Transport kolejowy w Bydgoszczy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Bydgoski Węzeł Kolejowy)
Budynek byłej Dyrekcji Kolei Wschodniej (1889), w latach 1922–2011 mieścił m.in. Centralne Biuro Rozrachunków Zagranicznych PKP, a w latach 1926–1939 Zarząd magistrali węglowej
Terminal dworca Bydgoszcz Główna
Odrestaurowany zabytkowy dworzec wyspowy z 1861 na terenie Bydgoszcz Główna
Dworzec Bydgoszcz Wschód
Dworzec Bydgoszcz Łęgnowo położony nad portem drzewnym
Jeden z najstarszych istniejących w Polsce mostów kolejowych z 1851
Most magistrali węglowej na Brdzie zbudowany w 1930
PKP Cargo S.A. – Centralne Biuro Rozrachunków w Bydgoszczy

Bydgoski węzeł kolejowy jest jednym z większych węzłów kolejowych w Polsce, zlokalizowany w Bydgoszczy, w którym krzyżują się linie wschód-zachód (linia kolejowa nr 18) i północ-południe (linia kolejowa nr 131), w tym ważna z punktu widzenia gospodarczego magistrala węglowa.

Tradycje[edytuj | edytuj kod]

Kolejnictwo w Bydgoszczy posiada bogate tradycje, czego wyrazem są następujące fakty:

  • w Bydgoszczy powstała pierwsza w świecie Dyrekcja Kolei Państwowych (1849), która do 1895 kształtowała politykę kolejową we wschodnich prowincjach Prus (od Berlina po Kłajpedę), m.in. budową linii kolejowych istniejących na tym obszarze do dnia dzisiejszego;,
  • w Bydgoszczy rozpoczęto po raz pierwszy w Polsce rozliczanie kolejowych przewozów międzynarodowych, co miało związek z otwarciem w 1862 Kolei Warszawsko-Bydgoskiej, będącej pierwszym połączeniem Prus (zaboru pruskiego) i Rosji (Królestwa Kongresowego),
  • w 1851 powstały jedne z pierwszych na ziemiach polskich duże Warsztaty Kolejowe, których dzisiejszą spuścizną jest holding PESA,
  • w Bydgoszczy zachował się w oryginalnej postaci jeden z najstarszych mostów kolejowych w Polsce, zbudowany w 1850-1851,
  • w Bydgoszczy nieprzerwanie od roku 1920 (odzyskania niepodległości przez państwo polskie) znajduje się Centralne Biuro Rozrachunków Zagranicznych PKP

Historia[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Historia kolei w Bydgoszczy.

Historia kolei w Bydgoszczy sięga 1851, kiedy doprowadzono do miasta Pruską Kolej Wschodnią z Krzyża. Linię tą przedłużono w następnych latach do Tczewa i Królewca. W 1862 zbudowano Kolej Warszawsko-Bydgoską, a w latach następnych kilka linii o znaczeniu lokalnym. W 1895 w ciągu linii wiodącej do Chełmży powstał najdłuższy w Niemczech most kolejowo-drogowy w Fordonie. W latach 19291930 zbudowano bydgoski odcinek magistrali węglowej – największej inwestycji komunikacyjnej II Rzeczypospolitej, a w 1936 zlokalizowano w mieście zarząd Francusko-Polskiego Towarzystwa Kolejowego S.A. zajmującego się budową i eksploatacją tej linii. W okresie 19651989 zelektryfikowano główne linie kolejowe przebiegające przez miasto. Kolej stanowiła w historii Bydgoszczy istotny czynnik miastotwórczy. Lokalizacja dworca w oddaleniu od dotychczasowego centrum miasta przyczyniła się do wytyczenia od podstaw i zabudowy Śródmieścia, zaś Warsztaty Kolejowe, założone w 1851 były w II połowie XIX i w XX wieku okresami największym przedsiębiorstwem przemysłowym w mieście.

Dyrekcja Kolei Wschodniej[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Dyrekcja Kolei w Bydgoszczy.

