Bielsk Podlaski

{{{nazwa}}}

{{{nazwa oryginalna}}}

[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]] {{{opis zdjęcia}}}
[[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]] [[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwo	{{{państwo}}}
Zarządzający	Burmistrz
Powierzchnia	26,88 km²
Populacja (2004) • liczba ludności • gęstość	{{{liczba ludności}}} {{{gęstość zaludnienia}}} os./km²
Nr kierunkowy	{{{numer kierunkowy}}}
Kod pocztowy	{{{kod pocztowy}}}
Tablice rejestracyjne	{{{tablice rejestracyjne}}}
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
Strona internetowa

{{Miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | nazwa = | numer kierunkowy = | państwo = | gęstość zaludnienia = | commons = | dopełniacz nazwy = | kod pocztowy = | liczba ludności = | zdjęcie = | opis zdjęcia = | współrzędne = | flaga = | nazwa oryginalna = | tablice rejestracyjne = Nieznane pola: "fax_um", "sekundN", "flaga_miasta", "Miasto", "herb_miasta", "gęstość", "grodzki", "tel_um", "mail_um", "rodzaj_gminy", "kod_poczt", "populacja", "tablica_rej", "gmina", "galeria_commons", "domena", "nr_kier", "powiat", "adres_um", "prawa_miejskie", "założone", "sekundE", "TERYT", "stopniN", "kod_poczt_um", "aglomeracja", "mapa_miasta", "stopniE", "minutE", "miejska", "SIMC", "minutN", "dopełniacz_miasta", "mail", "miasta_partnerskie", "prezydent" oraz "województwo".

Bielsk Podlaski (białorus. Бельск Падляскі, Bielsk Padlaski) – miasto i gmina w województwie podlaskim, siedziba powiatu bielskiego. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.

Według danych z 30 czerwca 2004Szablon:ŹródłoPL, miasto miało 26 894 mieszkańców.

Położone na Równinie Bielskiej, nad rzeką Białą, około 50 km na południe od Białegostoku.

Dane ogólne

Bielsk Podlaski zamieszkują: Polacy, Białorusini - 20,7 %,Ukraińcy. Uprawiany jest drobny przemysł: m.in. zakłady metalowe, włókiennicze, zakład produkcyjny napojów gazowanych; szkoły w tym gimnazjum liceum z białoruskim językiem nauczania oraz jedyne w Polsce policealne studium ikonograficzne; od lat 1992-1993 miejsce festiwali białoruskiej pieśni autorskiej "Jesień Bardów", Piosenki Religijnej, Kultury Ukraińskiej "Podlaska Jesień".

Prawdopodobnie nazwa miasta pochodzi od słowa "bielsko" co oznacza miejsce podmokłe leżące w rzecznych rozlewiskach (podobnie jak miasto Bielsko-Biała). Nazwa miasta może też pochodzić od słowa "biele". Rosyjski slawista Ryhor Illiński opowiada się z kolei za pochodzeniem nazwy od słowa "biały".

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002Szablon:ŹródłoPL, Bielsk Podlaski ma obszar 26,88 km², w tym:

• użytki rolne: 72%
• użytki leśne: 2%

Miasto stanowi 1,94% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004Szablon:ŹródłoPL:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	26 894	100	13 933	51,8	12 961	48,2
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1000,5		518,3		482,2

Według danych z roku 2002Szablon:ŹródłoPL, średni dochód na mieszkańca wynosił 1265,22 zł.

Historia

Góra zamkowa

Ratusz barokowy z 1776 r.

Kościół karmelitów z 1641 r.

Karmelicki zespół klasztorny z 1641r., obecnie szkoła muzyczna

Karmelicki zespół klasztorny z 1641 r.

Cerkiew Narodzenia NMP z XVIII w.

Cerkiew (katedra) Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku z ok. 1716

Kościół klasycystyczny z 1783 r.

Cerkiew św. Michała z 1789 r.

