Język judeo-arabski

Al-Jahudijja
Obszar	Izrael, Francja, Syria, Irak, i inne
Liczba mówiących	?
Klasyfikacja genetyczna	Języki afroazjatyckie Języki semickie płd.-zach.-semickie Język judeo-arabski
Pismo/alfabet	hebrajskie
Status oficjalny
język urzędowy	nigdzie
ISO 639-2	jrb
ISO 639-3	jrb
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata

Fragment manuskryptu z XII wieku w języku judeo-arabskim

Język żydowsko-arabski (Al-Jahudijja, Arabijja Djalna) – grupa wielu dialektów, dawniej używanych przez Żydów zamieszkałych w państwach arabskich, głównie Mizrachijczyków, współcześnie w większości żyjących w Izraelu i Francji.

W średniowieczu nazywano tak klasyczny język arabski, zapisywany alfabetem hebrajskim.

Cechy

Dialekty judeo-arabskie rozwinęły się na podstawie lokalnych dialektów języka arabskiego (np. dialektu marokańskiego, irackiego i algierskiego) z dodatkiem zapożyczeń z języka hebrajskiego i aramejskiego. Nie zawsze występowanie dialektu judeo-arabskiego pokrywa się z zasięgiem jego arabskiego odpowiednika, np. dialekt judeo-egipski w większym stopniu przypomina arabski dialekt marokański, niż egipski. To zjawisko odzwierciedla migrację przodków Żydów egipskich z krajów Maghrebu. Współcześnie większość Żydów jest co najmniej dwujęzyczna: biegle znają lokalny dialekt arabski i lokalny dialekt judeo-arabski.

Dialekty języka judeo-arabskiego są zapisywane zmodyfikowanym alfabetem hebrajskim, do którego często dodaje się kropki z alfabetu arabskiego, oznaczające samogłoski (do zapisu fonemów, nie występujących w języku hebrajskim).

Historia

W średniowieczu język judeo-arabski (wówczas bardzo bliski klasycznemu językowi arabskiemu) był najważniejszym żydowskim językiem literackim; pisał w nim m.in. Majmonides (np. Sefer ha-Micwot, Przewodnik błądzących), napisano w nim dzieła halacha i komentarze biblijne: Emunoth we-Deoth, Tafsir, Tikkun Middot ha-Nefesz, Czowot ha-Lewawot, Kuzari i inne.

Na skutek I wojny izraelsko-arabskiej w 1948 ogromna większość Żydów z krajów arabskich uciekła do Izraela oraz do Francji, gdzie ich dialekty judeo-arabskie szybko zostały wyparte przez język hebrajski i język francuski. Z tego powodu obecnie dialekty judeo-arabskie są zagrożone wymarciem.

Zwroty w dialekcie judeo-marokańskim

Polski	Transliteracja	Dialekt judeo-marokański
Witam	šlāma	שלמה
Witaj	šlāma ʿlik	שלמה עליכ
Do widzenia	bšlāma (ʿlik)	( בשלמה (עליכ
Dziękuję	mersi	מרסי
Tak	ēywa	ייוה
Nie	lā	לא
Jak się masz?	āš iḫbark?	אשכברכ?
Dobrze	lābaš	לבש
Dobrze, dziękuję	lābaš, mersi	לבש, מרסי
Dobrze, dzięki Bogu	lābaš, hamdul'Illah	לבש, המדול'ילה

Bibliografia

1. Blau, Joshua, The Emergence and Linguistic Background of Judaeo-Arabic: OUP, 1999

Linki zewnętrzne

• Literatura judeo-arabska (ang.)
• Literatura judeo-arabska (ang.)
• Żydzi w Libanie (ang.)