Archanioł Uriel

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Święty
Uriel Archanioł
Archanioł
Ilustracja
Rzeźba archanioła Uriela
Czczony przez

judaizm, Kościół anglikański, Katolickie Kościoły wschodnie, Kościoły orientalne

Wspomnienie

29 września (zachodni), 8 listopada (wschodni)

Atrybuty

książka, zwój, płonący miecz, dysk słońca, ogień w dłoni

Patron

misjonarze, pisarze, naukowcy, poezja, sztuka, środowisko naturalne, ekolodzy, bierzmowanie, piątek

Uriel (hebr. ‏אוּרִיאֵל‎, Fanuel[1] – „ogień Boży” lub „światło Boga”[2]) – w tradycji żydowskiej i w niektórych wierzeniach chrześcijańskich jeden z siedmiu archaniołów. Jest dobrze znany w tradycji prawosławnej i w katolicyzmie ludowym. W Kościele anglikańskim jest uznawany za czwartego archanioła, czasem za świętego[3]. Jest dobrze znany w europejskiej średniowiecznej literaturze ezoterycznej.

Opis[edytuj | edytuj kod]

Patronat[edytuj | edytuj kod]

Jako anioł światłości oświeca umysły ludzi. Jako anioł boskiego ognia rozpala serca tych, którzy zwracają się do niego z miłością do Boga. Niszczy wszystko to, co w sercu nieczyste i grzeszne. Uważany jest za opiekuna wszystkich, którzy pracują na rzecz szerzenia wiary (np. misjonarzy) i ludzi, którzy poświęcili się nauce (pisarze, poeci, naukowcy)[2]. Pomaga wszystkim ludziom w pokonaniu trudnych etapów, daje duchową i ziemską łaskę, przynosi wewnętrzny spokój i harmonię. Ma za zadanie ochraniać Ziemię i dbać o środowisko naturalne, jest więc patronem ekologów[4]. Uriel jest mecenasem sztuki[5][6].

Ikonografia i symbolika[edytuj | edytuj kod]

Jest przedstawiany z mieczem uniesionym do góry i trzymanym w prawej ręce przy piersi oraz z ogniem w lewej ręce zwróconej w dół[2]. Pojawia się też z księgą lub zwojem, symbolami mądrości[4].

Jego kolorem jest głęboka czerwień. Inne źródła przypisują mu kolor żółty lub złoty. Opiekuje się piątkiem[4].

Jego imię nie występuje w Piśmie Świętym. Znane jest tylko z pism apokryficznych[7]. Może przyjmować różne brzmienie: Usiel, Uzziel, Oriel, Auriel, Suriel, Urian i Uryan[3].

Uriel ratujący Jana Chrzciciela przed rzezią niewiniątek, 1330
Leonardo da Vinci, Madonna w grocie, 1483–1486 (Uriel po prawej)
Uriel na rycinie autorstwa Crispijna van de Passe będącej częścią książki Deus Pater ex quo Omnia Angeli, 1585–1637, Rijksmuseum

Apokryfy[edytuj | edytuj kod]

W etiopskiej Księdze Henocha to archanioł „sprawujący władzę nad gromem i trwogą”[4]. Prorok Ezdrasz zadaje Bogu wiele pytań, a Uriel, wysłany przez Boga, poucza proroka[8]. Uriel jest archaniołem grzmotu i trzęsienia ziemi[1]. To jego Bóg posłał, aby ostrzegł Noe go przed zbliżającym się potopem (Księga Henocha 10, 1–3)[9]. W rozdziale IX księgi wymieniono z imienia czterech aniołów (Michał, Uriel, Raphael i Gabriel). Niektóre wersje podają piątego anioła (Suryal lub Suriel). Rozdział XX wymienia imiona i funkcje siedmiu aniołów[10]. Według Objawienia Ezdrasza aniołami, którzy będą rządzić na końcu świata, są Michał, Gabriel, Uriel, Rafael, Gabuthelon, Beburos, Zebuleon, Aker i Arphugitonos. Ostatnich pięciu pojawia się tylko w tym źródle[8]. W księdze Uriel to „jeden ze świętych aniołów, który jest nad światem i nad Tartarem”. Księga Obserwatorów podaje, że Uriel, Rafael i Gabriel byli obecni przed Bogiem, aby świadczyć w imieniu ludzkości[10].

