Historia Szczecina: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
Linia 123: Linia 123:


Polska administracja przejęła miasto z wyłączeniem portu, który w całości pozostawał w rękach sowieckich do 1947 roku (w części nawet do 1955 roku). Sowieci wykorzystywali szczeciński port do załadunku zdobycznego sprzętu z terenu Niemiec<ref name="histsz"/>. Dotychczasowa ludność, która pozostała w mieście została jednak wysiedlona w ciągu następnych lat do Niemiec i w [[1947]] w Szczecinie mieszkało już tylko 4 tys. Niemców<ref name="histsz"/>.
Polska administracja przejęła miasto z wyłączeniem portu, który w całości pozostawał w rękach sowieckich do 1947 roku (w części nawet do 1955 roku). Sowieci wykorzystywali szczeciński port do załadunku zdobycznego sprzętu z terenu Niemiec<ref name="histsz"/>. Dotychczasowa ludność, która pozostała w mieście została jednak wysiedlona w ciągu następnych lat do Niemiec i w [[1947]] w Szczecinie mieszkało już tylko 4 tys. Niemców<ref name="histsz"/>.

W 1953 roku rozpoczęto prace przy odbudowie najcenniejszych obiektów na terenie Starego Miasta. Odbudową objęto średniowieczne kościoły św. Jakuba Apostoła, św. Piotra i św. Pawła oraz św. Jana Ewangelisty, Stary Ratusz, nowożytne pałace Grumbkowa i Velthusena, Bramy Berlińską i Królewską, Basztę Panieńską oraz zamek Książąt Pomorskich wraz z kamieniczkami ulicy Kuśnierskiej<ref>Małgorzata Gwiazdowska. Koncepcje odbudowy szczecińskich zabytków po 1945 roku i możliwość ich realizacji http://wydawnictwoumk.pl/czasopisma/index.php/BPMH/article/view/BPMH.2012.006/1046</ref>.


W [[grudzień 1970|grudniu 1970]] i [[sierpień 1980|sierpniu 1980]] w Szczecinie miały miejsce strajki i demonstracje robotnicze, tu także podpisano tzw. [[porozumienia sierpniowe]]. [[11 czerwca]] [[1987]] miasto odwiedził [[papież]] [[Jan Paweł II]].
W [[grudzień 1970|grudniu 1970]] i [[sierpień 1980|sierpniu 1980]] w Szczecinie miały miejsce strajki i demonstracje robotnicze, tu także podpisano tzw. [[porozumienia sierpniowe]]. [[11 czerwca]] [[1987]] miasto odwiedził [[papież]] [[Jan Paweł II]].

Wersja z 13:28, 9 paź 2013

Obecny wzór herbu Szczecina
Pomnik Czynu Polaków

Historia Szczecina – dzieje miasta na przestrzeni wieków.

 Główny artykuł: Szczecin.
 Osobne artykuły: Kalendarium historii Szczecina i Prezydenci Szczecina.

Najwcześniejsze dzieje

W VII-VI wieku p.n.e. istniała na tym terenie osada z okresu kultury łużyckiej[1]. Jest jednak możliwe, że ciągłość udokumentowanej źródłami historii zasiedlenia tego miejsca sięga blisko 1850 lat. W czasach antycznych w okolicach Szczecina istniała miejscowość o nazwie Susudata. Została ona odwzorowana na antycznej mapie Klaudiusza Ptolemeusza z lat 142-147 n.e.[2]. O tym, że miejscowość ta znajdowała się w sąsiedztwie Szczecina, informuje kompendium Lexicon Universale[3] oraz wynika to z położenia wśród innych zidentyfikowanych miejscowości Pomorza.

Wczesne średniowiecze

Gród nad Odrą

Najstarsze ślady osadnictwa wczesnośredniowiecznego Szczecina, sięgają końca IX w. i początków X w. Zbudowany został przez książąt słowiańskich gród otoczony fosą, u którego podnóża rozwinęła się osada handlowo-rybacka[4]. Warowny gród składał się z trzech części: grodu, podgrodzia i portu handlowo-rybackiego. Gród rozciągał się na błotnistych terenach lewego brzegu rzeki Odry oraz na wyspie Łasztowni[5]. Przekazy Ibrahima ibn Jakuba z poł. X w. mówią o dużym słowiańskim mieście portowym nad Odrą, które nazywało się Sadżin lub Sasin, wokół którego rozwijało się gęste osadnictwo wiejskie[5]. Gród miał owalny kształt, w środku zwężony. W centralnym punkcie grodu, znajdowała się pogańska świątynia Trygława – bóstwa słowiańskiego[5].

