Neapol: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m r2.7.3) (Robot dodał ur:ناپولی |
→Polonica: drobne merytoryczne |
||
| Linia 147: | Linia 147: | ||
* W 1836 roku miasto odwiedził [[Juliusz Słowacki]], który zamieszkał w domu przy Via Santa Lucia 116. |
* W 1836 roku miasto odwiedził [[Juliusz Słowacki]], który zamieszkał w domu przy Via Santa Lucia 116. |
||
* W 1886 roku w mieście przebywał [[Henryk Sienkiewicz]], który zamieszkał przy Via Partenope w Hotelu Hasslera. |
* W 1886 roku w mieście przebywał [[Henryk Sienkiewicz]], który zamieszkał przy Via Partenope w Hotelu Hasslera. |
||
* W latach 1955-2000 w Neapolu przy |
* W latach 1955-2000 w Neapolu przy via Francesco Crispi 69 mieszkał pisarz [[Gustaw Herling-Grudziński]], który został pochowany na cmentarzu Foggio Reale. Na Villa Ruffo, w której mieszkał (obecnie konsulat [[RFN]]), umieszczono tablicę pamiątkową odsłoniętą uroczyście przez prezydentów Włoch, Polski i Niemiec. |
||
== Kolej == |
== Kolej == |
||
Wersja z 15:07, 3 sty 2013
Szablon:Miasto zagranica infobox
Neapol (wł. Napoli, j. neapolitański Nàpule, łac. Neapolis z gr. he nea polis, dosł. nowe miasto) – miasto w południowych Włoszech w rejonie Kampania, którego jest stolicą, a także ośrodkiem administracyjnym prowincji Neapol. Założony przez Greków jako Partenope.
Neapol jest położony tarasowo nad Zatoką Neapolitańską (Morze Tyrreńskie) u podnóża Wezuwiusza.
W pobliżu Neapolu znajdują się:
- wyspy Ischia i Capri leżące u wejścia do Zatoki Neapolitańskiej
- półwysep Sorrento
Liczba mieszkańców: 993 386 (2004), a zespół miejski ponad 3 mln. Jest to trzecie pod względem zaludnienia miasto we Włoszech. Jest to też jedno z trzech miast włoskich posiadających metro, tzw. Metropolitana di Napoli (obecnie posiada 6 linii, ale w planach jest zwiększenie ich liczby do 10).
W Neapolu i okolicach mieszkańcy posługują się specyficznym dialektem neapolitańskim. Neapol stanowi główny ośrodek gospodarczy, kulturalny i naukowy południowych Włoch. Jest to drugi co do wielkości przeładunków port we Włoszech. W Neapolu znajduje się uniwersytet założony w roku 1224 oraz liczne szkoły wyższe i placówki naukowo-badawcze. Mieści się tam ważny węzeł komunikacyjny, a także międzynarodowy port lotniczy Capodichino. Neapol jest licznie odwiedzany przez turystów z całego świata. Jest to miasto bardzo atrakcyjne pod względem turystycznym. We wrześniu i w grudniu rzesze turystów przyciąga Cud Świętego Januarego (patrona miasta).
Historyczne centrum Neapolu jest największe w Europie (1700 hektarów) i jest wymienione przez UNESCO na Liście Światowego Dziedzictwa. W swojej historii Neapol był stolicą księstw, królestw i jednego imperium. Był też jednym z głównych ośrodków kultury. W bezpośrednim sąsiedztwie Neapolu znajduje się wiele miejsc, które są silnie związane z Neapolem z przyczyn historycznych, artystycznych i architektonicznych.
Neapol jest czwartym co do wielkości gospodarki miastem we Włoszech, za Mediolanem, Rzymem i Turynem. Jest 91 najbogatszym miastem na świecie z PKB 43 mln, wyprzedzając gospodarki Budapesztu i Zurichu. Jest jednym z największych ośrodków przemysłowych kraju. Neapol jest członkiem Eurocities. Miasto zostało wybrane na europejską siedzibę organizacji AKP oraz na Miasto Literatury przez UNESCO. W dzielnicy Posillipo znajduje się Villa Rosebery, jedna z oficjalnych rezydencji Prezydenta Włoch.