W Czwartej Księdze Ezdrasza (IV Ezd 4, 1) Uriel to archanioł zbawienia oraz światłości[9].

Według Ewangelii Bartłomieja Uriel został stworzony jako piąty archanioł, po Satanaelu, Michale, Gabrielu i Rafale. W Apokalipsie Eliasza Uriel jest jednym z dwóch Archaniołów (drugim jest Michał), który w Dniu Sądu Ostatecznego zaprowadzą do raju naznaczonych pieczęcią Chrystusa[9].

W Życiu Adama i Ewy Uriel jest aniołem skruchy, jednym z „cherubów” strzegących bram raju (Rdz 3)[9].

W apokryfie „Modlitwa Józefa” Jakub mówi: Kiedy szedłem z Mezopotamii syryjskiej, Uriel, anioł Boży, stanął na mojej drodze i rzekł: Zstąpiłem na ziemię, aby zamieszkać wśród ludzi, i teraz zowią mnie Jakubem. Niektórzy interpretują ten fragment tak, że Uriel „wstąpił” w Jakuba w czasie walki w Penuel, ale temu przeczy relacja z Księgi Rodzaju[9].

W chrześcijańskich ewangeliach apokryficznych Uriel uratował Jana Chrzciciela przed masakrą niewinnych zarządzoną przez króla Heroda. Archanioł niósł Jana i jego matkę, św. Elżbietę, by dołączyli do Świętej Rodziny po ich ucieczce do Egiptu[11]. Spotkanie Jezusa i Jana Chrzciciela w towarzystwie Maryi i Uriela[12] (według innych opracowań Gabriela[13]) przedstawił Leonardo da Vinci na obrazie „Madonna w grocie[11][14].

W Apokalipsie Piotra pojawia się jako anioł pokuty, który jest przedstawiany jako bezlitosna postać[15].

Uriel występuje w spisie chórów anielskich kilkukrotnie jako: Sarim – „Anielscy książęta”/Anioł otchłani/archanioł zbawienia/cherubin; regent Słońca; nadzorca Tartaru. „aniołem ustanowionym nad światem i Tartarem”[1].

We współczesnej angelologii Uriel jest identyfikowany jako serafin, cherubin, regent słońca, płomień Boży, anioł boskiej obecności, przewodniczący Tartaru (piekła), archanioł zbawienia. W późniejszych pismach utożsamiany z Fanuelem[5].

Uriel w Biblii[edytuj | edytuj kod]

W Starym Testamencie (Iz 29, 1) występuje słowo Uriel (Ariel), jednak nie można jednoznacznie utożsamić go z imieniem anioła bez użycia źródeł pozabiblijnych[16].

Na początku rozdziału 29 Księgi Izajasza (wersety 1–10) pojawia się Ariel (Uriel). Według biblisty i demonologa z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Romana Zająca to na pewno nie jest imię anioła, a symboliczna nazwa Jerozolimy[9]. Według wydawców Biblii Tysiąclecia jest to „symboliczna nazwa (por. Iz 1,26), którą Izajasz nadaje Jerozolimie (por. Iz 33,7). Hebr. słowo czytane: 1. Ariel znaczy lew Boży, tj. miasto wzmocnione pomocą Boga; 2. Uriel, ołtarz Boży, ognisko Boże, z powodu ołtarza w Świątyni”[17]. Prawdopodobnie esseńczycy z Kumran zmienili dawną nazwę Uruszalimmu, miasta Jebusytów, które oznaczało „stworzenie Szalima”, na Uruel („stworzenie Ela”). Szalim (Szalem) to bóg kananejski, El jest ogólnym określeniem Boga Izraela[9].

