Kamionka Bużańska
 Kościół Wniebowzięcia NMP | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Powierzchnia |
8,63 km² | ||||
| Populacja (2019) • liczba ludności |
| ||||
| Kod pocztowy |
80400–80404 | ||||
Położenie na mapie obwodu lwowskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
 50°06′32,8″N 24°20′35,8″E/50,109111 24,343278
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Kamionka Bużańska, Kamionka Strumiłowa (ukr. Кам'янка-Бузька, Kamjanka-Buźka) – miasto na Ukrainie, w rejonie lwowskim, w obwodzie lwowskim. Przed 17 lipca 2020 roku siedziba rejonu kamioneckiego.
Miasto królewskie Kamionka Strumiłowska lokowane w 1448 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim[2]. Wchodziło w skład starostwa kamionackiego w XVIII wieku, położone w ziemi lwowskiej[3].
W mieście rozwinął się przemysł drzewny, odzieżowy oraz lniarski[4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
- Pierwotnie miasto znane pod nazwą Dymoszyn.
- W drugiej połowie XV wieku własność Jerzego Strumiłły (zm. 1485), który 26 września 1471 ufundował kościół[6] i wystarał się o nadanie miejscowości praw miejskich na warunkach prawa magdeburskiego.
- 1454 – pierwsza znana data pojawienia się Żydów w Kamionce Strumiłowiej[7].
- Od 1578 mieścił się w Kamionce Strumiłowej skład soli.
- W 1619 polski pisarz Jakub Gawath napisał w miejscowości dramat „Tragaedia, albo Wizerunk śmierci przeświątego Jana Chrzciciela”.
- W XVII wieku istniał dwór obronny należący do Szamotulskich, a potem Orzechowskich[8]. Miasto i dwór spalili Kozacy w 1649 roku[8].
- Do I rozbioru Polski miejscowość była miastem królewskim i starostwem niegrodowym.
- Po I rozbiorze Polski od 1772 do 1918 Kamionka Strumiłowa była miastem powiatowym w Królestwie Galicji i Lodomerii pod zaborem austriackim.
- W 1787 przeszła na własność rodziny Cetnerów z rąk władz austriackich, które przekazały jej prawa do miasta jako ekwiwalent skonfiskowanego majątku Nadwórna koło Stanisławowa.
- W XVIII w. własność rodziny Mierów, która ok. 1860 wybudowała w Kamionce pałac. Budynek przed likwidacją jednostki wojskowej mieścił jej biura, obecnie opuszczony. Dziedzicem majątku był hr. Karol Mier (zm. 1885)[9]. Pod koniec XIX wieku właścicielką majątku była jego żona hr. Helena Mierowa[10], od której w październiku 1894 nabyli Kamionkę hr. Andrzej Potocki i Homolacs[11]. Do 1939 należała do rodziny Wisłockich.
- W latach 1867–1918 siedziba powiatu kamioneckiego.
- 10–14 sierpnia 1920 – bitwa pod Kamionką Strumiłową.
- W latach 1920–1939 siedziba powiatu kamioneckiego w województwie tarnopolskim Polski międzywojennej.
- W latach 1929–1938 stacjonował tu 13 Dywizjon Artylerii Konnej z Kresowej Brygady Kawalerii.
- 20 października 1933 do Kamionki włączono gminy Krzywulanka i Podzamcze[12].
- 21 września 1939 – bitwa pod Kamionką Strumiłową.
- 1939-1941 – okupacja sowiecka.
- Na przełomie czerwca i lipca 1941, po rozpoczęciu niemieckiej inwazji na ZSRR, w miejscowym areszcie NKWD zamordowało od 20 do 32 więźniów[13][14].
- Pod koniec czerwca 1941 Ukraińcy zorganizowali trzydniowy pogrom, w trakcie którego zamordowano około 150 Żydów[15]. Zdaniem Kaia Struvego większość ofiar padła z rąk Niemców, być może z Waffen-SS[16].
- W latach 1941–1943 Niemcy zorganizowali w mieście getto dla 7 tys. Żydów, których systematycznie rozstrzeliwali lub wysyłali do obozów śmierci. Udział w mordach brał Ukraińska Policja Pomocnicza. W latach 1943–1945 Kamionka była schronieniem dla ludności z okolicznych wiosek przed atakami OUN-UPA. W tym czasie nacjonaliści ukraińscy w różnych okolicznościach zamordowali w mieście lub w jego pobliżu 24 Polaków[17].
- W 1944 roku dokonano zmiany nazwy z Kamionka Strumiłowa na Kamionka Bużańska.
- Utrata miasta przez Polskę w 1945[18].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Wybrane zabytki:
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
- zamek (nieistniejący)[19]
- okazały dwór wybudowany w połowie XIX w. istniał do 1939 r.[20]
- drewniana cerkiew św. Mikołaja zbudowana w 1667 r.
- neogotycki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z 1911–1920, zbudowany wg projektu dr architekta Teodora Talowskiego, w 1929 r. konsekrowany, w czasach ZSRR zamknięty i zdewastowany, w 1989 r. oddany katolikom. W 1995 r. wprowadzono do kościoła starą kopię Pana Jezusa Milatyńskiego, pochodzącą z katedry lwowskiej. W 1996 r. świątynię ogłoszono sanktuarium Pana Jezusa Konającego z Milatyna. Posługę duszpasterską w parafii pełnią księża diecezjalni i siostry serafitki[21].