Wierzenia pogańskie Szczecina

Szczecin uchodził ówcześnie za najstarsze i najznakomitsze miasto - matkę innych grodów[6]. Gród ten posiadał cztery pogańskie świątynie. Z trzech pagórków, na których rozlokował się gród, środkowy najwyższy poświęcono najpotężniejszemu z bogów - Trygławowi[6]. Świątynia Trygława uchodziła za najważniejszą w grodzie. Jej ściany wewnętrzne i zewnętrzne były pokryte kolorowymi rzeźbami, przedstawiającymi ludzi i zwierzęta. Posąg bóstwa był trójgłowy, pokryty złotem[7]. Był symbolem panowania nad trzema państwami: nad niebem, ziemią i piekłem[6]. W świątyni składano zdobyte w bitwach - oręże i przepisane prawem dziesięciny. Prócz tego przechowywano również złote i srebrne czasze, wielkie pozłacane, wysadzane drogimi kamieniami rogi wojenne, miecze, noże i skóry[6].

Trzy pozostałe świątynie zdaniem scholastyka bamberskiego Herborda były o wiele mniejsze[8], były mniej ozdobione i mniej czczone[6]. Wewnątrz jednej z nich stały tam stołki. W określonych dniach, odbywały się zebrania starszyzny plemiennej, w celu zabaw, biesiad oraz ważnych narad[6]. Obok świątyń, z licznymi większymi i mniejszymi posągami, był także w Szczecinie wielki ciernisty dąb, z tryskającym pod nim źródłem (miejsce pobytu jednego z bóstw). W grodzie był także święty biały koń, poświęcony Trygławowi, którego mógł dosiąść tylko jeden z kapłanów. Przed wyprawami, przy pomocy konia i bliżej nieokreślonych wróżb radzono się w ważniejszych sprawach plemiennych[6]. Kapłani nie tworzyli warstwy społecznej. Każda ze świątyń posiadała jednego kapłana. Według Ebona istniała funkcja arcykapłana, który posiadał zwierzchnictwo nad pozostałymi. Kapłanów w każdej chwili można było odwołać[6].

Ustrój republikański Szczecina

Szczecin był republiką o charakterze arystokratyczno - patriarchalnym[6]. Rządy miasta należały do starszyzny. Ważną rolę w grodzie odgrywał wiec. Do wiecu należało m.in. dbanie o dobro własne grodu, podejmowanie decyzji w sprawach plemienia (w tym obowiązującej religii), a także wojny i pokoju[6]. Uchwały wiecu miały moc prawną, nie zawsze musiały być poprzedzone decyzjami rady starszyzny. Wiec w sprawach ważnych wymagał jednomyślności[6]. Starszyznę według Herborda i Ebona określano najczęściej mianem primates, principes, honorabiles, lub maiores. Byli to ludzie pochodzący ze znamienitych rodów, wyróżniający się bogactwem lub doświadczeniem życiowym[9].

Niższe warstwy społeczności szczecińskiej stanowili mediocres (niezależni i zamożni)[10], rzesze prostego ludu oraz tzw. domownicy (inaczej niewolnicy). Wpływ ludu na sprawy publiczne był ograniczony[6]. Źródła nie przekazują żadnych wiadomości o stałej drużynie zbrojnej grodu, której zadaniem było przestrzeganie porządku w mieście oraz obrona godności starszyzny. Wiadomo tylko, że część wolnych obywateli zbroiła się w razie wojny zewnętrznej, wystawiając czasem kontygent posiłkowy[6].

Szczecin pod panowaniem Polan

W latach 967–972, książę Mieszko I przyłączył Pomorze Zachodnie, wraz ze Szczecinem do państwa Polan[11]. Bitwa pod Cedynią[12], pomiędzy Mieszkiem I a Hodonem, margrabią Marchii Łużyckiej - utrwaliła na krótko panowanie Polan nad Pomorzem Zachodnim[a]. Zainteresowanie Mieszka I tym regionem było podyktowane zamieszkiwaniem tych ziem przez pokrewne etnicznie ludy słowiańskie, natomiast dogodne położenie i dostęp do morza, wyznaczało wiele wspólnych interesów gospodarczych i politycznych[11].