W Nowym Testamencie imię Uriel nie występuje[16].

Uriel w judaizmie[edytuj | edytuj kod]

Według legend żydowskich Uriel był jednym z aniołów, który pomógł pogrzebać Adama i Abla. To ten archanioł walczył z Jakubem w Penuel. Uriel pogromił wojska Sennacheryba (2 Krl 19, 35; 2 Mch 15, 22). W tradycji żydowskiej Uriel wysuszył Morze Czerwone, aby Izraelici mogli przez nie przejść. Ukazał się rodzicom Samsona, by zapowiedzieć jego narodziny i to, że ocali Izrael przed Filistynami. Jednak wszystkie te czyny tradycja przypisuje również innym aniołom[9].

W Midraszu Haggada Szemot Uriel ukarał Mojżesza za zaniedbanie obowiązku obrzezania jego syna Gerszona. Według kabalistycznej „Księgi Zohar” zrobił to archanioł Gabriel. W „Księdze Sybilli” Uriel to „jeden z nieśmiertelnych aniołów wiekuistego Boga”, którzy w Dniu Ostatecznym rozbiją wrota Hadesu i „wyprowadzą stamtąd (...) dusze starodawnych Tytanów i gigantów oraz wszystkich, których pochłonął potop (...), a następnie zawiodą je przed Tron Boży (...) na sąd[9].

Zdaniem Louisa Ginzberga określenie „Książę Światłości” z kumrańskiej „Reguły Zrzeszenia” odnosi się jedynie do Uriela[9].

Niektóre teksty podają, że Uriel był aniołem, który wprowadził Ezdrasza w arkana wiedzy niebiańskiej. Poza tym tłumaczył proroctwa i wyprowadził Abrahama z Ur[9]. Sprawdził drzwi domów w Egipcie pod kątem tego, czy są pokropione krwią baranka, by oznaczonych nie niszczyć[16].

W średniowiecznym mistycyzmie żydowskim Uriel był przedstawiany jako źródło upału w zimie, jako anioł niedzieli, pierwszego dnia tygodnia[1]. Określano go mianem anioł września oraz stróża urodzonych w tym miesiącu[9].

Uriel jest wymieniony jako anioł czterech wiatrów w średniowiecznej żydowskiej Księdze Anioła Raziela (pojawia się jako Usiel lub Uzziel)[18].

Później jego imię kojarzono głównie ze światłem, ponieważ oświecił Ezdrasza. Kolejni pisarze utożsamiali go z Rafaelem, odkrywcą tajemnic[1], a imię Uriela nanoszono na amulety mające „oświecać” duszę podczas zgłębiania Tory[9]. Uriel jest wymieniony w magicznych papirusach i zaklęciach babilońskich. Według francuskiego rabina z XIII wieku dziesięciokrotne powtórzenie imienia Uriela jednym tchem rano przynosi szczęście na cały dzień[1].

W tradycji późnego judaizmu Uriel zajął miejsce Fanuela jako jeden z czterech aniołów obecności[9].

W kabale Uriel sprowadził na ziemię alchemię i dał ludziom kabałę (według innych źródeł zrobił to Metatron). W „Księgi Zohar” Uriel to dowódca drugiej chorągwi wojsk niebiańskich, jeden z czterech aniołów stojących przy Tronie Chwały[9].

W Talmudzie za pośrednictwem Uriela „ludzie dostąpili poznania Boga”[9].

Współcześnie Żydzi przed snem odmawiają modlitwę, w której pojawia się fragment: Winni Pana, Boga Izraela, niech Michał stanie po mojej prawicy, Gabriel po lewicy, Uriel przede mną, Rafael za mną, a ponad głową przebywa obecność Boga[4].

