Hieronim Stroynowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Hieronim Stroynowski
Ilustracja
portret pędzla Franciszka Smuglewicza
Herb duchownego
Data i miejsce urodzenia

20 września 1752
Chodaczków

Data i miejsce śmierci

5 sierpnia 1815
Elnokamp pod Wilnem

Biskup wileński
Okres sprawowania

1814–1815

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Śluby zakonne

1768

Prezbiterat

6 kwietnia 1776

Nominacja biskupia

20 sierpnia 1804, 26 września 1814

Sakra biskupia

19 stycznia 1808

Odznaczenia
Order Świętego Stanisława (Rzeczpospolita Obojga Narodów) Order Świętej Anny I klasy (Imperium Rosyjskie)
Multimedia w Wikimedia Commons
Sukcesja apostolska
Data konsekracji

19 stycznia 1808

Konsekrator

Kacper Kazimierz Cieciszowski

Współkonsekratorzy

Jan Chryzostom Kaczkowski
Jan Kanty Podhorodeński

Nagrobek Hieronima Stroynowskiego w wileńskim kościele św. Janów

Hieronim Stroynowski herbu Strzemię, inna forma nazwiska: Strojnowski, (ur. 20 września 1752 w Chodaczkowie, zm. 5 sierpnia 1815 w Elnokampiu[1]) – polski duchowny katolicki, pijar, biskup wileński mianowany w 1814 roku, koadiutor biskupa łucko-żytomierskiego w 1804 roku, biskup tytularny Lambaesis mianowany w 1804 roku, ordynowany w 1808 roku[2], prawnik i ekonomista, mówca, profesor i rektor Uniwersytetu Wileńskiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Chodaczkowie (pow. krzemieniecki), jako syn Benedykta i Marianny. Kształcił się w szkołach pijarskich (Złoczów), a w 1766 roku wstąpił do ich zgromadzenia w Podolińcu[3], przyjmując imię Hieronima od św. Benedykta (imię chrzestne: Hieronim). Dalsze nauki pobierał w tamtejszej szkole zakonnej. Święcenia kapłańskie otrzymał 6 kwietnia 1776 roku[4]. Uczył w szkołach pijarskich, m.in. w Collegium Nobilium pijarów w Warszawie (1774–1780), a od 1781 wykładał na Uniwersytecie Wileńskim (wówczas Szkoła Główna Wielkiego Księstwa Litewskiego)[3]. Od 1782 przebywał w Krakowie, gdzie uzyskał stopień doktora teologii i obojga praw na Uniwersytecie Jagiellońskim (wówczas Szkoła Główna Koronna)[3]. W 1783 roku powrócił do Wilna, zostając profesorem uniwersytetu[3].

W 1791 roku został przez Sejm Czteroletni powołany do komisji kodyfikacyjnej[3]. Po powrocie do Wilna w 1793 roku ponownie objął katedrę Uniwersytetu Wileńskiego, a w latach 1799–1808 był jego rektorem[3]. Sejm grodzieński (1793) nominował go do Komisji Edukacji Narodowej[5].

Jako ekonomista był propagatorem i zwolennikiem fizjokratyzmu[6], jednym z najwybitniejszych fizjokratów na ziemiach polskich[7]. W 1785 roku opublikował dzieło zatytułowane Nauka prawa przyrodzonego, politycznego, ekonomiki politycznej i prawa narodów[3].

20 sierpnia 1804 roku został mianowany biskupem koadiutorem łucko-żytomierskim, a 19 stycznia 1808 otrzymał sakrę biskupią[4]. Od 1808 roku był administratorem diecezji wileńskiej[3], 26 września 1814 stając się jej biskupem[4].

W roku 1792 otrzymał medal „Merentibus”[3], w 1794 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława[8], a w 1806 otrzymał Order Świętej Anny[1].

Był bratem Waleriana Stroynowskiego.