W latach 18491895 w Bydgoszczy znajdowała się czołowa instytucja kolejowa we wschodnich prowincjach PrusKrólewska Dyrekcja Kolei Wschodniej. Zajmowała się ona planowaniem, budową, eksploatacją i prowadzeniem ruchu na liniach kolejowych na obszarze położonym na wschód od Berlina i sięgającym po Kłajpedę i Białystok. Po 1895 w Bydgoszczy pozostała Okręgowa Dyrekcja Kolei Państwowych, zaś po 1920 m.in. Centralne Biuro Rozrachunków Kolejowych PKP oraz agendy Pomorskiej DOKP.

Linie kolejowe[edytuj | edytuj kod]

Bydgoski węzeł kolejowy tworzą trzy linie kolejowe znaczenia państwowego[1] oraz trzy linie lokalne. Wśród linii znaczenia państwowego znajdują się:

Linie lokalne w Bydgoszczy to:

Linia nr 131 i 201 znajdują się w VI paneuropejskim korytarzu transportowym oznaczonym numerem C-E65. Są one jedynymi liniami kolejowymi w regionie kujawsko-pomorskim o znaczeniu międzynarodowym, ponieważ ujęto je w umowie europejskiej AGTC o Ważniejszych Międzynarodowych Liniach Tranzytu Kombinowanego i Obiektach Towarzyszących. Koncentrują one ruch pasażerski (nr 131) i towarowy (nr 201) w kierunku północ-południe. Linia nr 18 umożliwia natomiast transport w kierunku wschód-zachód-południe. Wszystkie linie na terenie miasta są zelektryfikowane, z wyjątkiem linii nr 209 i 356.

Trasa łącząca Bydgoszcz z Toruniem bywa określana jako linia SKM pod nazwą BiT-City.

Mapa[edytuj | edytuj kod]

Mapa Bydgoskiego Węzła Kolejowego

Jednostki i instytucje związane z kolejnictwem w Bydgoszczy[edytuj | edytuj kod]

W Bydgoszczy znajdują się oddziały okręgowe lub rejonowe krajowych spółek kolejowych, m.in.:

W Bydgoszczy znajdują się także duże podmioty gospodarcze, zajmujące się produkcją i usługami na rzecz kolei:

  • Przewozy Regionalne Sp. z o.o. – Kujawsko-Pomorski Zakład Przewozów Regionalnych (Dworcowa 104-108)[5]
  • Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz S.A. Holding (zał. 1851) – przedsiębiorstwo zajmujące się budową pojazdów szynowych, autobusów szynowych, tramwajów, wagonów kolejowych, modernizacją i naprawą taboru szynowego. Firma w latach 2005–2015 pozyskała szereg prestiżowych kontraktów w kraju i za granicą;
  • Kolejowe Zakłady Łączności Sp. z o.o. (zał. 1920) – producent urządzeń telekomunikacyjnych dla kolei oraz komunikacji miejskiej, od 2013 r. należą do grupy PKP Informatyka; są jedynym polskim producentem i dostawcą kolejowych tablic informacyjnych LCD oraz tablic paletowych, systemu łączności dyspozytorskiej, automatów biletowych, systemów pokładowych do pojazdów, systemów rozgłoszeniowych (megafony i DSO), systemów monitoringu obiektów kolejowych; większość polskich dworców kolejowych wyposażona jest w system tablic informacyjnych KZŁ[6];
  • Kolejowe Zakłady Nawierzchniowe COGIFER POLSKA Sp. z o.o. (zał. 1945) – producent i dostawca elementów nawierzchni kolejowej i tramwajowej;
  • Zgrzewalnia Szyn

W Bydgoszczy mają siedzibę ogólnopolskie organizacje gospodarcze związane z kolejnictwem: Ogólnopolskie Stowarzyszenie Samorządów na Rzecz Kolei Lokalnych oraz Polska Izba Producentów Urządzeń i Usług na Rzecz Kolei (www).

Od 2015 roku przy Bydgoskiej Szkole Wyższej funkcjonuje jedyne w regionie kujawsko-pomorskim Technikum Kolejowe[7], które nawiązuje do tradycji Technikum Kolejowego im. Mikołaja Kopernika (1952-2007) w budynku Copernicanum w Bydgoszczy[8].