Uriel w Kościele katolickim[edytuj | edytuj kod]

Pomimo popularności, jaką się cieszył (przedstawiano go na wielu średniowiecznych witrażach), Uriel był jednym z aniołów, których kult został oficjalnie potępiony przez papieża Zachariasza podczas synodu w Rzymie w 745 (ten sam los spotkał m.in. Raguela i Tubuela)[4]. Postanowienie powtórzono podczas synodu w 789[9].

Uriela przedstawiono na bizantyjskim fresku w kościele San Angelo Carmelitano w Palermo wraz z pozostałymi sześcioma archaniołami[19]. Przy przedstawieniu Uriela znajdowały się słowa fortis socius, czyli silny towarzysz[20]. Odkrycie doprowadziło do rozkwitu kultu siedmiu archaniołów w zachodnim Kościele. W 1698 dekret Kongregacji do spraw Świętych Obrzędów ograniczył kult archaniołów, w tym Uriela[21]. Za namową władz kościelnych jego przedstawienia, podobnie jak innych archaniołów, zostały zamalowane[22].

W XV wieku mnich Amadeusz z Portugalii (zm. 1482) opisał siedmiu archaniołów, z których jednego nazwał Urielem[23][24]. W 1516 Antonio Lo Duce, sycylijskiemu kapłanowi, miał objawić się archanioł Uriel, który nakazał wybudować kościół na terenie Term Dioklecjana w Rzymie. Świątynię na polecenie Piusa IV zaprojektował Michał Anioł. Dziś to bazylika Matki Bożej Anielskiej i Męczenników[16].

Pod wezwaniem św. Uriela został zbudowany kościół w Ostrowcu Świętokrzyskim fundacji Janusza Ostrogskiego (1614). W świątyni znajdował się ołtarz z obrazem archanioła. Obiekt uległ zniszczeniu prawdopodobnie podczas najazdu Szwedów. Kiedy w 1672 odbudowano kościół, otrzymał nowe wezwanie – św. Michała Archanioła[25]. Na fresku autorstwa Michaela Willmanna na sklepieniu prezbiterium kościoła p.w. św. Józefa w Krzeszowie przedstawiono go z kociołkiem, z którego jarzą się płomienie[26].

Wiele katolickich przedstawień Uriela przetrwało na terenie Wielkiej Brytanii i mieści się w świątyniach przejętych przez Kościół anglikański.

Uriel w Kościołach wschodnich[edytuj | edytuj kod]

Jest wspominany wraz z innymi archaniołami i aniołami podczas święta Soboru Archanioła Michała i innych bezcielesnych mocy 8 listopada (21 listopada według kalendarza gregoriańskiego). Jest uważany za patrona sztuki i nauki[6].

Jego wizerunek zachował się m.in. w cerkwi św. Mikołaja Cudotwórcy w Michałowie[27].

Kościół św. Uriela w Sea Girt na pocztówce z początku XX wieku

W Kościele anglikańskim[edytuj | edytuj kod]

Anglikanie czczą archanioła Uriela[11]. Jest uznawany za patrona sakramentu bierzmowania[28].

W niektórych kościołach episkopalnych Uriel jest uważany za strażnika piękna i światła oraz regenta słońca i konstelacji. W ikonografii występuje z kolumną jońską w prawej ręce. Symbolizuje ona doskonałość estetyczną i piękno stworzone przez człowieka. W lewej ręce ma laskę zwieńczoną słońcem[28].

W anglikańskich kalendarzach liturgicznych jest czczony w święto Archaniołów[29].

W Sea Girt w stanie New Jersey w USA znajduje się kościół św. Uriela Archanioła[30].

Motto Uniwersytetu Oksfordzkiego, Dominus illuminatio mea („Pan jest moim światłem”), to łacińskie tłumaczenie imienia Uriela[31]. Słowa te pochodzą z Księgi Psalmów (Ps 27, 1)[32].

