Pan (księżyc)

Pan
	; Zdjęcie wykonane przez sondę Cassini, z widocznym wyraźnie nieregularnym kształtem księżyca.
Planeta	Saturn
Odkrywca	M.R. Showalter
Data odkrycia	16 lipca 1990
Tymczasowe oznaczenie	S/1981 S13
	Charakterystyka orbity
Półoś wielka	133 585 km
Mimośród	0,0000
Okres obiegu	0,5751 d
Nachylenie do płaszczyzny Laplace’a	0,000°
Długość węzła wstępującego	52,076°
Argument perycentrum	103,331°
Anomalia średnia	351,187°
	Własności fizyczne
Wymiary	34,4 × 31,4 × 20,8 km
Masa	(0,495 ± 0,075) × 1016 kg
Średnia gęstość	(0,420 ± 0,150) g/cm³
Przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni	0,0001 – 0,0018 m/s²
Prędkość ucieczki	6 m/s
Okres obrotu wokół własnej osi	synchroniczny
Albedo	0,5
Jasność obserwowana; (z Ziemi)	19m
Temperatura powierzchni	78 K
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pan (Saturn XVIII) – księżyc Saturna, drugi (po S/2009 S 1) pod względem odległości od planety. Został odkryty przez Marka R. Showaltera w 1990 r. na podstawie analizy zdjęć pochodzących z sondy Voyager 2 wykonanych dziewięć lat wcześniej.

Pan krąży w przerwie Enckego w pierścieniu A Saturna. Jego obecność jest przyczyną istnienia tej przerwy; przerwa Enckego nie jest pusta, oprócz Pana krążą tam również wąskie pasma pyłu, poskręcane i lokalnie zagęszczone przez przyciąganie księżyca.

Nazwa księżyca pochodzi od Pana – w mitologii greckiej boga natury i lasów, strzegącego pasterzy oraz ich trzód, przedstawianego w postaci pół człowieka, pół kozła^[3]^[4].

Odkrycie[edytuj | edytuj kod]

Obecność księżyca w przerwie Enckego pierwszy raz została przewidziana przez Jeffreya Cuzziego i Jeffreya Scargle’a w roku 1985 w oparciu o faliste brzegi przerwy, który wskazywały na zaburzenia grawitacyjne^[5].

W roku 1986 Showalter obliczył orbitę i masę Pana modelując jego interakcje grawitacyjne z pierścieniami. Astronom uzyskał bardzo dokładne przewidywanie 133 603 ± 10 km dla półosi wielkiej i masy odpowiadającej 5–10×10⁻¹² masy Saturna, oraz stwierdził, że w przerwie może być tylko jeden księżyc^[6]. Faktyczna wartość półosi wielkiej różni się o 19 km, a rzeczywista masa stanowi 8,6×10⁻¹² masy Saturna.

Pan został odkryty w zakresie 1° od przewidywanej pozycji. Poszukiwania podjęto korzystając ze wszystkich zdjęć sondy Voyager 2 w oparciu o obliczenia komputerowe pozwalające przewidzieć, gdzie księżyc powinien być widoczny w sprzyjających odkryciu warunkach. Wszystkie fotografie wybrane w celu poszukiwania Pana, które miały rozdzielczość lepszą niż ~50 km/piksel wyraźnie ukazują księżyc. W efekcie uzyskano jedenaście zdjęć z Voyagera, które przedstawiały nowo odkrytego Pana^[7]^[8].

Fotografie z sondy Cassini[edytuj | edytuj kod]

9 marca 2017 roku NASA opublikowała jak dotąd najostrzejsze zdjęcie księżyca wykonane przez sondę Cassini z odległości 24 500 kilometrów.

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Widoczne fragmenty pierścienia Saturna
Pan w przerwie Enckego
Pan widoczny wśród pierścieni Saturna
Zdjęcie wykonane przez sondę Cassini, blisko płaszczyzny pierścieni. Przerwa, w której krąży Pan, jest niewidoczna
Zdjęcia wykonane podczas ostatniego przelotu sondy Cassini

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Planetary Satellite Mean Orbital Parameters. Jet Propulsion Laboratory, 2011-12-14. [dostęp 2012-08-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d P.C. Thomas. Sizes, shapes, and derived properties of the saturnian satellites after the Cassini nominal mission. „Icarus”. 208 (1), s. 395–401, lipiec 2010. DOI: 10.1016/j.icarus.2010.01.025. (ang.).
↑ Pan. [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-12-26]. (ang.).
↑ Planet and Satellite Names and Discoverers. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, USGS, NASA. [dostęp 2018-12-26]. (ang.).
↑ J.N. Cuzzi, J.D. Scargle. Wavy Edges Suggest Moonlet in Encke’s Gap. „Astrophysical Journal”. 292, s. 276–290, maj 1985. [dostęp 2016-03-20]. (ang.).
↑ M.R. Showalter i inni. Satellite „wakes” and the orbit of the Encke Gap moonlet. „Icarus”. 66 (2), s. 297, 1986. DOI: 10.1016/0019-1035(86)90160-0. Bibcode: 1986Icar...66..297S. (ang.).
↑ M.R. Showalter. Visual Detection of 1981 S 13, the Encke Gap Moonlet. „Bulletin of the American Astronomical Society”. 22, s. 1031, 1990. (ang.).
↑ M.R. Showalter. Visual detection of 1981 S 13, Saturn’s eighteenth satellite, and its role in the Encke gap. „Nature”. 351 (6329), s. 709, 1991. DOI: 10.1038/351709a0. Bibcode: 1991Natur.351..709S. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Pan. [w:] Księżyce Układu Słonecznego [on-line]. [dostęp 2016-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-01)].
Pan. [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-12-26]. (ang.).

