Kategorie rękopisów Nowego Testamentu

Kategorie rękopisów Nowego Testamentu – klasyfikacja manuskryptów Nowego Testamentu na pięć grup^[1], wprowadzona w 1981 roku przez Kurta i Barbarę Aland w Der Text des Neuen Testaments. Przynależność do kategorii uzależniona jest od relacji manuskryptu do różnych typów tekstu NT. Generalnie mówiąc, najwcześniejsze, aleksandryjskie rękopisy zostały zaklasyfikowane do I kategorii, podczas gdy późne, bizantyjskie rękopisy zaliczone zostały do kategorii V. Przy ocenie tekstu Aland zastosował metodę 1000 lekcji z 1000 miejsc NT^[a]. Aland dobrał te miejsca NT, w których tekst bizantyjski jest różny od tekstu pozostałych rękopisów. Owe 1000 miejsc nie obejmuje jednak wszystkich ksiąg NT, Aland nie uwzględnił Ewangelii Mateusza i Łukasza^[2]. Klasyfikacją tą Aland objął ponad 500 rękopisów. Są to rękopisy papirusowe, majuskułowe i minuskułowe. Klasyfikacja nie dotyczy lekcjonarzy^[3].

Opis kategorii

Kategoria I

Ta kategoria reprezentuje najwcześniejsze i najlepsze rękopisy. Zdaniem Alanda rękopisy tej kategorii zawsze powinny być uwzględniane w wydaniach oryginalnego tekstu. Należą tu wyłącznie rękopisy przekazujące tekst aleksandryjski (bez obcych naleciałości)^[4].

Kategoria II

Rękopisy wysokiej jakości, podobne do rękopisów I kategorii i są one ważne w badaniach nad tekstem NT, różnią się jednak od rękopisów I kategorii tym, że zawierają obce naleciałości. Do tej kategorii należą rękopisy przekazujące tekst aleksandryjski z obcymi naleciałościami, przede wszystkim tekstu bizantyjskiego. Ich tekst nazywany bywa egipskim^[5].

Kategoria III

Rękopisy o różnym znaczeniu; zazwyczaj są pomocne przy odtwarzaniu oryginalnego tekstu, ale są szczególnie ważne dla odtworzenia historii tekstu. Należą tu rękopisy reprezentujące przede wszystkim tekst cezarejski, ale również najlepsze rękopisy tekstu bizantyjskiego. Należą tu rękopisy podrodzin tekstu cezarejskiego f¹ i f¹³, które są najbardziej reprezentatywne dla tej grupy^[5]. Tekst tych rękopisów znajduje się pod silnym wpływem tradycji bizantyjskiej, ale nie jest to wpływ przeważający. Należą tu też rękopisy, których tekstualna przynależność nie została dokładnie zbadana. Rękopisy tej kategorii wymagają dalszych badań^[6].

Kategoria IV

Kategorię IV stanowią rękopisy tekstu zachodniego, których najważniejszym reprezentantem jest Kodeks Bezy^[5].

Kategoria V

Do tej kategorii należą rękopisy, których tekst został skażony w największym stopniu. Należą tu przede wszystkim rękopisy przekazujące tekst bizantyński. Są one uznawane za bezwartościowe dla odtworzenia oryginalnego tekstu^[5].

Podział greckich rękopisów według wieku i kategorii

(Zobacz: Aland, 159–162.)