W Kościołach protestanckich[edytuj | edytuj kod]

W Kościele koptyjskim[edytuj | edytuj kod]

Chrześcijanie z Etiopii i Erytrei czczą Uriela 11 lipca[11]. W homilii etiopskiej Uriel jest przedstawiany jako jeden z wielkich archaniołów i jako angelus interpres, który interpretował proroctwa Enochowi i Ezdraszowi, będąc pomocnikiem obu[33]. W czasie ukrzyżowania Jezusa Uriel zanurzył swoje skrzydło we krwi i wodzie wypływającej z boku Chrystusa i napełnił nią kielich. Niosąc kielich, on i archanioł Michał pokropili całą Etiopię. W każdym miejscu, gdzie spadła kropla krwi, zbudowano kościół. W etiopskiej ikonografii Uriel jest często przedstawiany z kielichem wypełnionym krwią Chrystusa[34][35].

W herezjach chrześcijańskich i islamie[edytuj | edytuj kod]

W pierwszej połowie XI wieku bułgarscy wyznawcy dualistycznej herezji bogomilizmu, żyjący w księstwie Ahtum w dzisiejszym Banacie, czcili Uriela. Zaświadczył o tym katolicki biskup regionu, Gerard z Csanád, który objął urząd po 1028[36].

W XV wieku Uriel został przywołany podczas małego egzorcyzmu opisanego przez Roberta Ambelaina w arabskiej astrologii (jednak bez wskazania daty, miejsca pochodzenia i innych danych: Conjuro te diabolo per sanctum Michaelem, sanctum Gabrielem, sanctum Raphaelem, sanctum Urielem[16].

Uriel w okultyzmie i ezoteryce[edytuj | edytuj kod]

W literaturze apokryficznej i okultystycznej Uriela utożsamiano z Arielem, Nurielem, Urjanem, Jeremielem, Razjelem, Wretilem, Surielem, Puruelem, Fanuelem, Jehoelem, Izrafelem oraz aniołem Jakubem-Izraelem[9][5].

Alchemik John Dee utrzymywał, że Uriel podarował mu „cudowne zwierciadło”[9].

W hermetycznej kabale imię Uriela jest zapisywane jako Auriel. Uważany jest za archanioła Północy i żywiołu Ziemi[37]. Zgodnie z nauczaniem współczesnego hermetycznego Zakonu Złotego Brzasku Uriel jest archaniołem Północy i Ziemi. Jest związany ze środowiskiem naturalnym. W ikonografii jest przedstawiany trzymający łodygi dojrzałej pszenicy. Jest ubrany w szaty cytrynowe, rdzawe, oliwkowe i czarne[38].

We współczesnym eseńskim ruchu ezoterycznym Ouriel jest uważany za archanioła lata i żywiołu ognia[39].

W kulturze popularnej[edytuj | edytuj kod]

John Milton pisał o Urielu w Paradise Lost. Służy tam jako oczy Boga[40]. Milton opisał Uriela jako archanioła, jednego z tych siedmiu, co najbliżej tronu Bożego stoją oraz jako regenta Słońca, którego w Niebiosach Najprzenikliwszym (...) nazwano z duchów (III, 802–804, 853–855)[5][41]. W Hierarchy of Blessed Angels Thomasa Heywooda (1635) Uriel jest opisany jako anioł ziemi. Lista Heywooda obejmuje aniołów czterech wiatrów: Uriela (południe), Michała (wschód), Rafaela (zachód; służył również południu wraz z Urielem) i Gabriela (północ)[42].

W wierszu The Golden Legend Henry'ego Wadswortha Longfellowa (1851) Uriel jest jednym z aniołów siedmiu planet jako opiekun Marsa[43]. Jako opiekun tej planety pojawia się w A Theological Discourse of Angels Benjamina Camfielda (1678)[44].

W The State of Innocence Dryden przedstawił Uriela zstępującego z nieba na rydwanie ciągniętym przez białe konie. Jak przypuszcza Anscar Vonier, Uriel „jest duchem, który stał u bram raju utraconego z mieczem ognistym w dłoni”[5].