Ul. Kościuszki ze starą zabudową drewnianą

Plik:Bielsk PKP 1929.jpg

Nieistniejący już dworzec kolejowy z przed wojny (1929 r.)

Jedyne w Polsce policealne Studium Ikonograficzne w Bielsku Podlaskim

• II wiek p.n.e. - ślady osadnictwa w Bielsku i okolicach (Haćki, Hryniewicze Duże)
• X-XI wiek - tereny Podlasia wchodzą w skład państwa pierwszych Piastów
• Prawdopodobnie w XII wieku został przez ksiażąt kijowskich założony na terenie Bielska gród.

XIII wiek

• 1253 - pierwsza wzmianka o Bielsku w latopisie halicko-wołyńskim.
• 1264 - wzmianka o bitwie z Jaćwingami w okolicach grodu
• 1273 - zajęcie grodu przez księcia litewskiego Trojdena

XIV wiek

• ok. 1320 Podlasie dostało się pod panowanie Wielkiego Księstwa Litewskiego
• 1379 - najazd Krzyżaków pod dowództwem komtura Teodoryka von Elner
• 1382 - książę mazowiecki Janusz I wykorzystuje zamieszki na Litwie i zajmuje gród.
• 1390 - król Władysław Jagiełło przekazuje księciu Januszowi I mazowieckiemu gród w Bielsku, Surażu, Drohiczynie, Mielniku.

XV wiek

• 1410 - w skład podlaskich chorągwi wystawionych przeciwko Krzyżakom weszły dwie podlaskie chorągwie (mielnicka i drohicka)
• po 26 listopada 1412 - w Bielsku przebywa król Władysław II Jagiełło w drodze na Litwę. Wzrasta ranga Bielska leżącego na trasie z Krakowa do Grodna i Wilna.
• 2 stycznia 1430 - ustanowienie w Grodnie wójtostwa dla wójta Andrzeja przez wielkiego księcia litewskiego Witolda. Napłynięcie większej ilości osadników polskich i niemieckich.
• wiosna 1440 - miasto bez walki zajmuje książę mazowiecki Bolesław IV
• czerwiec 1440 - w mieście przebywa późniejszy król wielki książę litewski Kazimierz Jagiellończyk z 2 tys. "kopijników" w drodze na Litwę
• 26 listopada 1486 - w mieście przebywa król Kazimierz Jagiellończyk w drodze z Litwy
• 1487 - pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Bielsku
• 18 listopada 1495 - nadanie prawa magdeburskiego przez Aleksandra Jagiellończyka i połączenie miasta lackiego i ruskiego. Przywilej ustanawiał dożywotni urząd wójta, który objął Jakub Hoppen z Gdańska.
• 28 września 1496 - w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze z Wilna
• 18 lipca 1499 - kolejny przywilej zwalniał mieszczan spod sądowej władzy namiestnika książęcego
• 9-18 września 1501 - w mieście odbył się zjazd rady litewskiej z udziałem króla.

