Urzędów

Urzędów
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Ratusz w Urzędowie
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	kraśnicki
Gmina	Urzędów
Prawa miejskie	1405–1870; i od 2016
Burmistrz	Paweł Dąbrowski
Powierzchnia	12,92 km²
Populacja (31.12.2019); • liczba ludności; • gęstość	; 1694; 131,2 os./km²
Strefa numeracyjna	81
Kod pocztowy	23-250
Tablice rejestracyjne	LKR
	Położenie na mapie gminy Urzędów Urzędów
	Położenie na mapie Polski Urzędów
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Urzędów
	Położenie na mapie powiatu kraśnickiego Urzędów
	50°59′35″N 22°08′33″E/50,993056 22,142500
TERC (TERYT)	0607084
SIMC	0392684
	Urząd miejskiRynek 26; 23-250 Urzędów
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	BIP

Urzędów – miasto w województwie lubelskim, w powiecie kraśnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Urzędów.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Urzędów liczył 1694 mieszkańców^[3].

Położenie

W XIV w. osada handlowa, położona na szlaku prowadzącym z Krakowa do Wilna, należała do jednostki administracyjnej, której centrum był Sandomierz. Wraz z ustanowieniem w 1474 roku województwa lubelskiego Urzędów stał się ważną częścią ziemi lubelskiej^[4]. Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[5],

Urzędów leży w kotlinie, jaką we Wzniesieniach Urzędowskich wyżłobiła Urzędówka. Najwyższy punkt w pobliżu Urzędowa osiąga wysokość 258 metrów w Leszczynie. Najniższy w Bęczynie 176 metrów nad poziomem morza. Obrzeża kotliny są łagodnie sfalowane z wyjątkiem niektórych zboczy nad Urzędówką oraz jarów, wyżłobionych przez wiosenne wody. Urzędówka jest stosunkowo wąskim ciekiem, wypływającym spod Wilkołaza dość szeroką kotliną. Jeszcze w XVIII wieku tworzyła znaczne rozlewiska, które broniły miasta z trzech stron, a nazywane były jeziorem. Istniał nawet w dawnym Urzędowie cech rybacki.

Rzeka była stale zasilana w wodę z licznych źródeł spotykanych wzdłuż jej brzegów. Nawet zimą spotyka się niezamarzające źródełka. Rzeka wpada do Wyżnicy, a z nią do Wisły. Urzędów rozciąga się na długości 8 km wzdłuż rzeki, a składa się z samej osady oraz przedmieść – na prawym brzegu Gór, Rankowskiego, Mikuszewskiego i Bęczyna, a na lewym brzegu Zakościelnego i ulicy Wodnej, dawniej Przedmieścia Krakowskiego. Siedem dróg łączy Urzędów z Kraśnikiem i Opolem Lubelskim (DW 833), Józefowem nad Wisłą, Wilkołazem i Dzierzkowicami, przez które przebiegał dawniejszy trakt z Krakowa do Lublina, skąd na Litwę i Ruś.

Historia

Pierwsze historyczne doniesienia o miejscowości datowane są na rok 1405, kiedy to na bazie dawnej osady targowej został ulokowany Urzędów przez króla Władysława Jagiełłę na prawie magdeburskim^[4], wiadomo jednak, że jako osada Urzędów istniał już pod koniec XIV wieku. Ruchliwy szlak handlowy łączący stolicę Polski – Kraków z Litwą i Rusią, przy którym leżał Urzędów, sprzyjał rozwojowi miasta. W 1425 roku powołana zostaje parafia, a wraz z ustanowieniem w 1474 roku województwa lubelskiego Urzędów staje się siedzibą władz rozległego powiatu, w którego granicach znajdowało się 35 parafii. Odbywały się tu sejmiki ziemi lubelskiej, działał sąd ziemski i prawdopodobnie przez pewien okres (w XV w.) również sąd grodzki^[6].

W 1548 roku wójtostwo urzędowskie otrzymał Mikołaj Rej^[7].

Lata 1550–1625 to okres rozwoju miasta Urzędowa. W tym okresie kształciło się 63 studentów w Akademii Krakowskiej. W XVI i XVII wieku Urzędów miał prawo wyboru 2 posłów do sejmu w Warszawie. W 1648 r. miasto zostało zrabowane i zniszczone przez kozaków Chmielnickiego. Mieszkańcy zostali zdziesiątkowani przez toczące się wojny i towarzyszące im epidemie. W 1657 roku, Urzędów zostaje zajęty przez wojska szwedzkie Karola Gustawa i węgierskie Rakoczego. Miasto zostaje do reszty złupione, spaliły się kościoły św. Ducha i św. Elżbiety. W XVIII wieku Urzędów zaliczany był do grona mniejszych miast królewskich o charakterze rolniczym. Wraz z upadkiem Rzeczypospolitej przestał istnieć także powiat urzędowski, a 13 stycznia 1870 r. pozbawiono Urzędów praw miejskich^[8].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w marcu lub maju 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 600 Żydów. W październiku 1942 roku zostali wywiezieni do getta w Budzyniu i getta w Kraśniku, skąd trafili do obozu zagłady w Bełżcu^[9].

W dniu 28 lipca 1944 do miasta wkroczyły oddziały Armii Czerwonej^[10].

W latach 1954–1954 wieś należała i była siedzibą władz gromady Urzędów. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w ówczesnym województwie lubelskim.

1 stycznia 2016 roku Urzędów odzyskał status miasta; w jego granice włączono wieś Zakościelne, po czym ludność Urzędowa zwiększyła się ze 1107 do 1690 mieszkańców^[1]^[11].