W Diable kulawym Alaina-René Lesage'a Uriel to imię upadłego anioła[9]. Ralph Waldo Emerson napisał wiersz o Urielu, opisując go jako młodego boga w raju[3][40].

Uriel pojawia się w książkach Deana Koontza i Clive'a Barkera, serialu telewizyjnym „Supernatural”, serii gier wideo „Darsiders”, w komiksach manga i grach fabularnych[3][40].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Uriel pojawia się również w malarstwie świeckim i na cmentarzach. Imię archanioła nosi instytucja edukacyjna Saint Uriel Education[45].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f Isidore Singer, Ludwig Blau, URIEL, www.jewishencyclopedia.com [dostęp 2022-12-27].
  2. a b c THE WORLD OF THE ANGELS, www.holy-transfiguration.org [dostęp 2022-12-27].
  3. a b c d Meet Archangel Uriel, Angel of Wisdom, Learn Religions [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  4. a b c d e f Archanioł Uriel. Potępiony anioł, z którym warto się zaprzyjaźnić, www.onet.pl [dostęp 2022-12-27] (pol.).
  5. a b c d e Gustav Davidson, A Dictionary of Angels, including the Fallen Angels, New York: The Free Press, 1967.
  6. a b Архангел Уриил, www.temples.ru [dostęp 2022-12-27].
  7. The Pedro de Osma Museum. Guide, Pedro and Angélica de Osma Gildemeister Foundation, 2019, s. 46.
  8. a b The Book Of Enoch translated by R. H. Charles D.LITT., D.D. with an introduction by W. O. E. OESTERLEY, 1917.
  9. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Roman Zając, Uriel – niebiblijny archanioł, www.kosciol.pl [dostęp 2022-12-27].
  10. a b Księga Henocha.
  11. a b c d The story of Uriel, the "forgotten" archangel | ROME REPORTS, www.romereports.com [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  12. Francesca Debolini, Da Vinci, Warszawa: Rzeczpospolita, [cop. 2006], ISBN 83-60529-03-5, OCLC 749706694 [dostęp 2022-12-27].
  13. Walter Isaacson, Leonardo da Vinci, Kraków 2019, ISBN 978-83-66071-41-4, OCLC 1109957114 [dostęp 2022-12-27].
  14. Madonna of the Rocks, web.archive.org, 10 września 2005 [dostęp 2022-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2005-09-10].
  15. Apocalypse of Peter, NASSCAL, 24 lutego 2017 [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  16. a b c d e Marcello Stanzione, Inchiesta su Uriele, l'arcangelo scomparso, Tavagnacco (Udine): Segno, 2011, ISBN 978-88-6138-407-1, OCLC 767577692 [dostęp 2022-12-27].
  17. Biblia Tysiąclecia - Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu - Iz 29, biblia.deon.pl [dostęp 2022-12-27].
  18. Steve Savedow, Sepher Rezial Hemelach = The book of the angel Rezial, York Beach, ME: Samuel Weiser, 2000, ISBN 1-57863-193-9, OCLC 44502247 [dostęp 2022-12-27].
  19. Ch. Moisan-Jablonski, Symbolika obrazu "Alegorii Bożej Opatrzności" z klasztoru Sióstr Wizytek w Krakowie, „Saeculum Christianum”, 22, 2015, s. 173.
  20. Cécile Vincent-Cassy, The Search for Evidence: The Relics of Martyred Saints and Their Worship in Cordoba after the Council of Trent, [w:] Mercedes García-Arena (red.), After Conversion. Iberia and the Emergence of Modernity, Leiden–Boston 2016, s. 144.
  21. Marcello Stanzione, C. Alvino, Siedmiu archaniołów. Historia zapomnianego kultu, Kraków 2016, s. 53, 60.
  22. Engel - Ökumenisches Heiligenlexikon, www.heiligenlexikon.de [dostęp 2022-12-26] (niem.).
  23. Carmine Alvino, I Sette Angeli nel Panorama Cattolico [dostęp 2022-12-26].
  24. Amadeus von Portugal - Ökumenisches Heiligenlexikon, www.heiligenlexikon.de [dostęp 2022-12-26] (niem.).