Był wolnomularzem w stopniu élu jałmużnika w loży wolnomularskiej Litwin Gorliwy w 1781 roku[9].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Ważniejsze mowy i dzieła[edytuj | edytuj kod]

  1. Nauka prawa przyrodzonego, politycznego, ekonomiki politycznej i prawa narodów... Dla pożytku uczniów i słuchaczów do druku podana, powst. 1780, Wilno 1785[10]; wyd. następne: Wilno 1791; skrócone Wilno 1805[11]; Warszawa 1805 (2 wydania); fragmenty przedr. B. Suchodolski w: Nauka polska w okresie Oświecenia, (Warszawa) 1953; rękopis pt. Zbiór prawa, dat. 1780 (wersja obszerniejsza od drukowanej) w Bibliotece Narodowej nr akc. 6926 (z Archiwum Wilanowskiego, sygn. 190)[12]; przekł. rosyjski: Petersburg 1809
  2. Mowa wygłoszona 29 list. 1783 o nieszczęśliwych skutkach dla ludzi i narodów z powodu niedostatecznej znajomości praw moralnych; nie wiadomo, czy została wydana drukiem; porównaj Estreicher XXIX (1933) 336
  3. Mowa... przy rozpoczęciu dwuletniego kursu nauki prawa przyrodzonego w Wilnie dnia 5 października 1789 miana, a z woli Komisji Edukacji Narodowej na sesji dnia 24 stycznia r. 1790 do druku podana, Warszawa (1790); fragmenty przedr. B. Suchodolski jak wyżej poz. 1
  4. Mowa... o Konstytucji rządu ustanowionej dnia 3 i 5 maja r. 1791. Czytana na posiedzeniu publicznym Szkoły Głównej W. X. Lit. dnia 1 lipca r. 1791, brak miejsca wydania (1791)
  5. Myśli do prospektu rozdziału VIII ks. 1 o sukcesji oraz projekt podziału kodeksu, wyd. S. Borowski: Kodeks Stanisława Augusta, Warszawa 1938, s. 63–66, 175–180
  6. Mowa przy ofiarowaniu dzieła swojego pt. "Nauki prawa natury" do biblioteki Stanisławowi Augustowi odwiedzającemu Akademią w Wilnie d. 20 lutego 1797, brak miejsca wydania (1797); wyd. następne Wilno 1802; Estreicher (XXIX, 1933, 336) wyd. 1 odnotował tylko na podstawie inform. katalogów Biblioteki Dzikowskiej i Chreptowiczów
  7. Mowa na obchód koronacji cesarza Aleksandra I miana d. 29 września 1801 r., Wilno (1801); fragmenty przedr. A. Kraushar w: Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk t. 1, Kraków 1900
  8. Mowa przy opuszczeniu rektoratu (w 1806) w: A. Bućkiewicz: O b. wyższych zakładach naukowych w Wilnie i Krzemieńcu, rękopis: Biblioteka PAN Kraków, sygn. 1062, t. 3, s. 46–47.

Listy i materiały[edytuj | edytuj kod]

  1. List w zbiorze korespondencji Stanisława Augusta z lat 1774–1792, rękopis: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 376
  2. Do J. Chreptowicza 36 listów z lat 1777–1805, rękopis: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 3514
  3. Do Jana Śniadeckiego 11 listów z lat 1794–1809, rękopis: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 3128 – 3 listy z roku 1802 ogł. M. Baliński w: Pamiętniki o Janie Śniadeckim t. 2, Wilno 1865 – Listy z lat 1809–1810, rękopisy: Biblioteka Czartoryskich (Archiwum Kuratorii Wileńskiej nr 123–124)
  4. Do K. Chromińskiego z roku 1803, rękopis: Biblioteka Narodowa, sygn. 2675
  5. Do M. Poczobuta kopia listu z 27 stycznia 1803, ogłosił M. Balinski: Dawna Akademia Wileńska, Petersburg 1862, s. 551–552
  6. Korespondencja z A. J. Czartoryskim z lat 1803–1806, na końcu listy do Czartoryskiego z lat 1807–1813; rękopis: Biblioteka Czartoryskich (Archiwum Kuratorii Wileńskiej nr 128)
  7. Do G. E. Grodka 4 listy z lat 1804–1811, rękopis: Biblioteka Jagiellońska, sygn. 3097
  8. Do J. Albertrandiego z roku 1805, ogł. A. Kraushar w: Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk t. 1, Kraków 1900
  9. Od J. U. Niemcewicza brulion listu z podziękowaniem za dyplom członka honorowego Towarzystwa Naukowego Uniwersytetu Wileńskiego, rękopis: Biblioteka Narodowa, nr akc. 6939 (z Archiwum Wilanowskiego, sygn. 216)
  10. Raporty i inne papiery urzędowe Stroynowskiego jako rektora Uniwersytetu Wileńskiego z lat: 1800, 1803–1805; rękopisy: Biblioteka Czartoryskich (Archiwum Kuratorii Wileńskiej nr 29 f, 154 c, 306–307)
  11. Druk nominacji na rektora Uniwersytetu Wileńskiego z roku 1803, rękopis: Ossolineum, sygn. 12015/III poz. 2)
  12. Opisy służbowe w zbiorach z lat 1805–1810, rękopisy: Biblioteka Czartoryskich (Archiwum Kuratorii Wileńskiej nr 271–272)
  13. Reskrypt cesarski nadający Stroynowskiemu order Św. Anny, ogł. "Kurier Litewski" 1806 nr 67–68.