	I	II	III	IV	V
150	p⁵², p⁹⁰
200	p³², p⁴⁶, p^64/67, p⁶⁶, p⁷⁷, 0189
250	p¹, p⁴, p⁵, p⁹, p¹², p¹⁵, p²⁰, p²², p²³, p²⁷, p²⁸, p²⁹, p³⁰, p³⁹, p⁴⁰, p⁴⁵, p⁴⁷, p⁴⁹, p⁵³, p⁶⁵, p⁷⁰, p⁷⁵, p⁸⁰, p⁸⁷, 0220		0212	p⁴⁸, p⁶⁹
300	p¹³, p¹⁶, p¹⁸, p³⁷, p⁷², p⁷⁸, 0162			p³⁸, 0171
350	p¹⁰, p²⁴, p³⁵, 01, 03	p⁶, p⁸, p¹⁷, p⁶², p⁷¹, p⁸¹, p⁸⁶, 0185	p⁸⁸, 058?, 0169, 0188, 0206, 0207, 0221, 0228, 0231, 0242
400	057	p¹⁹, p⁵¹, p⁵⁷, p⁸², p⁸⁵, 0181, 0270	p²¹, p⁵⁰, 059, 0160, 0176, 0214, 0219
450	02 (prócz Ewangelii), 0254	p¹⁴, 04, 016, 029, 048, 077, 0172, 0173, 0175, 0201, 0240, 0244, 0274	02 (Ewangelie), 032, 062, 068, 069, 0163, 0165?, 0166, 0182, 0216, 0217, 0218, 0226, 0227, 0236, 0252, 0261	05	026, 061
500		p⁵⁶, 071, 076, 088, 0232, 0247	p⁵⁴, p⁶³, 072, 0170, 0186, 0213
550		p³³⁺⁵⁸, 06, 08, 073, 081, 085, 087, 089, 091, 093, 094, 0184, 0223, 0225, 0245	p², p³⁶, p⁷⁶, p⁸³, p⁸⁴, 06, 015, 035, 040, 060, 066, 067, 070, 078, 079, 082, 086, 0143, 0147, 0159, 0187, 0198, 0208, 0222, 0237, 0241, 0251, 0260, 0266		022, 023, 024, 027, 042, 043, 064, 065, 093, 0246, 0253, 0265?
600	p²⁶	p⁴³, p⁴⁴, p⁵⁵, 083	p³, 0164, 0199
650	p⁷⁴, 098	p¹¹, p³¹, p³⁴, p⁷⁹, 0102, 0108, 0111, 0204	p⁵⁹, p⁶⁸, 096, 097, 099, 0106, 0107, 0109, 0145, 0167, 0183, 0200, 0209, 0210, 0239, 0259, 0262		p⁷³, 0103, 0104, 0211
700		p⁴², p⁶¹,	p⁶⁰
750		019, 0101, 0114, 0156, 0205, 0234	p⁴¹, 095, 0126, 0127, 0146, 0148, 0161, 0229, 0233, 0238, 0250, 0256		07, 047, 054?, 0116, 0134
800		044	044
850	33	010, 038, 0155, 0271, 33, 892, 2464	012, 025 (oprócz Dz, Ap), 037, 050, 0122, 0128, 0130, 0131, 0132, 0150, 0269, 565		09, 011, 013, 014, 017, 018, 020, 021, 025 (Dz, Ap), 030, 031, 034, 039, 041, 045, 049, 053?, 063, 0120, 0133, 0135, 0136?, 0151, 0197, 0248, 0255, 0257, 0272, 0273?, 461
900		1841	0115, 1424		1424, 1841
950	1739	0177, 0243?, 1739, 1891, 2329	051, 075, 0105, 0121a, 0121b, 0140, 0141, 0249, 307, 1582, 1836, 1845, 1874, 1875, 1912, 2110, 2193, 2351		028, 033, 036, 046, 052, 056, 0142, 1874, 1891
1050	1175, 1243, 2344	81, 323, 945, 1006, 1854, 1962, 2298	28, 104, 181, 323, 398, 424, 431, 436, 451, 459, 623, 700, 788, 1243, 1448, 1505, 1838, 1846, 1908, 2138, 2147, 2298, 2344, 2596?		103, 104, 181, 398, 431, 451, 459, 945, 1006, 1448, 1505, 1846, 1854, 2138, 2147, 2298
1100		256, 1735	1735, 1910		256
1150	1241	36, 610, 1611, 2050, 2127	1, 36, 88, 94?, 157, 326, 330, 346, 378, 543, 826, 828, 917, 983, 1071, 1241, 1319, 1359, 1542b, 1611, 1718, 1942, 2030, 2412, 2541, 2744		1, 180, 189, 330, 378, 610, 911, 917, 1010, 1241, 1319, 1359, 1542b?, 2127, 2541
1200			1573		1573
1250	2053, 2062	442, 579, 1292, 1852	6, 13, 94, 180, 206, 218, 263, 365, 441, 614, 720, 915, 1398, 1563, 1641, 1852, 2374, 2492, 2516, 2542, 2718?		6, 94?, 180, 206, 218, 263, 365, 597, 720, 1251?, 1292, 1398, 1642, 1852, 2374, 2400, 2492?, 2516
1300			1342
1350		1067, 1409, 1506, 1881	5, 209, 254, 429, 453, 621, 629, 630, 1523, 1534, 1678?, 1842, 1877, 2005, 2197, 2200, 2377		5?, 189, 209, 254, 429, 1067, 1409, 1506, 1523, 1524, 1877, 2200
1400			2495
1450		322	69, 205, 322, 467, 642, 1751, 1844, 1959, 2523, 2652		69, 181, 205, 429, 467, 642, 886, 2523, 2623, 2652?
1500			61, 522, 918, 1704, 1884		61, 522, 918, 1704
1550-	2427		849, 2544		2544

Niedoskonałości kategorii Alanda

Nie zawsze wiadomo, dlaczego dany rękopis zaliczony został do II, a nie do III kategorii. Kodeks Augiański zaklasyfikowany został do II kategorii, podczas gdy podobny do niego Kodeks Boerneriański – do III kategorii. Kwestionowanym bywa zaliczenie grupy tzw. „purpurowych kodeksów uncjalnych” (Φ, N, O, Σ) do kategorii V, ponieważ reprezentują tekst bizantyjski we wczesnej jego fazie.

W Kodeksie Aleksandryjskim tekst Ewangelii zaliczony został do III kategorii, natomiast tekst pozostałych ksiąg NT – do I kategorii. W Kodeksie Porfirianus (025) tekst księgi Dziejów Apostolskich zaliczony został do V kategorii, natomiast pozostałych ksiąg – do III kategorii. Metody tej jednak nie stosuje się przy Kodeksie Efrema i innych eklektycznych rękopisach, nawet tych, w których łatwo wyodrębnić partie przekazujące inny tekst (np. Kodeks Koridethi (038)).