  25. Historia Parafii św. Michała w Ostrowcu Świętokrzyskim do roku 2000, 8 grudnia 2011 [dostęp 2022-12-27].
  26. Krystian Michalik, Jakie imiona nosili archaniołowie?, „Krzeszowska Pani” (2 (39)), 2015, s. 14–15.
  27. Irina Jazykowa, O polichromiach Adama Stalony-Dobrzańskiego w cerkwi świętego Mikołaja Cudotwórcy w Michałowie, www.stalony-dobrzanski.info [dostęp 2022-12-26].
  28. a b About | Saint John's Episcopal Church, www.stjohnsmemphis.org [dostęp 2022-12-27].
  29. Michael and All Angels, justus.anglican.org [dostęp 2022-12-27].
  30. HOME, urielsg4 [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  31. What does the University's motto "Dominus Illuminatio Mea" mean?, uni-of-oxford.custhelp.com [dostęp 2022-12-27].
  32. Biblia Tysiąclecia - Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu - Ps 27, biblia.deon.pl [dostęp 2022-12-27].
  33. Amsalu Tefera, A Fifteenth-Century Ethiopian Homily on the Archangel Uriel, „Aethiopica”, 21, 2018, s. 87–119–87–119, DOI10.15460/aethiopica.21.0.1151, ISSN 2194-4024 [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  34. Verena Böll, Studia Aethiopica : in honor of Siegbert Uhlig on the occasion of his 65th birthday, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2004, ISBN 3-447-04891-3, OCLC 55699497 [dostęp 2022-12-27].
  35. J.L. Houlden, Jesus in history, thought, and culture : an encyclopedia, wyd. 1st ed, Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO, 2003, ISBN 1-57607-856-6, OCLC 52109079 [dostęp 2022-12-27].
  36. Georgi Minczew, Marek Majer, John Chrysostom’s Tale on How Michael Vanquished Satanael – a Bogomil text?, „Studia Ceranea. Journal of the Waldemar Ceran Research Centre for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe”, 1, 2011, s. 23–54, DOI10.18778/2084-140X.01.03, ISSN 2449-8378 [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  37. Paul Foster Case, The true and invisible Rosicrucian Order : an interpretation of the Rosicrucian allegory and an explanation of the ten Rosicrucian grades, York Beach, Me.: S. Weiser, 1985, ISBN 0-87728-608-6, OCLC 11756475 [dostęp 2022-12-27].
  38. Search Results for “uriel”, The Hermetic Order of The Golden Dawn® [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  39. Juliana Swanson, The Rite of Summer Solstice, astralharmony.substack.com [dostęp 2022-12-27] (ang.).
  40. a b c Arcángel Uriel | Quien Es, Misión, Símbolo, Habilidades, Oración Y Más, Santo Portal, 26 października 2018 [dostęp 2022-12-27] (hiszp.).
  41. Always the seer is a sayer, web.archive.org, 18 października 2005 [dostęp 2022-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2005-10-18].
  42. K.M. Briggs, Heywood's Hierarchie of the Blessed Angells, „Folklore”, 80 (2), 1969, s. 89–106, ISSN 0015-587X, JSTOR1258462 [dostęp 2022-12-27].
  43. Henry Wadsworth Longfellow, Wybór poezji, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975.
  44. A theological discourse of angels and their ministries wherein their existence, nature, number, order and offices are modestly treated of : with the character of those for whose benefit especially they are commissioned, and such practical inferences deduced as are most proper to the premises : also an appendix containing some reflections upon Mr. Webster's displaying supposed witchcraft / by Benjamin Camfield ..., quod.lib.umich.edu [dostęp 2022-12-27].
  45. St. Uriel Home - St. Uriel Education [dostęp 2022-12-27] (ang.).