W 992 został wydany przez Mieszka I dokument, znany z jego streszczenia (regestru) jako dagome iudex[13], określający granice państwa polańskiego. W opisie znajduje się Schinesgne, który identyfikowany jest także, ze Szczecinem[b]. Z dokumentu wynika, że w ostatnich latach X w. - Szczecin wraz z Pomorzem, znajdował się w sferze wpływów piastowskich. Za czasów Bolesława Chrobrego, ok. 1007 ziemie te uzyskały niezależność[14].

Okres panowania dynastii Gryfitów

Hanzeatycka flaga Szczecina.

Po bitwie koło Strugi (część Płoni) w 1121 książę Bolesław Krzywousty ponownie przyłączył miasto do Polski jednocześnie uznając władzę lennika, Warcisława I. W 1181 miasto, wraz z Pomorzem Zachodnim, stało się lennikiem cesarza i weszło w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

W 1243 książę Barnim I nadał Szczecinowi prawa miejskie.

W kolejnych latach miasto nabywało kolejne tereny: w 1283 jezioro Dąbie, a w 1321 Police. W XIII wieku Szczecin stał się miastem hanzeatyckim. Na miejscu grodu słowiańskiego w XIV wieku książę Barnim III Wielki wybudował swoją siedzibę, tzw. "Kamienny Dom" oraz kaplicę św. Ottona. Zabudowania te stanowiły pierwszą fazę konstrukcji zamku książęcego (zwanego dzisiaj Zamkiem Książąt Pomorskich). W latach 1454–1464 miasto prowadziło konflikt zbrojny o prymat w handlu morskim z pobliskim Stargardem. W 1474 w Szczecinie, po wygaśnięciu linii książąt szczecińskich i wołogoskich władzę objął książę słupski Bogusław X, który 4 lata później zjednoczył Pomorze Zachodnie, a w 1491 przeniósł jego stolicę do Szczecina. Jednak już w 1532 księstwo zostało ponownie podzielone, a miasto stało się stolicą księstwa szczecińskiego. W 1534 wprowadzono w Szczecinie protestantyzm (luteranizm). W 1570 został podpisany pokój w Szczecinie kończący I wojnę północną.

Okres szwedzki

Mapa Lukasa Schmitzera z ok. 1660 na podst. mapy Meriana wyd. w 1652[15]
Oblężenie Szczecina w czasie wojny skańskiej

W czasie wojny trzydziestoletniej, w 1627 Szczecin został zajęty przez wojska cesarskie, a w 1630 r., miasto zajęli Szwedzi, co usankcjonował pokój westfalski. Działania wojenne podczas potopu szwedzkiego przyczyniły się do upadku gospodarczego miasta.

Panowanie Szwedów i budowa twierdzy Szczecin zamknęły możliwości ekspansji terytorialnej ograniczając obszar miasta do około 54 ha na lewym i około 10 ha na prawym (Łasztownia) brzegu Odry Zachodniej[16].

Okres pruski, francuski i niemiecki

W 1713 miasto zostało przyłączone do Prus, co potwierdził pokój w Sztokholmie w 1720.

W 1729 w Szczecinie urodziła się córka komendanta pruskiego garnizonu Zofia Fryderyka Augusta księżniczka zu Anhalt-Zerbst, późniejsza cesarzowa Katarzyna II. 30 lat później urodziła się druga żona cara Pawła I – Maria Fiodorowna.

Zdobycie Szczecina przez wojska francuskie w 1806 roku

W czasie wojny siedmioletniej Rosjanie dokonali (udanego lub nieudanego) oblężenia Szczecina. Od połowy XVIII wieku nastąpiło znaczne ożywienie gospodarczo-kulturalne[potrzebny przypis].

W latach 1806–1813 Szczecin był pod okupacją francuską. Od 21 lutego do 29 lipca 1809 tu stacjonował sztab 4. płku strz. konnych armii Księstwa Warszawskiego, zwalczający na Pomorzu Szwedzkim pruskie oddziały powstańcze mjra Schilla. Od stycznia do 5 grudnia 1813 twierdza była bohatersko broniona przez francuskiego gen. Barbanegre.