Kodeks 055 — jest to zbiór komentarzy do czterech Ewangelii — nie został zaliczony do żadnej z kategorii. Kodeks 080, ze względu na krótkość, nie został zaliczony do żadnej z kategorii. Kodeks 0100, 0196 nie zostały zaliczone do żadnej z kategorii.

Zaliczenie ${\mathfrak {P}}^{5}$ do I kategorii (rękopis reprezentuje tekst zachodni) też budzi kontrowersje. Philip Comfort przypuszcza, że Aland umieścił go w I kategorii tylko ze względu na liczbę błędów oraz liczbę indywidualnych wariantów tekstowych^[7].

Klasyfikacja ta wysoko ocenia — co jest charakterystyczne dla niemieckich biblistów — wartość tekstu aleksandryjskiego, którego głównym atutem jest znacząca liczba starożytnych rękopisów^[8].

Poza kategorią IV, przynależność do kategorii uzależniona jest od tego, w jakim stopniu rękopis zawiera element aleksandryjski, a w jakim bizantyjski^[9].

I kategoria — rękopisy niemal w 100% przekazują tekst aleksandryjski, przy niemal zupełnym braku elementu bizantyjskiego
II kategoria — tekst ma charakter aleksandryjski, ale z widocznymi naleciałościami, przede wszystkim bizantyjskimi
III kategoria — znaczący, bądź przeważający udział elementu bizantyjskiego
V kategoria — tekst bizantyjski w 100% lub niemal w 100%

Z powyższego schematu wyłamuje się IV kategoria, która została utworzona specjalnie dla tekstu zachodniego^[10].

Zobacz też

Uwagi

↑ W rzeczywistości było to 762 wariantów. (Thomas C. Geer, Analyzing and Categorizing New Testament Greek Manuscripts: Colwell Revisited, [w:] The Text of the New Testament in Contemporary Research, pod red. Bart D. Ehrman & Bruce M. Metzger, Wm. Eerdmans, Grand Rapids 1995, s. 258 ISBN 978-1-57910-727-7 ).

Przypisy

↑ Aland i Aland 1995 ↓, s. 106n, 159-163, 332-337.
↑ Wisse 1982 ↓, s. 21.
↑ Aland i Aland 1995 ↓, s. 159.
↑ Aland i Aland 1995 ↓, s. 106, 159.
↑ ^a ^b ^c ^d Aland i Aland 1995 ↓, s. 106.
↑ Aland i Aland 1995 ↓, s. 335-336.
↑ Philip Comfort, The Text of the Earliest New Manuscripts, 2001, s. 74.
↑ Klimat panujący w Egipcie bardziej sprzyjał zachowaniu rękopisów, niż na przykład w Grecji. Niektóre rękopisy odnajdywane były w piasku pustyni.
↑ Kryterium to można sprowadzić do: bizantyjski — niebizantyjski.
↑ Tylko dla Ewangelii i Dziejów przekazujących tekst zachodni. Listy Pawła tekstu zachodniego zaliczane są do II lub III kategorii.

Bibliografia

K. Aland, B. Aland: The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. przeł. Erroll F. Rhodes. Grand Rapids, Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company, 1995. ISBN 978-0-8028-4098-1. (ang.).
Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Company, 1982. ISBN 0-8028-1918-4.

Linki zewnętrzne

R. Waltz: Kategorie Manuskryptów. [w:] Encyclopedia of Textual Criticism [on-line]. skypoint, 2007. (ang.).

[2] W rzeczywistości było to 762 wariantów. (Thomas C. Geer, Analyzing and Categorizing New Testament Greek Manuscripts: Colwell Revisited, [w:] The Text of the New Testament in Contemporary Research, pod red. Bart D. Ehrman & Bruce M. Metzger, Wm. Eerdmans, Grand Rapids 1995, s. 258 ISBN 978-1-57910-727-7 ).

[CITEREFAlandAland1995106n,_159-163,_332-337-1] Aland i Aland 1995 ↓, s. 106n, 159-163, 332-337.

[CITEREFWisse198221-3] Wisse 1982 ↓, s. 21.

[CITEREFAlandAland1995159-4] Aland i Aland 1995 ↓, s. 159.

[CITEREFAlandAland1995106,_159-5] Aland i Aland 1995 ↓, s. 106, 159.

[CITEREFAlandAland1995106-6] Aland i Aland 1995 ↓, s. 106.

[CITEREFAlandAland1995335-336-7] Aland i Aland 1995 ↓, s. 335-336.

[8] Philip Comfort, The Text of the Earliest New Manuscripts, 2001, s. 74.

[9] Klimat panujący w Egipcie bardziej sprzyjał zachowaniu rękopisów, niż na przykład w Grecji. Niektóre rękopisy odnajdywane były w piasku pustyni.

[10] Kryterium to można sprowadzić do: bizantyjski — niebizantyjski.

[11] Tylko dla Ewangelii i Dziejów przekazujących tekst zachodni. Listy Pawła tekstu zachodniego zaliczane są do II lub III kategorii.

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]