51°11′40″N 23°09′50″E/51,194444 23,163889Siedliszcze
| ||||
| ||||
 Ratusz w Siedliszczu | ||||
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  lubelskie
| |||
| Powiat | chełmski | |||
| Gmina | Siedliszcze | |||
| Prawa miejskie | 1548-1821 i od 2016 | |||
| Burmistrz | Hieronim Zonik | |||
| Powierzchnia | 13,16 km² | |||
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
1431[1] 108,7 os./km² | |||
| Strefa numeracyjna | (+48) 82 | |||
| Kod pocztowy | 22-130 | |||
| Tablice rejestracyjne | LCH | |||
Położenie na mapie gminy Siedliszcze  | ||||
Położenie na mapie Polski  | ||||
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | ||||
Położenie na mapie powiatu chełmskiego  | ||||
| 51°11′40″N 23°09′50″E/51,194444 23,163889
| ||||
| TERC (TERYT) | 0603114 | |||
| SIMC | 0107821 | |||
Urząd miejski Szpitalna 15a22-130 Siedliszcze | ||||
| Strona internetowa | ||||
Siedliszcze – miasto w województwie lubelskim, w powiecie chełmskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Siedliszcze. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Siedliszcze liczyły 1431 mieszkańców[1]. Miasto położone jest w dawnej ziemi chełmskiej[2].
Etymologia nazwy[edytuj | edytuj kod]
Nazwa Siedliszcze pochodzi od wyrazu siedlisko, siedliszcze oznaczającego siedzibę, plac na którym znajduje się siedziba włościańska z wszystkimi budynkami. Przyrostek – iszcze występuje (według Kazimierza Rymuta) współcześnie w językach wschodniosłowiańskich, spotyka się go na wschodnim pograniczu Polski[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość wymieniona w dokumentach źródłowych po raz pierwszy w 1396 roku jako „Seliszcze”. W 1456 r. pojawiła się nazwa „Sedliszcze”, w 1564 r. „Siedliscza” Korybutowe, a w 1564 roku „Siedliscza Episcopales”. Osada Siedliszcze odnotowana została w 1839 roku Siedliszcze – Osada i Siedliszcze – Kolonia – 1970 roku[4].
Nazwa Siedliszcze źródłowo udokumentowana jest ponadto w akcie z 1421 roku uposażającym kościół parafialny w Łyszczu (obecnie Pawłów).
W 1548 r. Siedliszcze otrzymały magdeburskie prawo miejskie. Właścicielami miejscowości byli wówczas dwaj bracia Tomasz i Mikołaj Korybutowiczowie. Nowy ośrodek miejski nazwano „Tomisław” od ich imion – To-(masz) i Mi-(kołaj) z końcówką -sław. Lokacja miała charakter formalny w celu ściągnięcia ludzi wolnych[5].
W XV wieku Siedliszcze z sąsiednimi wsiami należała do Korybutów (stąd Wola Korybutowa).
W latach 1635–1655, z inicjatywy Jaskólskiego, w folwarku Siedliszcze powstały obok obory, stajni, stodoły i kuźni także piekarnia i browar. Zagospodarowano stawy i sady owocowe na znacznym obszarze. W 1653 roku Stanisław Jaskólski otrzymał od króla Jana Kazimierza wieś Siedliszcze w dzierżawę, a przy folwarku zbudował dwór[6].
W 1760 r. podstoli chełmski Wojciech Węgliński wyjednał przywilej królewski na założenie miasteczka i jarmarki, stąd datą przełomową w dziejach Siedliszcza jest dzień 26 stycznia 1760 roku.
Wówczas to osada została powtórnie lokowana jako miasto. Akt lokacyjny nadał na ręce właściciela Wojciecha Węglińskiego król August III Sas, wspominając w nim, iż zrobił to za „(...) znaczne jego w Rzeczypospolitej zasługi i odważne przeciwko nieprzyjacielowi przy statecznej nam wierności akcje”. Akt lokacyjny podaje szereg prawach i przywileje, jakie miasto z tej okazji otrzymało.
Tuż po lokacji Siedliszcze liczyło zaledwie „40 dymów, zaś mieszczanie nie zajmowali się w ogóle rolnictwem ani pańszczyzny dworowi nie odrabiali, a jedynie pracując w swych domach czynsz oddawali”. W przywileju wyznaczono m.in. daty 4 jarmarków rocznie – dwóch tygodniowych i dwóch dwuniedzielnych, zwolniono przyjeżdżających na nie kupców od ceł i myt, a dla wszystkich wydano glejt bezpieczeństwa[7].