XVI wiek

• 3 listopada 1501 - zwolniono mieszczan spod sądowej władzy starosty
• 14 listopada 1505 - w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze do Grodna
• 1506 - królowa Helena, żona Aleksandra Jegiellończyka otrzymuje dożywotnie władanie nad Bielskiem.
• 20 grudnia 1506 - w mieście przebywa Zygmunt Stary w drodze do Mielnika.
• 22-25 lutego 1509 - w mieście w drodze na sejm do Piotrkowa przebywa król Zygmunt Stary.
• 1513- Bielsk zostaje stolicą nowoutworzonego województwa podlaskiego
• 1516 - powstaje cech rzeźników
• 1530 - ziemia bielska zostaje kupione od Gasztołdów przez królową Bonę
• 1542 - wzmiankowana jest synagoga
• 1549 - powstaje cech szewców
• 1564 - od 20 maja do 9 lipca w Bielsku przebywa król Zygmunt August
• 1564 - 22 lipca ma miejsce pożar zamku bielskiego, na którym obradował Zygmunt August z prymasem Jakubem Uchańskim na temat nowej unii polsko-litewskiej. Król obserwował płonący drewniany zamek z przyzamkowych stajni. Nowy zamek dla starosty powstał na Hołowiesku.
• 1564 - proces o mord rytualny Żydów, w związku z którym król Zygmunt wydaje dwa manifesty
• 1569 - Włączenie Bielska wraz z województwem podlaskim do Korony Polskiej na mocy unii lubelskiej. Powstaje cech kuśnierzy
• 1571 - powstają cechy piwowarów i słodowników, czapników i krawców
• 1576 - w mieście jest 265 rzemieślników w tym 63 garbarzy i 39 szewców oraz 5 młynów na rzece Białej.
• 1591 - pożar niszczy miasto z kościołem i szpitalem św. Marcina (nie odbudowanymi)

XVII wiek

• 1655 - zniszczenie w czasie potopu szwedzkiego dużej części miasta

XVIII wiek

• 1779-1781 - w mieście działała królewska komisja Boni Ordninis (Dobrego Porządku). W mieście było wtedy 97 rzemieślników.
• 1784 - pożar miasta, po którym powstaje nowy ratusz i świątynie fundacji Izabeli Branickiej

Zabory

• 1795-1807 - Bielsk w zaborze pruskim
• 1802 - Żydzi uzyskują prawo do osiedlania się w mieście
• 1807 - Bielsk po pokoju w Tylży przechodzi pod zabór rosyjski
• 1812 - przez miasto przechodzą wojska Napoleona
• 1831 - mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu listopadowym, epidemia cholery
• 1843 - miasto przyłączono do guberni grodzieńskiej
• 1855 - następna epidemia cholery
• 1863 - mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu styczniowym, m.in. w bitwie pod Puchałami i Siemiatyczami, wykonanie w mieście wyroku przez powieszenie na powstańcu Dominiku Bejdzie
• 1866 - Rosjanie zakazują wyznawania wiary greckokatolickiej i w celu rusyfikacji nakazują przejść unitom na prawosławie
• XIX wiek - w dzielnicy Park stacjonuje garnizon wojsk rosyjskich
• 1873 - doprowadzenie linii kolejowej do Brześcia
• 1915 - część mieszkańców ucieka przed wojskami niemieckimi w czasie I wojny światowej, spalenie dworca kolejowego

II Rzeczpospolita

• 19 lutego 1919 - opuszczenie miasta przez niemieckie wojska okupacyjne i wkroczenie witanych z entuzjazmem oddziałów POW
• 1919 - założenie gimnazjum
• 1919 - założenie szpitala powiatowego
• 29 lipca 1920 - miasto zajmują bolszewicy w czasie wojny polsko-bolszewickiej
• 20 sierpnia 1920 - odbicie miasta przez III batalion 1 Pułku Piechoty Legionów.
• 1921 - powstanie Spółdzielni Rolniczo-Handlowej "Rolnik"
• 1923-1937 - burmistrzem miasta był Władysław Żarniewicz
• 1924 - uruchomienie pierwszej elektrowni miejskiej. Początek elektryfikacji.
• 1925-1928 - budowa nowego gmachu gimnazjum (liceum)
• 1932-1939 - starostą bielskim był Zelisław Januszkiewicz
• 1932 - ukazuje się pierwszy numer "Gazety Bielskiej"
• 1936 - pierwszy numer powiatowego miesięcznika "Plon"
• 1938 - oddanie do użytku nowej szkoły powszechnej (ob. SP nr 4)
• 11 czerwca 1939 - uruchomienie 1500 tonowego spichlerza przy dworcu kolejowym
• 18 czerwca 1939 - przekazanie 35 Pułkowi Piechoty dwóch karabinów maszynowych ufundowanych przez młodzież powiatu bielskiego, w której to uroczystości wzięło udział 5 tys. mieszkańców. Dar odebrał gen. Franciszek Kleeberg.