W 1816 wyłączono z granic miasta Police. W lutym 1827, Carl Loewe dyrygował orkiestrą podczas światowego prawykonania dzieła Felixa Mendelssohna-Bartholdy'ego – uwertury koncertowej do Snu nocy letniej (według Szekspira). W 1843 miasto otrzymało połączenie kolejowe z Berlinem dając początek kolei na Pomorzu, wkrótce potem zaczął intensywniej rozwijać się przemysł.

Port w Szczecinie, 1900

Szczecin wcześnie uzyskał podstawową infrastrukturę techniczną: sieć gazową wykonano w 1848 r., wodociąg i kanalizację założono w 1864 r., a sieć elektroenergetyczną w 1886 r.[16] Pierwsze linie tramwajowe założono w 1879 r., a ich elektryfikację przeprowadzono w 1897 r.

W 1873 rada miejska podjęła decyzję o zburzeniu obwarowań i rozbudowie miasta, co wiązało się z likwidacją twierdzy. Uruchomiło to gwałtowną urbanizację obszarów pofortecznych wokół Starego Miasta[16]. Ogromny ruch budowlany realizowany był według planów z 1874 r. miejskiego radcy budowlanego Konrada Kruhla, głównego planisty szczecińskiego śródmieścia.

W 1878 burmistrzem miasta zostaje Hermann Haken, inicjator podniesienia rangi miasta i portu do poziomu światowego.

W 1897 roku uruchomiono w mieście hutę żelaza. W początku XX wieku wybudowano oczyszczalnię ścieków[17]. W 1900 r. przyłączono miasto Grabowo oraz Drzetowo i Niemierzyn, podjęto również decyzję o utworzeniu Cmentarza Centralnego. Za kolejnego nadburmistrza Friedricha Ackermanna w 1911 przyłączono kolejne tereny m.in. Pogodno i Niebuszewo.

II wojna światowa

Większe naloty bombowców alianckich sił powietrznych na Szczecin
Data nalotu Liczba
samolotów 		Typ samolotów Lotnictwo
20/21 kwietnia 1943 195+134+11 Lancaster + Halifax + Stirling[18] RAF
5/6 stycznia 1944 348+10 Lancaster + Halifax[19] RAF
11 kwietnia 1944 127 Boeing B-17 Flying Fortress[20] US Air Force
13 maja 1944 215 B-17[21] US Air Force
16/17 sierpnia 1944 461 Lancaster[22] RAF
29/30 sierpnia 1944 402 Lancaster[22] RAF
Miasto w 1945 r.

W chwili wybuchu II wojny światowej miasto liczyło ok. 270.000 mieszkańców[potrzebny przypis]. 15 października 1939 do miasta przyłączono wiele okolicznych wsi, w tym także 2 miasta: Police i Dąbie – utworzone zostało tzw. Wielkie Miasto Szczecin, istniejące do zakończenia wojny. Na tym terenie istniało ok. 100 obozów pracy przymusowej.

Wskutek alianckich nalotów bombowych od 1943 r. zabudowa miasta została zniszczona w 60-70%, port wraz z przyległościami w 70–80%, a obiekty przemysłowe uległy zniszczeniu niemal w 90%[17].

Okres po II wojnie światowej

W 1945 miasto liczyło 78.000 mieszkańców, w tym 62.500 Niemców[potrzebny przypis].

25 kwietnia 1945 roku miasto opuścił ostatni Gauleiter Szczecina i Pomorza Schwede-Coburg. Następnego dnia (26 kwietnia) miasto zostało zajęte przez sowiecką 65 Armię pod dowództwem gen. Pawła Batowa, a już 28 kwietnia przybyły do niego polskie władze. Na czele Tymczasowego Zarządu Miasta stanął inż. Piotr Zaremba, wyznaczony przez władze na urząd prezydenta miasta. W tym czasie w Szczecinie znajdowało się zaledwie około 200 Polaków oraz około 6 tys. Niemców, których zgromadzono w dzielnicy Niebuszewo[17].

Strajk w Stoczni, 1980

Oficjalne przekazanie miasta władzom polskim nastąpiło znacznie później, bo dopiero 5 lipca 1945, kiedy prezydent miasta i wojewoda szczeciński stawili się w mieście 5 lipca roku. Ostateczne uregulowanie sprawy przynależności Szczecina do Polski nastąpiło jeszcze później, w wyniku konferencji poczdamskiej (17 lipca – 2 sierpnia 1945).