Muzeum[edytuj | edytuj kod]

Od 1979 r. przy dworcu Bydgoszcz Główna znajdowała się Ośrodek Muzealny Bydgoskiego Węzła Kolejowego, obecnie prowadzony przez Bydgoskie Towarzystwo Przyjaciół Kolei[9]. W 2012 r. placówka została przeniesiona do dworca Bydgoszcz Wschód

Operatorzy[edytuj | edytuj kod]

Operatorami przewozów kolejowych (pasażerskich) w województwie są trzy podmioty: Arriva RP (na liniach nie zelektryfikowanych). Na pozostałych trasach kursują Przewozy Regionalne (pociągi regionalne) oraz PKP InterCity (pociągi międzywojewódzkie)

Zmiany Bydgoskiego Węzła Kolejowego na przestrzeni lat

Dworce i przystanki kolejowe[edytuj | edytuj kod]

W granicach administracyjnych miasta znajduje się pięć dworców kolejowych: Główna, Leśna, Wschód, Bydgoszcz Emilianowo (nieczynny) i Bydgoszcz Fordon, a także przystanki: Osowa Góra, Zachód, Rynkowo, Rynkowo Wiadukt, Bielawy, Brdyujście, Łęgnowo, Akademia, Żółwin (nieczynny). Najbardziej obciążona przewozami pasażerskimi jest stacja Bydgoszcz Główna, odprawiająca ok. 90% podróżnych. Stacja ta jako jedyna w województwie kujawsko-pomorskim jest zaliczona, obok 14 innych dworców w Polsce do kategorii A, co oznacza roczną odprawę podróżnych powyżej 2 mln.

Dworce i przystanki kolejowe w Bydgoszczy[10]:

Nazwa Perony Budynek Kasa Lokomotywownia Wieża wodna Zadaszenie peronów Semafory Uwagi
Bydgoszcz Główna 7 użytkowany czynna używana istnieje wiaty nad peronami świetlne 2 obrotnice, tory postojowe, przejście podziemne (pod torami i ul. Zygmunta Augusta), stację wzniesiono w 1851 r. podczas budowy Pruskiej Kolei Wschodniej i wielokrotnie przebudowywano m.in. w latach 1861, 1870, 1915, 1968
Bydgoszcz Leśna 1 użytkowany czynna brak brak wiata nad peronami świetlne wzniesiono w 1969 r.
Bydgoszcz Bielawy 2 brak nieczynna używana brak wiata przystankowa brak posiada przejście nadziemne
Bydgoszcz Wschód Towarowa zamknięty brak używana istnieje świetlne wzniesiono w 1929 r. podczas budowy magistrali węglowej
Bydgoszcz Wschód 2 zamknięty nieczynna brak istnieje hala peronowa świetlne posiada rampę do załadunku, wzniesiono w 1861 r. podczas budowy Kolei Warszawsko-Bydgoskiej
Bydgoszcz Brdyujście 1 zamknięty nieczynna brak brak brak brak wzniesiono w 1885 r.
Bydgoszcz Akademia 1 nie istnieje nieczynna brak brak brak świetlne
Bydgoszcz Fordon 1 adaptowany do innych celów nieczynna brak brak brak świetlne wzniesiono w 1885 r.
Bydgoszcz Łęgnowo 2 użytkowany czynna brak nie istnieje brak świetlne wzniesiono przed 1938 r.
Bydgoszcz Zachód 2 użytkowany, poczekalnia czynna brak brak brak brak urządzono po 1938 r.
Bydgoszcz Osowa Góra 2 brak brak brak brak wiata przystankowa świetlne urządzono w 2004 r.
Bydgoszcz Żółwin 2 nie istnieje brak brak brak brak brak wzniesiono w 1929 r. podczas budowy magistrali węglowej, obecnie nieczynna
Bydgoszcz Emilianowo 2 adaptowany do innych celów nieczynna brak nie istnieje brak świetlne wzniesiono w 1942 r., obecnie nieczynna
Rynkowo Wiadukt 2 brak brak brak brak wiata przystankowa brak
Rynkowo 2 nieczynna brak brak brak świetlne

