - Cunzendorf[1], pol. Dwór Bartniki) – zabytkowy[2] dwór wybudowany w Niwnicach (dawniej w Bartnikach)[3][4].
Zbudowany w 1597 z kamienia, na planie prostokąta jest otoczony fosą przez którą przerzucono kamienny most. Prawdopodobnym fundatorem dworu był ród von Salza będący przed 1547 właścicielem okolicznych dóbr, choć budowę dworu przypisuje się również rodowi von Redernów. Według Krzysztofa Eysymontta pierwszy renesansowy dwór wzniesiono w Bartnikach w latach dwudziestych lub trzydziestych XVI w., a więc w czasie kiedy miejscowość należała jeszcze do rodziny von Redern. Do chwili obecnej zachowały się fragmenty murów wraz z oknami w kamiennych obramowaniach. Dwór został częściowo uszkodzony w trakcie walk o Lubań w 1945 r.[5], zdewastowany po roku 1975[6].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Dwór położony jest przy drodze powiatowej nr 2515D w Niwnicach – wsi sołeckiej w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie lwóweckim, w gminie Lwówek Śląski[7]. Dwór leży w środkowej części łańcuchowej wsi Niwnice, w pobliżu kościoła św. Jadwigi. Dwór otacza zaniedbany park naturalistyczny w stylu angielskim wpisany do rejestru zabytków o nrze rej. 621/J z 3.04.1980 r.[8]
Opis[edytuj | edytuj kod]
Budowla murowana z kamienia na rzucie prostokąta, zbudowana w obronnym miejscu, na półwyspie stawu. Obecnie w ruinie z zachowanymi ścianami. Dwór, pierwotnie jedno lub dwuskrzydłowy, był wielokrotnie przebudowywany. Około 1547 r. za rządów rodziny von Salza dokonano gruntownej przebudowy dworu. Odtąd rezydencja składała się z trzech skrzydeł rozłożonych wokół dziedzińca zamkniętego od zachodu murem kurtynowym. Ostatnia przebudowa miała miejsce w XIX w. Budynek murowany z kamienia, potynkowany, pokryty był dekoracją sgraffitową. Skrzydła dwukondygnacyjne, podpiwniczone, nakrywały niezachowane wielospadowe dachy. Park otaczający dwór pochodzi z końca XIX wieku, a kamienny most nad fosą z XVI wieku. Zamieszkany do lat 30. XX w. Częściowo uszkodzony w trakcie bitwy o Lubań pomiędzy 2 a 5 marca 1945 r. w rejonie Niwnic niemiecka Führer Begleit Division toczyła walki z oddziałami radzieckiej 3. Armii Pancernej Gwardii. W czasach Polski Rzeczypospolitej Ludowej dwór nie został odbudowany i powoli niszczał[9][10][11].
W łuku portalu wejściowego budynku gospodarczego dworu znajdują się herby von Salza i von Redern oraz data 1579. Reden był właścicielem wsi w połowie XVI w. a do początków XVII w. rodzina von Salza[12].
Dwór jest częścią zespołu dworskiego, w skład którego wchodzą: budynek gospodarczy z czwartej ćwierci XIX w.[13], most kamienny z drugiej połowy XVI w.[14] i park dworski z końca XIX w.[15][16]
Stan obecny[edytuj | edytuj kod]
Do współczesności zachowały się fragmenty murów wraz z pochodzącymi z XVI w. oknami w kamiennych obramowaniach, pozostałości znacznego wykusza. Główny portal typu fortecznego z herbami rodów szlacheckich uległ częściowemu zdewastowaniu. Staw z dworem otoczony jest pozostałościami dawnego parku. Od północnej strony dworu stoją zabudowania folwarczne, a nieco dalej kościół św. Jadwigi[17].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dwór Bartniki / Niwnice (ruina) Burg Neuland - Cunzendorf. [dostęp 2024-04-23].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 121. [dostęp 2018-04-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-29)].
- ↑ Niwnice – Dwór – stare zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2018-10-23].
- ↑ Dwór Niwnice (ruina), Niwnice – dolny-slask.org.pl [online], dolny-slask.org.pl [dostęp 2018-07-09].
- ↑ Dwór Niwnice (ruina), Niwnice – zdjęcia [online], dolny-slask.org.pl [dostęp 2018-07-09].
- ↑ Niwnice – Neuland [online], glogow.pl [dostęp 2018-07-09].
- ↑ Dwór w Niwnicach [online], skarby.pl [dostęp 2018-07-09] (pol.).
- ↑ Super User, Niwnice [online], palaceslaska.pl [dostęp 2018-07-09] (pol.).
- ↑ Niwnice – dwór | SlaskieZamki.pl – Pałace, dwory i zamki Dolnego Śląska [online], slaskiezamki.pl [dostęp 2018-07-09].
- ↑ Niwnice – Dwór Cunzendorf – Geocaching Opencaching Polska [online], opencaching.pl [dostęp 2018-07-09] (pol.).
- ↑ Marek Staffa (red.): Słownik geografii turystycznej Sudetów. T. II M-Ż. Pogórze Izerskie. Wrocław 2003: Wydawnictwo I-BiS, s. 98-99. ISBN 83-85773-61-4.
- ↑ Numer w rejestrze zabytków 355/A/1-3/04 z 16.09.2004
- ↑ Numer w rejestrze zabytków 355/A/1-3/04 z 16.09.2004
- ↑ Numer w rejestrze zabytków 621/J z 3.04.1980
- ↑ Niwnice – Dwór Cunzendorf [online], Polskie Zabytki [dostęp 2018-07-09].
- ↑ Niwnice – Dwór Cunzendorf – Ruiny renesansowego dworu (XVI w.). Atrakcje turystyczne Niwnic. Ciekawe miejsca Niwnic [online], polskaniezwykla.pl [dostęp 2018-07-09].