Miasto na prawach powiatu
Powiat grodzki (w Polsce) – potoczna nazwa miasta na prawach powiatu.
Miasto na prawach powiatu
Powiat grodzki (miasto na prawach powiatu) jest gminą o statusie miasta, wykonującą zadania powiatu. We wszystkich miastach na prawach powiatu władzę wykonawczą sprawuje prezydent miasta. Są jednostkami samorządu terytorialnego ( podziału terytorilnego ). Wprowadzoną nowelą z dnia 11 kwietnia 2001 r. w art. 3 zd.1 ustawy powiatowej uchwalono że : ,,Powiat jako jednostka zasadniczego podziału terytorialnego obejmuje całe obszary graniczących ze sobą gmin albo cały obszar miasta na prawach powiatu. Miasto na prawach powiatu jest więc zarówno gminą jak i powiatem. Zapis taki expressis verbis wyróżnia powiat jednogminny ( w jezyku prawnym określane mianem miast na prawach powiatu, w języku prawniczym nazywany powiatem grodzkim). Art. 91 ust. 5 ustawy powiatowej mówi : ,, Ilekroć w przepisach jest mowa o powiecie, rozumie się przez to miasto na prawach powiatu,,. Konsekwencją poddania ustroju i działania miasta na prawach powiatu regulacjom ustawy o samorządzie gminnym są nastepujące:
- organy w mieście na prawach powiatu (tj. rada miasta i prezydent miasta)wykonują kompetencje właściwe dla - odpowiednio - radu gminy i rady powiatu oraz wójta (burmistrza) i starosty,
- organ wykonawczy miasta na prawach powiatu jest ogranem monkratycznym,
- rada nie wybiera organu wykonawczego i nie moze go odwołać,
- radni składaja ślubowanie wg tekstu roty z art.23a ustawy gminnej.
Poza tym w strukturze organizacyjnej miasta posiadajacego prawa powiatu pojawia się organ nie funkcjonujący w ,,normalnej gminie (komisja bezpieczeństwa i porządku). Co do zasady miasto na prawach powiatu jest gminą, jego organy podlegają przede wszystkim regulacjom ustawy o samorządzie gminnym.
Status ten, po wprowadzeniu w dniu 1 stycznia 1999 roku nowego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa, otrzymały:
- miasta liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,
- dawne stolice województw (poza Ciechanowem, Piłą i Sieradzem; samorządy tych miast zrezygnowały ze statusu miast na prawach powiatu),
- niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich: Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Mysłowice, Piekary Śląskie, Siemianowice Śląskie, Sopot, Świętochłowice, Świnoujście, Żory.
Warszawa uzyskała status miasta na prawach powiatu w dniu 27 października 2002 r.; w latach 1999-2002 istniały równolegle: powiat warszawski i miasto stołeczne Warszawa (związek komunalny gmin, utworzony na podstawie ustawy warszawskiej).
Wałbrzych w dniu 1 stycznia 2003 r. utracił prawa miasta na prawach powiatu i został włączony do powiatu wałbrzyskiego.
Wykaz powiatów grodzkich
Od 1 stycznia 2003 r. 65 miast ma status powiatów grodzkich:
- województwo dolnośląskie (3):
- województwo kujawsko-pomorskie (4):
- województwo lubelskie (4):
- województwo lubuskie (2):
- województwo łódzkie (3):
- województwo małopolskie (3):
- województwo mazowieckie (5):
- województwo opolskie (1):
- województwo podkarpackie (4):
- województwo podlaskie (3):
- województwo pomorskie (4):
- województwo śląskie (19):
- województwo świętokrzyskie (1):
- województwo warmińsko-mazurskie (2):
- województwo wielkopolskie (4):
- województwo zachodniopomorskie (3):