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Skład PESA ED74-001 + ED74-002 produkcji bydgoskich zakładów PESA

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Wyznaczone w Rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie wykazu linii kolejowych o znaczeniu państwowym.
  2. a b http://www.plk-sa.pl/kontakt/zaklady-linii-kolejowych/ dostęp 2015-06-25.
  3. https://web.archive.org/web/20150626130307/http://www.pkpenergetyka.pl/pl/strona/208 dostęp 2015-06-25.
  4. http://www.kgsok.pl/struktura-sok/komendy-regionalne-sok/ dostęp 2015-06-25.
  5. http://www.przewozyregionalne.pl/w-regionach,kujawsko-pomorskie,kontakt.html dostęp 2015-05-25.
  6. http://www.pkpik.pl/web/guest/grupa-pkp-informatyka;jsessionid=1312C9BA7E08D7D768A6603FD143413F dostęp 2015-06-25.
  7. http://kolejowe.edu.pl/ dostęp 2015-06-25.
  8. http://www.technikumkolejowe.bydzia.eu/ dostęp 2015-06-25.
  9. Zakrzewski Bogdan: 130 lat bydgoskiej kolei. [w:] Kalendarz Bydgoski 1980.
  10. http://www.kolej.one.pl//index.php?dzial=stacje&id=25 ogólnopolska baza kolejowa.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Bacierelli, Krystyna: Drzewiej do Gdańska za darmo się jechało, [w:] Kalendarz Bydgoski 1973.
  • Biegański Zdzisław, Grzegorz M. (red.): Bydgoszcz – 650 lat praw miejskich, Bydgoszcz 1996.
  • Biskup, Marian (red.): Historia Bydgoszczy, Tom I do roku 1920, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe Warszawa-Poznań 1991.
  • Biskup, Marian (red.): Historia Bydgoszczy, Tom II 1920-1939, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe 1999.
  • Biskup, Marian (red.): Historia Bydgoszczy, Tom II część druga 1939–1945, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe 2004.
  • Czajkowski, Edmund: 134 bydgoskiego węzła kolejowego, [w:] Kalendarz Bydgoski 1985.
  • Jastrzębska-Puzowska Iwona, Winter Piotr: Budynek dawnej Dyrekcji Kolei Wschodniej w Bydgoszczy, [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu, Zeszyt 1, Bydgoszcz 1996.
  • Kotlarz, Grzegorz: Budowa bydgoskiego odcinka magistrali węglowej Herby Nowe – Gdynia w latach 1928–1930, [w:] Kronika Bydgoska XXI (1999), Bydgoszcz 2000.
  • Lijewski, Teofil: Geografia transportu Polski, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa 1977.
  • Michalski, Stanisław (red.): Bydgoszcz wczoraj i dziś 1945-1980, Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa-Poznań 1988.
  • Mierzyński, Jan: 125 rocznica powstania dyrekcji kolejowej w Bydgoszczy, [w:] Kronika Bydgoska V (1971-1973), Bydgoszcz 1980.
  • Niezgódka, Arkadiusz: Pojazdy na szynach, [w:] Kalendarz Bydgoski 2004.
  • Piątkowski, Andrzej: Kolej Wschodnia w latach 1842–1880, Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olszynie Olsztyn 1996.
  • Piątkowski, Andrzej: Etapy pruskiej polityki kolejowej w XIX wieku, [w:] Zapiski historyczne TNT LXVI Rok 2001 z. 4.
  • Podgóreczny, Józef: Bydgoski Węzeł Kolejowy, [w:] Kalendarz Bydgoski 1969.
  • Skowroński, Mieczysław: Zakłady i warsztaty kolejowe w Bydgoszczy w okresie międzywojennym (1920-1939), [w:] Kronika Bydgoska VII (1976-1979), Bydgoszcz 1986.
  • Widernik, Mieczysław: Magistrala węglowa Śląsk-Gdynia i jej znaczenie w okresie międzywojennym, [w:] Zapiski historyczne TNT XLXIX Rok 1984 z. 2.
  • Zakrzewski, Bogdan: 130 lat bydgoskiej kolei, [w:] Kalendarz Bydgoski 1980.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]