Polska administracja przejęła miasto z wyłączeniem portu, który w całości pozostawał w rękach sowieckich do 1947 roku (w części nawet do 1955 roku). Sowieci wykorzystywali szczeciński port do załadunku zdobycznego sprzętu z terenu Niemiec[17]. Dotychczasowa ludność, która pozostała w mieście została jednak wysiedlona w ciągu następnych lat do Niemiec i w 1947 w Szczecinie mieszkało już tylko 4 tys. Niemców[17].

W 1953 roku rozpoczęto prace przy odbudowie najcenniejszych obiektów na terenie Starego Miasta. Odbudową objęto średniowieczne kościoły św. Jakuba Apostoła, św. Piotra i św. Pawła oraz św. Jana Ewangelisty, Stary Ratusz, nowożytne pałace Grumbkowa i Velthusena, Bramy Berlińską i Królewską, Basztę Panieńską oraz zamek Książąt Pomorskich wraz z kamieniczkami ulicy Kuśnierskiej[23].

W grudniu 1970 i sierpniu 1980 w Szczecinie miały miejsce strajki i demonstracje robotnicze, tu także podpisano tzw. porozumienia sierpniowe. 11 czerwca 1987 miasto odwiedził papież Jan Paweł II.

27 maja 1990 odbyły się pierwsze wolne wybory samorządowe do szczecińskiej Rady Miasta. Od kwietnia do września 1993 miały miejsce uroczyste obchody 750-lecia nadania praw miejskich Szczecinowi.

W latach 1946-1998 miasto było stolicą województwa szczecińskiego, a od 1999 jest stolicą województwa zachodniopomorskiego. Od 1999 miasto jest główną kwaterą Wielonarodowego Korpusu Północno-Wschodniego sił NATO.

W dniach 4-7 sierpnia 2007 odbył się w Szczecinie finał Operacji Żagiel – The Tall Ships' Races (po odwiedzeniu kolejno – duńskiego Århus, fińskiej Kotki i szwedzkiego Sztokholmu) międzynarodowych regat żaglowców. Organizatorzy stwierdzili, że teren zlotu odwiedziły 2 miliony ludzi[24].

Status Szczecina i przynależność państwowa

Przynależność polityczno-administracyjna miasta Szczecina[25][26][27]
Okres Państwo Zwierzchność Jednostka administracyjna Status miasta
ok. 1100-1121 Pogańskie Księstwo Pomorskie b.d. gród z podgrodziem
1121-1128 Księstwo Pomorskie lenno Państwa Polskiego b.d. gród z podgrodziem
1128-1147 Księstwo Pomorskie lenno Świętego Cesarstwa Rzymskiego b.d. gród z podgrodziem
1147-1181 Księstwo Pomorskie b.d. gród z podgrodziem
1181-1185 Księstwo Pomorskie lenno Świętego Cesarstwa Rzymskiego b.d. gród z podgrodziem
1185-1235 Dania Księstwo Pomorskie lenno Królestwa Danii b.d. gród z podgrodziem
1235-1637 Księstwo Pomorskie księstwo Świętego Cesarstwa Rzymskiego b.d. miasto od 1243 r.
1637-1713 Szwecja Królestwo Szwecji lenno Świętego Cesarstwa Rzymskiego Pomorze Szwedzkie Miasto Szczecin
1713-1806 Królestwo Prus lenno Świętego Cesarstwa Rzymskiego Miasto Szczecin
1806-1871 Królestwo Prus od 1815 r. stolica prowincji Pomorze Miasto Szczecin
1871-1918 Cesarstwo Niemieckie, Królestwo Prus, prowincja Pomorze, rejencja szczecińska Miasto Szczecin
1919-1933 Republika Weimarska, kraj związkowy Prusy prowincja Pomorze, rejencja szczecińska Miasto Szczecin
1933-1939 III Rzesza III Rzesza prowincja Pomorze, rejencja szczecińska Miasto Szczecin
1939-1945 III Rzesza III Rzesza prowincja Pomorze, rejencja szczecińska Wielkie Miasto Szczecin
1945-1952 Polska Rzeczpospolita Polska województwo szczecińskie Szczecin (powiat grodzki)
1952-1975 Polska Polska Rzeczpospolita Ludowa województwo szczecińskie Szczecin (powiat miejski)
1975-1989 Polska Polska Rzeczpospolita Ludowa województwo szczecińskie Szczecin (gmina miejska)
1989-1998 Polska Rzeczpospolita Polska województwo szczecińskie Szczecin (gmina miejska)
od 1999 Polska Rzeczpospolita Polska województwo zachodniopomorskie Szczecin (powiat grodzki)