- ratusz
Urodzeni i związani z Kamionką
[edytuj | edytuj kod]- Jan Bryk – prehistoryk, burmistrz miasta w latach 30. XX wieku
- Stefan Grabiński – polski pisarz, dramaturg i eseista, ojciec polskiej literatury grozy, zwany polskim Poe
- Stanisław Łempicki – polski uczony, pisarz, profesor historii oświaty i szkolnictwa UL, przedstawiciel filozoficznej szkoły lwowsko-warszawskiej
- Kazimierz Makarski – ksiądz, duszpasterz w Kamionce w latach 1939–1946
- Jan Poznański – polski nauczyciel
- Wiesław Poznański – polski zootechnik, profesor
- Stefania Skwarczyńska – polska uczona, teoretyk i historyk literatury, teatrolog, prof. zw., dr honoris causa UŁ, córka M. Strzelbickiego
- Marian Strzelbicki – polski inżynier, ofiara zbrodni katyńskiej
- Mieczysław Strzelbicki – polski urzędnik, starosta, syn Mieczysława
- Fryderyk Tadanier – polski architekt
- Stanisław Mazur – chorąży piechoty wojska polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej
- Wenanty Katarzyniec – Sługa Boży, franciszkanin
Sprawiedliwi wśród Narodów Świata (Polacy ratujący Żydów w Kamionce)
[edytuj | edytuj kod]- Janina Rękas (po mężu Pelc) - ukrywała 12 Żydów[22]
- Maria i Antoni Siembidowie - ukrywali Serkę Horszowską[23]
- Jadwiga Wałkow (po mężu Szejnbaum) - ukrywała Henryka i Felicję Singerów[24]
Pobliskie miejscowości
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор. 50.
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 168.
- ↑ Wiesław Bondyra, Własność ziemska w województwie bełskim w czasach saskich, Lublin 2015, s. 37.
- ↑ Kamionka Bużańska, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2025-01-07].
- ↑ (fragment), 1571, wyd. 2., Biblioteka Narodowa, syg. ZZK 18611, domena publiczna.
- ↑ Anna Supryniuk: Strumiłło (Strumiło) Jerzy z Dmoszyna, Brańska, Podbereziec, Winnik, h. Dąbrowa (zm. 1485). [W:] Polski Słownik Biograficzny. T. XLIV, 2006–2007.
- ↑ Maurycy Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 r., w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1974, nr 3 (91), s. 14.
- ↑ a b Jan Gancarski (red.), Zamki w Karpatach, Krosno: Muzeum Podkarpackie, 2014, ISBN 978-83-936970-3-8 [dostęp 2024-10-22].
- ↑ Jerzy Sewer Dunin Borkowski: Almanach błękitny. Genealogia żyjących rodów polskich. Lwów / Warszawa: 1908, s. 635.
- ↑ Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”. Nr 109, s. 6, 12 maja 1889.
- ↑ Kronika. Zmiana własności. „Gazeta Narodowa”, s. 2, nr 260 z 17 października 1894.
- ↑ Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 592
- ↑ Bogdan Musiał: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 153. ISBN 83-88747-40-1.
- ↑ Zbrodnicza ewakuacja więzień i aresztów NKWD na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w czerwcu – lipcu 1941 roku. Materiały z sesji naukowej w 55. rocznicę ewakuacji więźniów NKWD w głąb ZSRR, Łódź 10 czerwca 1996 r. Warszawa: GKBZpNP-IPN, 1997, s. 75. ISBN 83-903356-6-2.
- ↑ Martin Dean, Mel Hecker (red.), Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, tom II, cz. A, United States Holocaust Memorial Museum and Indiana University Press, Bloomington/Indianapolis 2012, ISBN 978-0-253-00202-0, s. 790
- ↑ Kai Struve, “Deutsche Herrschaft, ukrainischer Nationalismus, antijüdische Gewalt. Der Sommer 1941 in der Westukraine”, Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston 2015, ISBN 978-3-11-035998-5, e-ISBN (PDF) 978-3-11-036022-6, s. 670
- ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 213, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
- ↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
- ↑ Kamionka Strumiłowa (Bużańska). [dostęp 2013-08-17].
- ↑ Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 7: Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995, s. 321–325, ISBN 83-04-04229-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Sanktuarium Pana Jezusa Konajácego z Milatyna [online], www.rkc.lviv.ua [dostęp 2023-08-25].
- ↑ Pelc Janina (Rekas). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-06-27]. (ang.).
- ↑ Siembida Antoni & Maria. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-06-27]. (ang.).
- ↑ Szejnbaum Jadwiga. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-06-27]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Źródła dziejowe starostwa i parafji Kamionka Strumiłłowa / wydał Bronisław Faliński. Kamionka Strumiłłowa: Rada Powiatowa i Magistrat miasta Kamionki Strumiłłowej, z drukarni Plewera i Kryma, 1928.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- KamBuz.org.ua – Kamianka-Buzka – Strona informacyjna, strona nieoficjalna miasto.
- Kamionka Strumiłowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 782.
- Zamek w Kamionce Strumiłowej (Bużańskiej)
- Radziecka mapa topograficzna 1:100,000
| Części miasta |
|---|