II wojna światowa

• 15 IX 1939 - 23 IX 1939 r. - pierwsza okupacja miasta przez wojska niemieckie i przekazanie przez nich miasta sojuszniczym wojskom radzieckim
• 23 IX 1939 r. - 1941 - okupacja przez Armię Czerwoną. Pierwsze wywózki na Syberię.
• 22 czerwca 1941 - zbombardowanie miasta przez Luftwaffe i ponowne wkroczenie do miasta Niemców. Niemcy w czasie okupacji zakładają getto dla Żydów i mordują w Lesie Pilickim ok. 800 Polaków (min. nauczycieli, urzędników, księży).
• 2 listopada 1942 - likwidacja getta i zamordowanie przez Niemców około 100 Żydów pomiędzy ulica Jagiellońską i Wąską. Wywiezienie części do Treblinki.
• 1943 Powstaje budynek ob. Urzędu Skarbowego.
• 30 lipca 1944 - kolejne zajęcie miasta przez Armię Czerwoną

PRL

• 1984 - w Ratuszu powstaje Muzeum

III Rzeczpospolita

• 1991 - w mieście wydano pierwszy numer Ukraińskiego Pisma Podlasia "Над Бугом і Нарвою" (Nad Buhom i Narwoju - Nad Bugiem i Narwią)
• 1992 - W mieście powstał Związek Ukraińców Podlasia.

Zabytki

• Grodzisko średniowieczne (XIII w.) zwane Górą Zamkową
• Ratusz późnobarokowy (po 1776 r.) proj. Jan Sękowski
• Kościoły:
  • Kościół NMP z Góry Karmel z 1641 r., późnobarokowy, przebudowany po pożarze w 1784 r. (po powstaniu listopadowym przekształcony na cerkiew, ponownie kościół od 1921 r.)
  • Klasztor karmelitów trzewiczkowych z 1641 r., barokowy, (po pożarze w 1784 r. nie odbudowano dwóch skrzydeł)
  • Kościół Narodzenia NMP i św. Mikołaja, klasycystyczny, (1783 r., projekt: Szymon Bogumił Zug), wzmianka XV wiek.
• Dzwonnica kościelna w stylu klasycystycznym z 1843 r.
• Cerkwie:
  • Drewniana cerkiew Narodzenia NMP tzw. "zamkowa" z XVIII w.(budowa w obecnym miejscu w 1562 r., pierwsza wzmianka z 1289 r.)
  • Drewniana cerkiew (do 1839 r. unicka) Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku (ok. 1716, wzmiankowana w innym miejscu w 1377 r.).
  • Drewniana pounicka cerkiew Soborna/św. Michała (zbud. w 1789 r., wieża z 1914 r.)
  • Drewniana cerkiew (w latach 1596-1839 r. unicka) Św. Trójcy (przełom XVIII i XIX wieku), ufundowana pierwotnie przez królową Bonę
• Cmentarz żydowski z nagrobkami pochodzącymi z okresu od 1850 r.
• Urbanistyczny układ miejski z XV wieku.
• Park przy dawnym dworze w Hołowiesku

Transport

Znaczący węzeł drogowy. W mieście się krzyżują drogi krajowe i wojewódzkie:

• 19 kierunek Białystok - Bielsk Podlaski - Lublin - Rzeszów
• 66 kierunek Zambrów - Bielsk Podlaski - Połowce
• 689 kierunek Hajnówka

Przez miasto przebiega linia kolejowa Białystok - Czeremcha

Zobacz też

• Antoni Beszta-Borowski

Linki zewnętrzne

• Urząd Miasta Bielsk Podlaski
• Gmina Bielsk Podlaski
• Cmentarz żydowski w Bielsku
• Zespół Szkół im. A. Mickiewicza w Bielsku Podlaskim