Historia
- założony w V wieku p.n.e. jako kolonia grecka Kume
- w roku 327 p.n.e. zdobyty przez Samnitów, a w roku 290 p.n.e. przez Rzymian - Neapolis
- Neapol stał się jednym z głównych ośrodków antycznego Rzymu
- od VI wieku formalnie we władzy Bizancjum, faktycznie niezależne miasto
- w roku 1139 podbity przez Normanów z Sycylii i przyłączony przez Rogera II do Królestwa Sycylii
- od roku 1226 Neapol stolicą Królestwa Sycylii - panowanie Andegawenów
- w XIV-XV wieku jeden z głównych ośrodków włoskiego renesansu, wywierający także wpływ na Hiszpanię
- w roku 1442 Neapol zdobył król Aragonii Alfons V - panowanie Aragonii
- w roku 1504 Neapol, Sycylia i Sardynia zostały pochłonięte przez Hiszpanię,
- w latach 1714 - 1735 Neapool z Sardynią dostały się pod panowanie Austrii,
- w 1720 roku nastąpiła zamiana Sardynii na Sycylię z Sardynią
- od roku 1735 Neapol znajduje się pod panowaniem hiszpańskich Burbonów
- w roku 1799 Napoleon I zdobył Neapol i utworzył Republikę Partenopejską, która upadła w lipcu tego samego roku
- w roku 1806 powstało zależne od Francji Królestwo Neapolu pod rządami Bonapartych
- 1815 - Powstanie Królestwa Obojga Sycylii pod rządami Burbonów hiszpańskich
- w XIX wieku ośrodek ruchów rewolucyjnych - powstania w latach 1820-21, 1848-49
- w roku 1860 Neapol poddał się Giuseppe Garibaldiemu i wszedł w skład zjednoczonych Włoch
- Neapol doznał poważnych zniszczeń w czasie II wojny światowej
- okupowany przez wojska niemieckie, które zostały wyparte w wyniku powstania antyfaszystowskiego nazywanego "Cztery dni Neapolu" (wrzesień 1943).
Społeczeństwo
Rozwój demograficzny miasta
Podczas pierwszego spisu ludności po zjednoczeniu Włoch w roku (1861), Neapol był największym pod względem ilości mieszkańców miastem w kraju. Podczas rządów faszystowskich Neapol stracił tą pozycję na rzecz Mediolanu. W latach siedemdziesiątych XX wieku miasto zostało wyprzedzone także przez Rzym oraz Turyn. Spowodowane to zostało wysokimi kosztami utrzymania oraz brakiem miejsc pod zabudowę w mieście. [1]
Grupy etniczne
Według badania przeprowadzone 1 stycznia 2011 w Napolu zamieszkuje na stałe 29 428 imigrantów. Stanowi to 3,08% całkowitej populacji miasta- co stanowi najniższy odsetek wśród największych miast włoskich. Spowodowane jest to zdecydowanie lepiej rozwiniętym rynkiem pracy w północnych Włoszech. Liczba imigranów stale rośnie. Znaczną częśc z nich stanowią przybysze z Europy Wschodniej oraz Azji.[1]
Języki oraz dialekty
Język neapolitański (napulitano) należy do grupy języków romańskich. Stanowi on według UNESCO osobny język.
Język neapolitański został uformowany w wyniku wpływu na niego wielu grup etnicznych i językowych zamieszkujących na przestrzeni wieków Kampanię oraz środkową część Włoch. Największy pływ na obecny kształt języka neapolitańskiego mieli Grecy oraz handlarze bizantyjscy, a także Arabowie, Francuzi oraz Hiszpanie.
Pierwsze spisane świadectwa istnienia języka pochodzą z 960 roku. Za pierwszy utwór literacki uważa się z kolei teksty Matteo Spinelli który w swoich kronikach spisał najważniejsze dzieje królów Sycylii z XI wieku.
Jezyk neapolitański zastąpił łacinę w dokumentach oficjalnych od czasu zjednoczenia dwóch Sycylii, za sprawa dekretu Alfonso I w roku 1442. Od tego roku stanowił również oficjalny język Księstwa Neapolu. Następnie w XVI wieku król Ferdynand ogłosił język kastylijski jako oficjalny.