Zmiany granic administracyjnych Szczecina

  • 1964, 31 grudnia – do Szczecina przyłączono z gromady Kliniska Wielkie część obszaru wsi Załom obejmujące oddziały leśne Nadleśnictwa Kliniska o łącznej powierzchni 315,21 ha[28]
  • 1988, 1 stycznia – do Szczecina została przyłączona część wsi Załom o powierzchni 95,39 ha z gminy Goleniów[29]
  • 2008, 1 stycznia – od Szczecina zostaje odłączone osiedle mieszkaniowe przy ul. Ofiar Stutthofu (część Mścięcina) o łącznej powierzchni 24,91 ha; zostaje przyłączone do miasta Police[30]

Zobacz też

  1. ↑ Prawdopodobnie region ten nie został włączony do państwa Polan, lecz jedynie zhołdowany. Taki pogląd wyraża część polskiej historiografii
  2. ↑ Zdania w kwestii Schinesgne w historiografii polskiej są podzielone. Jedni opowiadają się za Szczecinem, inni za Gnieznem
  1. ↑ Plemiona kultury łużyckiej, prócz namacalnych dowodów osadniczych, pozostawiły po sobie liczne cmentarzyska popielnicowe, które zostały odkopane na terenie Szczecina. Za: (pod red.) K. Slaski: Pomorze Zachodnie. Nasza ziemia ojczysta. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1960, s. 67.
  2. ↑ LacusCurtius • Ptolemy's Geography — Book II, Chapter 10
  3. ↑ Lexicon Universale
  4. ↑ (pod red.) K. Slaski: Pomorze Zachodnie. Nasza ziemia ojczysta. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1960, s. 75.
  5. ↑ a b c H. Mąka: Szczecin. Wczoraj, dziś, jutro. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1978, s. 12.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m K. Wachowski: Słowiańszczyzna Zachodnia. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2000, s. 139-157. ISBN 83-7063-271-8.
  7. ↑ Posąg Trygława o dużych rozmiarach, pokryty był cienką złotą blachą i stał w centralnym punkcie świątyni. Za: H. Mąka: Szczecin. Wczoraj, dziś, jutro. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1978, s. 15.
  8. ↑ Za: H. Mąka: Szczecin. Wczoraj, dziś, jutro. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1978, s. 15.
  9. ↑ Źródła przedstawiają kilka imion znakomitych mężów starszyzny ówczesnego Szczecina. W XII w. zaliczali się do nich m.in. Wyszak i Domasław. Za: K. Wachowski: Słowiańszczyzna Zachodnia. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2000, s. 144. ISBN 83-7063-271-8.
  10. ↑ W XII w. do mediocres zaliczano ok. 900 ojców rodzin. Za: K. Wachowski: Słowiańszczyzna Zachodnia. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2000, s. 145. ISBN 83-7063-271-8.
  11. ↑ a b K. Kozłowski, J. Podralski: Gryfici, książęta pomorza zachodniego. Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, s. 3. ISBN 83-03-00530-8.
  12. ↑ W XVIII w. ks. Adam Naruszewicz, w swojej "Historii narodu polskiego" - identyfikował Cidini (Cedynię), ze Szczecinem. Za: Karol Olejnik: Cedynia, Niemcza, Głogów, Krzyszków. Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988. ISBN 83-03-02038-2.
  13. ↑ Pierwsze streszczenie (regestr dokumentu) znane jest z 1086, sporządzony przez Deusdedita. Za: S. Szczur: Historia Polski – średniowiecze. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2002, s. 56-57. ISBN 83-08-03272-9.
  14. ↑ Biskupstwo kołobrzeskie uległo likwidacji w 1007. Na Pomorzu Zachodnim zachodziły procesy, zmierzające do usamodzielnienia się rodzącej się dynastii Gryfitów. Za: K. Kozłowski, St. Krzywicki: Historyczna droga do polskiego Szczecina. Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988, s. 17. ISBN 83-03-02496-5.