Oświata

Placówki oświatowe:

Publiczne Przedszkole w Urzędowie, ul. Wodna 34
Szkoła Podstawowa w Urzędowie, ul. Wodna 24
Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Władysława Jagiełły, ul. Wodna 24
Zespół Szkół Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego im. Orląt Lwowskich, ul. Wodna 34

Obiekty turystyczne

Sanktuarium św. Otylii
Wały urzędowskie
Synagoga w Urzędowie
Cmentarz żydowski
Kościół parafialny
Ośrodek garncarski
Obserwatorium astronomiczne

Sport

Klub piłki nożnej GKS „Orzeł” Urzędów

Miasta partnerskie

Miasta partnerskie z którymi współpracuje Urzędów:

Miasto	Państwo
Nádudvar	Węgry
Wyżwa Stara	Ukraina

Ludzie związani z Urzędowem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Urzędowem.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Urzędowie.

Przypisy

↑ ^a ^b Dz.U. z 2015 r. poz. 1083.
↑ GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22
↑ ^a ^b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19] .
↑ ^a ^b Marian Surdacki: Edukacyjno-opiekuńcze funkcje cechów urzędowskich w XV–XVIII wieku, w: „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, t. XLIV. Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2005, s. 7, 8. ISSN 0080-4754
↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.
↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
↑ August Grychowski, Lublin i Lubelszczyzna w życiu i twórczości pisarzy polskich, Lublin 1974 s. 16.
↑ Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, str. 471)
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 725 .
↑ Strona Urzędu Gminy Urzędów Plan "Burza".. [dostęp 2023-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-06)].
↑ R. Szmytkie (2017) Dezintegracja zlepieńców miejsko-wiejskich w Polsce w latach 2008–2016

Linki zewnętrzne

Urzędów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 823 .
Urząd Gminy

[rozporządzenie-1] Dz.U. z 2015 r. poz. 1083.

[rocz22-2] GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22

[populacja2019-3] Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19] .

[r1-4] Marian Surdacki: Edukacyjno-opiekuńcze funkcje cechów urzędowskich w XV–XVIII wieku, w: „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, t. XLIV. Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2005, s. 7, 8. ISSN 0080-4754

[5] Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.

[6] M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.

[7] August Grychowski, Lublin i Lubelszczyzna w życiu i twórczości pisarzy polskich, Lublin 1974 s. 16.

[8] Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, str. 471)

[9] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 725 .

[10] Strona Urzędu Gminy Urzędów Plan "Burza".. [dostęp 2023-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-06)].

[11] R. Szmytkie (2017) Dezintegracja zlepieńców miejsko-wiejskich w Polsce w latach 2008–2016

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Miasto	Urzędów
Wsie	Bęczyn Boby-Księże Boby-Wieś Góry Kozarów Leszczyna Majdan Bobowski Majdan Moniacki Mikołajówka Mikuszewskie Moniaki Natalin Popkowice Popkowice Księże Rankowskie Skorczyce Wierzbica Zadworze
Kolonie	Boby-Kolonia Józefin Konradów Leśniczówka Metelin Moniaki-Kolonia Okręglica-Kolonia Wierzbica-Kolonia
Części miasta	Dębniak (SIMC 0392690) Dębniak (SIMC 1027283) Kajetanówka Zakościelne
Części wsi	Dziurdówka Kozarówek Rozdoły Sokołówka
Części kolonii	Gorzelnia Kamionka

Miasta	Annopol Kraśnik Urzędów
Gminy miejskie	Kraśnik
Gminy miejsko-wiejskie	Annopol Urzędów
Gminy wiejskie	Dzierzkowice Gościeradów Kraśnik Szastarka Trzydnik Duży Wilkołaz Zakrzówek

Przynależność wojewódzka	gubernia lubelska (1867–1915) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945 i 1956–75)
Miasta (1867–1945 → i 1956–75)	Annopol (do 1870) Janów (Lubelski) Kraśnik (do 1945 →) Modliborzyce (do 1870) Urzędów (do 1870) Zaklików (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1945 → i 1973–75)	Annopol (1874–1945) Batorz (1926–45) Brzozówka (do 1945) Chrzanów Dzierzkowice (do 1945) Dzwola (od 1973) Godziszów (od 1973) Gościeradów (do 1945) Janiszów (do 1874) Janów Lubelski (od 1973) Kawęczyn (1874–1945) Kosin (1874–1945) Księżomierz (do 1868) Modliborzyce Moniaki (do 1868) Olbięcin (do 1874) Ostrów (do 1870) Potok (Wielki) Rachów (do 1874) Stróża (do 1874) Studzianki (do 1868) Świeciechów (do 1877) Trzydnik (187?–1945) Urzędów (1870–1945) Wilkołaz (do 1945) Zaklików (187?–1945) Zakrzówek (do 1945) Zdziechowice (do 1874) Zdziłowice (do 1874) Zofianka (do 1874)
Gromady (1954–72)	Biała (← 1956–72) Chrzanów (← 1956–72) Dzwola (← 1956–61) Godziszów (← 1956–72) Kawęczyn (← 1956–72) Kocudza (← 1956–72) Krzemień (← 1956–72) Łada (← 1956–61) Modliborzyce (← 1956–72) Momoty Górne (← 1956–72) Potoczek (← 1956–72) Potok Wielki (← 1956–72) Potok-Stany (← 1958–??) Stojeszyn (← 1956–61) Wierzchowiska (← 1956–72) Wolica (← 1956–59) Zdziłowice (← 1956–72)