[ssd-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Planetary Satellite Mean Orbital Parameters. Jet Propulsion Laboratory, 2011-12-14. [dostęp 2012-08-05]. (ang.).

[icarus-2] P.C. Thomas. Sizes, shapes, and derived properties of the saturnian satellites after the Cassini nominal mission. „Icarus”. 208 (1), s. 395–401, lipiec 2010. DOI: 10.1016/j.icarus.2010.01.025. (ang.).

[sse-3] Pan. [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-12-26]. (ang.).

[planetary-4] Planet and Satellite Names and Discoverers. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, USGS, NASA. [dostęp 2018-12-26]. (ang.).

[CuzziScargle1985-5] J.N. Cuzzi, J.D. Scargle. Wavy Edges Suggest Moonlet in Encke’s Gap. „Astrophysical Journal”. 292, s. 276–290, maj 1985. [dostęp 2016-03-20]. (ang.).

[Showalter1986-6] M.R. Showalter i inni. Satellite „wakes” and the orbit of the Encke Gap moonlet. „Icarus”. 66 (2), s. 297, 1986. DOI: 10.1016/0019-1035(86)90160-0. Bibcode: 1986Icar...66..297S. (ang.).

[Showalter1990-7] M.R. Showalter. Visual Detection of 1981 S 13, the Encke Gap Moonlet. „Bulletin of the American Astronomical Society”. 22, s. 1031, 1990. (ang.).

[Showalter1991-8] M.R. Showalter. Visual detection of 1981 S 13, Saturn’s eighteenth satellite, and its role in the Encke gap. „Nature”. 351 (6329), s. 709, 1991. DOI: 10.1038/351709a0. Bibcode: 1991Natur.351..709S. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Księżyce pasterskie (6)	S/2009 S 1 Pan Daphnis Atlas Prometeusz wątpliwe S/2004 S 6 S/2004 S 4 S/2004 S 3 Pandora
Księżyce koorbitalne (2)	Epimeteusz Janus
Pierścień G (1)	Aegaeon
Alkyonidy (3)	Methone Anthe Pallene
Duże wewnętrzne (4) z księżycami trojańskimi (4)	Mimas Enceladus Tetyda Telesto Kalipso Dione Helena Polideukes
Duże zewnętrzne (4)	Rea Tytan Hyperion Japet
Grupa inuicka (15)	Kiviuq Ijiraq S/2019 S 1 S/2005 S 4 S/2020 S 1 Paaliaq S/2004 S 31 Saturn LX Siarnaq S/2020 S 3 Tarkek S/2019 S 14 S/2020 S 4 S/2020 S 5 S/2019 S 6
Grupa nordycka (100)	Febe S/2006 S 20 S/2006 S 9 Skadi S/2007 S 2 S/2007 S 7 S/2007 S 5 S/2004 S 37 S/2004 S 47 S/2004 S 40 S/2019 S 2 S/2019 S 3 S/2020 S 7 Skoll S/2004 S 41 S/2019 S 4 S/2020 S 2 S/2004 S 42 Greip Hyrrokkin S/2004 S 13 S/2004 S 17 S/2007 S 6 Mundilfari S/2006 S 1 Jarnsaksa S/2006 S 10 S/2004 S 43 S/2019 S 5 Narvi Gridr Bergelmir Suttungr S/2004 S 44 S/2006 S 11 S/2004 S 12 Eggther S/2004 S 7 Hati S/2004 S 45 S/2006 S 13 Bestla S/2004 S 46 S/2019 S 8 Angrboda Farbauti Beli Thrymr S/2019 S 7 Gerd S/2007 S 3 S/2007 S 9 S/2019 S 11 S/2019 S 9 Aegir S/2019 S 10 S/2019 S 12 S/2019 S 13 S/2005 S 5 S/2006 S 3 S/2020 S 6 S/2006 S 14 S/2019 S 15 Skrymir Gunnlod S/2006 S 15 S/2004 S 28 S/2020 S 8 Alvaldi S/2006 S 16 S/2004 S 50 Kari S/2004 S 48 Fenrir S/2006 S 17 Surtur S/2004 S 39 S/2004 S 49 Geirrod Imir Loge S/2019 S 17 S/2006 S 18 S/2006 S 19 S/2019 S 19 S/2019 S 20 S/2019 S 18 S/2019 S 16 S/2004 S 36 S/2004 S 53 Thiazzi S/2004 S 21 Saturn LXIV S/2020 S 10 Fornjot S/2004 S 51 S/2020 S 9 S/2019 S 21 S/2004 S 52 Saturn LVIII
Grupa galijska (7)	Albioriks S/2007 S 8 Bebhionn Erriapus Tarvos S/2006 S 12 S/2004 S 24