  15. ↑ Pierzchała, Ewa (oprac.) Plany i widoki Szczecina na przestrzeni wieków: katalog wystawy, Książnica Pomorska, Szczecin 2001, ISBN 83-87879-27-4
  16. ↑ a b c I. 5. Struktura funkcjonalno-przestrzenna. W: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Szczecina. T. I. Uwarunkowania. Szczecin: Biuro Planowania Przestrzennego Miasta w Szczecinie, 2007-05-14, s. 41.
  17. ↑ a b c d e Szczeciński portal historyczny: Historia Szczecina w skrócie. [dostęp 2008-11-23].
  18. ↑ RAF Campaign Diary IV. 1943. [w:] Royal Air Force Bomber Command 60th Anniversary [on-line]. Deltaweb International Ltd, UK Crown, 2004. [dostęp 2010-08-30]. (ang.).
  19. ↑ RAF Campaign Diary I. 1944. [w:] Royal Air Force Bomber Command 60th Anniversary [on-line]. Deltaweb International Ltd, UK Crown, 2004. [dostęp 2010-08-30]. (ang.).
  20. ↑ Jack McKillop: USAAF Chronology: April 1944. Charles McGrew. [dostęp 2010-08-30]. (ang.).
  21. ↑ Jack McKillop: USAAF Chronology: May 1944. Charles McGrew. [dostęp 2010-08-30]. (ang.).
  22. ↑ a b RAF Campaign Diary VIII. 1944. [w:] Royal Air Force Bomber Command 60th Anniversary [on-line]. Deltaweb International Ltd, UK Crown, 2004. [dostęp 2010-08-30]. (ang.).
  23. ↑ Małgorzata Gwiazdowska. Koncepcje odbudowy szczecińskich zabytków po 1945 roku i możliwość ich realizacji http://wydawnictwoumk.pl/czasopisma/index.php/BPMH/article/view/BPMH.2012.006/1046
  24. ↑ The Tall Ships' Races 2007 Szczecin
  25. ↑ Provinz Pommern 1845, s.1 (de); Provinz Pommern 1849, Neuster Zeitungs Atlas, J. Meyer, 1855, s. 1. (de); Preussische Provinz Pommern 1:600000, Geographisches Institut, Heinrich Kiepert, Weimar 1856 s. 1 (de); Karte der historischen preussischen Provinz Pommern 1905 1:600000, Deutsches Verlaghaus Bong & Co, Berlin 1905, s.1 (de)
  26. ↑ Atlas historyczny Polski. Wyd. 12 1993. Warszawa / Wrocław: Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera, 1993. ISBN 83-7000-016-9. (pol.).
  27. ↑ Wielki atlas historyczny. Wyd. Wyd. 3. Warszawa: Demart, 2003. ISBN 83-89239-57-4. (pol.).
  28. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 maja 1964 r. w sprawie zmiany granic miasta Szczecina w województwie szczecińskim (Dz.U. z 1964 r. nr 21, poz. 137)
  29. ↑ Uchwała nr XXVII/229/87 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Szczecinie z dnia 16 grudnia 1987 r. w sprawie zmiany granic miasta Szczecina (M.P. z 1987 r. nr 38, poz. 344)
  30. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2007 r. (Dz.U. z 2007 r. nr 136, poz. 961)

Bibliografia

  • Kozłowski K., Krzywicki St., Historyczna droga do polskiego Szczecina, Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin 1988, ISBN 83-03-02496-5.
  • Kozłowski K., Podralski J., Gryfici, książęta pomorza zachodniego, Krajowa Agencja Wydawnicza, Szczecin 1985, ISBN 83-03-00530-8.
  • Mąka H., Szczecin. Wczoraj, dziś, jutro, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1978.
  • Olejnik K., Cedynia, Niemcza, Głogów, Krzyszków, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1988, ISBN 83-03-02038-2.
  • Slaski K. (pod red.), Pomorze Zachodnie. Nasza ziemia ojczysta, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1960.
  • Szczur S., Historia Polski – średniowiecze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002, ISBN 83-08-03272-9.
  • Wachowski K., Słowiańszczyzna Zachodnia, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2000, ISBN 83-7063-271-8.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Historia_Szczecina&oldid=37652957”