Zabytki
Neapol bogaty jest w liczne atrakcje turystyczne które przyciągają do miasta rzesze turystów. Można tam zobaczyć między innymi:
- liczne muzea
- Museo Archeologico Nazionale, w którym znajdują się najcenniejsze znaleziska z Pompejów i Herkulanum
- Museo di Capodimonte
- Galleria Nazionale
- zamki średniowieczne
- Castel dell'Ovo - Zamek Jajeczny (XII i XVI wiek)
- Castel Nuovo - Nowy Zamek, rozbudowany przez aragońskich władców Neapolu (XIII, XV, XVII wiek) z renesansowym bogato rzeźbionym łukiem triumfalnym Alfonsa V Aragońskiego oraz Kaplicą Palatyńską (Cappella Palatina)
- liczne zabytkowe kościoły ciekawe architektonicznie
- S. Maria del Carmine (XIII, XVIII wiek)
- S. Domenico Maggiore (XIII, XVII wiek)
- S. Maria la Nova (XIII-XVI wiek)
- S. Giovanni a Carbonara (XIII-XVI wiek)
- S. Lorenzo (XIII, XVIII wiek)
- S. Agostino alla Zecca (XIV, XVII, XVIII wiek)
- S. Chiara (XIV i XVIII wiek, po wojnie odbudowany)
- S. Anna dei Lombardi zwany Monteoliveto (XV, XVI wiek)
- S.S. Severino e Sossio (XV, XVI wiek)
- S. Maria Donnaregina (Kościół barokowy - XVII wiek)
- Gerolomini (Kościół barokowy - XVI, XVII wiek)
- S. Filippo Neri (XVI-XVIII wiek)
- S. Annunziata (XVIII wiek)
- S. Francesco di Paolo (1817-46)
- S. Giacomo degli Spanoli (Kościół renesansowy - XVI wiek)
- Gesù Nuovo (Kościół renesansowy - XVI, XVII wiek)
- gotycka katedra (XIII-XV wiek) z kaplicą św. Januarego
- pałace
- Palazzo di Capodimonte (pałac barokowy - XVIII wiek) z Nazionale Galleria di Capodimonte kolekcje malarstwa malarstwa (Mantegna, Tycjan i inni)
- Palazzo Como (pałac renesansowy - XV wiek)
- Palazzo Gravina (pałac renesansowy XV wiek)
- Palazzo Salerno (pałac barokowy - XVIII wiek)
- Palazzo Reale (królewski pałac barokowy - XVII-XIX wiek)
- kartuzja (Certosa di S. Martino)
- katakumby rzymskie (di San Gennaro, di San Gaudioso)
- Pompeje - odkrycia archeologiczne
- Campi Flegrei, Solfatara
UNESCO wpisało zabytkową część Neapolu na listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego.
Polonica
- Pierwszym znanym Polakiem, który odwiedził Neapol był Jan Lasocki, który udał się do tego miasta w 1448 roku po uzyskaniu doktoratu z prawa kanonicznego w Padwie.
- W 1790 roku Neapol odwiedził Stanisław Staszic.
- W 1836 roku miasto odwiedził Juliusz Słowacki, który zamieszkał w domu przy Via Santa Lucia 116.
- W 1886 roku w mieście przebywał Henryk Sienkiewicz, który zamieszkał przy Via Partenope w Hotelu Hasslera.
- W latach 1955-2000 w Neapolu przy via Francesco Crispi 69 mieszkał pisarz Gustaw Herling-Grudziński, który został pochowany na cmentarzu Foggio Reale. Na Villa Ruffo, w której mieszkał (obecnie konsulat RFN), umieszczono tablicę pamiątkową odsłoniętą uroczyście przez prezydentów Włoch, Polski i Niemiec.
Kolej
W mieście znajdują się stacje kolejowe Napoli Bagnoli-Agnano Terme, Napoli Campi Flegrei, Napoli Cavalleggeri d'Aosta, Napoli Gianturco, Napoli Mergellina, Napoli Montesanto, Napoli Piazza Amadeo, Napoli Piazza Cavour, Napoli Piazza Garibaldi, Napoli Piazza Leopardi, Napoli San Giovanni-Barra
Miasta partnerskie
Miasta partnerskie Neapolu:[2]
Zobacz też
Linki zewnętrzne
- Strona internetowa samorządu lokalnego w Neapolu (wł.)
- Wirtualne panoramy Neapolu
- Szlaki turystyczne w Neapolu (pol.)
- Historia Neapolu (wł.)
- ↑ Napolionline.org
- ↑ Gemellaggi. Comune di Napoli. [dostęp 2008-12-22].
- ↑ Sister City - Budapest. Official website of New York City. [dostęp 2008-12-22].
- ↑ Miasta partnerskie: Budapeszt. Official Website of Budapest. [dostęp 2008-12-22]. (węg.).
- ↑ Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią i Ukrainą
Szablon:Link GA
Szablon:Link FA
Szablon:Link FA
Szablon:Link FA