Opracowania dot. twórczości Stroynowskiego[edytuj | edytuj kod]

  1. Korespondencja Jana Śniadeckiego. Listy z Krakowa t. 1 (1780–1787), oprac. L. Kamykowski, Kraków 1932 "PAN. Archiwum Komisji do Dziejów Oświaty i Szkolnictwa w Polsce" nr 1; t. 2 (1787–1807), oprac. M. Chamcówna, S. Tync, Wrocław 1954
  2. M. Skierniewski: Kazanie na uroczystość konsekracji H. Stroynowskiego, biskupa lambertyńskiego... w Łucku 19 stycznia 1808, brak miejsca wydania (1808)
  3. A. Horãnyi: Scriptores Piarum Scholarum t. 2, Buda 1809
  4. Sz. Bielski: Vita et scripta, Warszawa 1812
  5. F. Słotwiński: Rozprawa o historii prawa natury i systemach różnych jego pisarzów, Kraków 1812, s. 61–68
  6. Korespondencja listowna Hugona Kołłątaja z Tadeuszem Czackim..., wyd. F. Kojsiewicz, t. 1–3, Kraków 1844–1845
  7. F. N. Goliński: Kazanie na uroczystych egzekwiach w kościele akademickim Św. Jana ku pamiątce śp. H. Stroynowskiego, (Wilno) 1815
  8. Obchód żałobny po śp. H. Stroynowskim, "Kurier Litewski" 1815 nr 84
  9. J. Znosko: Postawienie pomnika dla śp. Stroynowskiego, "Dziennik Wileński" 1828 t. 3, s. 467
  10. I. Chodynicki: Dykcjonarz uczonych Polaków t. 3, Lwów 1833

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b T. 6, cz. 1: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970, s. 240.
  2. ↑ Bishop Hieronim Stojnowski (Stroynowski) [Catholic-Hierarchy] [online], www.catholic-hierarchy.org [dostęp 2017-12-03] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h i Wileński słownik biograficzny. Bydgoszcz: 2002, s. 389. ISBN 83-87865-28-1.
  4. ↑ a b c Bishop Hieronim Stojnowski (Stroynowski). www.catholic-hierarchy.org. [dostęp 2011-06-14]. (ang.).
  5. ↑ Volumina Legum, t. X, Poznań 1952, s. 344.
  6. ↑ A. J. Kukuła, Hieronim Stroynowski, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XLIV/3, z. 182, 2006, s. 395
  7. ↑ Maciej Janowski: Narodziny inteligencji 1750-1831. Warszawa: Nertion, 2008, s. 47. ISBN 978-83-7543-027-1.
  8. ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Świętego Stanisława, Warszawa 2006, s. 209.
  9. ↑ Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738–1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 398.
  10. ↑ Hieronim Stroynowski, Nauka Prawa Przyrodzonego, Politycznego, Ekonomiki Polityczney, i Prawa Narodów / Przez [...] Hieronima Stroynowskiego [...] Dla pożytku Uczniow i Słuchaczow Do Druku Podana, wyd. 1785. [online], polona.pl [dostęp 2018-09-24].
  11. ↑ Hieronim Stroynowski, Nauka prawa przyrodzonego, politycznego, ekonomiki polityczney y prawa narodów, wyd. 1805. [online], polona.pl [dostęp 2018-09-24].
  12. ↑ Hieronim Stroynowski, Zbiór prawa I. przyrodzonego, II. politycznego, III. narodów, 1780. [online], polona.pl [dostęp 2018-09-24].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Biskupi wileńscy
Biskupi diecezjalni
Biskupi pomocniczy
  1. ↑ a b c d e f Białystok
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hieronim_Stroynowski&oldid=73132740”