W wieku XIX – jak podaje Słownik geograficzny Królestwa Polskiego z roku 1889 – Siedliszcze stanowiły osadę miejską, a także wieś z folwarkiem i dobra w powiecie chełmskim, gminie Siedliszcze, parafii Pawłów. Osada miejska posiada cerkiew prawosławną, synagogę, szkołę początkową, urząd gminy, kasę wkładowo-zaliczkową, fabrykę narzędzi rolniczych (małych rozmiarów), garbarnię, olejarnie, 6 ulic, 110 domów (w tym 4 murowane) zamieszkałych przez 899 mieszkańców (w tym 650 żydów). Istniała tu stacja pocztowa przy drodze bitej z Lublina do Chełma. W osadzie odbywało się 6 jarmarków rocznie. Ludność zajmowała się wyrobem bryczek i sani, sprzedawanych na jarmarkach w Łęcznie[8].
Prawa miejskie posiadały Siedliszcze do 10 kwietnia 1821 roku[9][10]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa chełmskiego.
1 stycznia 2016 roku Siedliszcze odzyskało prawa miejskie po 195 latach[11].
Miasto jest siedzibą gminy Siedliszcze.
W Siedliszczu urodzili się Kazimierz Andrzej Jaworski, polski poeta, tłumacz i wydawca oraz Sebastian Kaleta, polski polityk, poseł na Sejm i przewodniczący Komisji do spraw reprywatyzacji nieruchomości warszawskich.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
W miejscowości mieści się muzeum skansenowskie powstałe w 2003 roku z inicjatywy ówczesnego wójta gminy Siedliszcze Hieronima Zonika. Skansen mieści się przy ul. Szpitalnej. Muzeum prezentuje setki muzealiów[12].
W skład ekspozycji wchodzą:
- Drewniana plebania z XIX wieku
- Stodoła kryta strzechą z lat 20. XX wieku
- Studnia z żurawiem
- Kierat do napędzania maszyn rolniczych[12]
W Siedliszczu-Kolonii znajduje się XVIII-wieczny zespół dworski, obejmujący dwór i park.
Sport[edytuj | edytuj kod]
W mieście działa klub piłki nożnej, Spółdzielca Siedliszcze, grający w klasie okręgowej.
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
Kościół katolicki[edytuj | edytuj kod]
Parafia:
Kościół zielonoświątkowy[edytuj | edytuj kod]
Zbór:
- zbór w Siedliszczu
Świadkowie Jehowy[edytuj | edytuj kod]
Zbór:
- zbór w Siedliszczu[13]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19].
- ↑ Konstanty Prożogo: Województwo chełmskie. Krajowa Agencja Wydawnicza, Lublin 1983, s. 28.
- ↑ Stanisław Rymut: Nazwy miast Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 215. ISBN 83-04-02436-5.
- ↑ Czopek ↓, s. 191.
- ↑ Wawryniuk 2002 ↓, s. [w:] Rybak A.: Dzieje Ziemi Chełmskiej kalendarium, Chełm, 1998 strona 45.
- ↑ Wawryniuk 2002 ↓, s. [w:] Boruch W. Siedliszcze (woj. chełmskie) zespół dworsko – parkowy, maszynopis w Wojewódzkim Oddziale Służb Ochrony Zabytków w Lublinie, Delegatura w Chełmie (dalej OSO – ZLOCh), Lublin, 1980. Strona 33.
- ↑ Wawryniuk 2002 ↓, s. według indeksu.
- ↑ Siedliszcze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 514.
- ↑ Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 15,043 z dn. 10 kwietnia 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
- ↑ Rodecki, F.B., 1830. Obraz jeograficzno-statystyczny Królestwa Polskiego. Drukarnia Antoniego Gałęzowskiego i Kompanii. Warszawa.
- ↑ Sejm Gov. pl.
- ↑ a b Przyspieszenie edukacyjne w szkole wiejskiej. [dostęp 2015-03-25].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2015-01-16].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Barbara Czopek: Nazwy miejscowe dawnej Ziemi Chełmskiej i Bełskiej (W granicach dzisiejszego państwa polskiego). Wyd. Ossolineum 1988. Wrocław..
- Andrzej Wawryniuk: Leksykon miejscowości powiatu chełmskiego. Chełm: Starostwo Powiatowe w Chełmie, 2002, s. 477. ISBN 83-916380-0-6.
- Siedziba gminy: Siedliszcze
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Kolonie | |
| Osada | |
| Integralne cz. miejscowości |
|
_COA.jpg)
| Miasta powiatowe |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Miasta gminne |
|
