Województwo bracławskie: Różnice pomiędzy wersjami

Województwo bracławskie
Palatinatus Braclaviensis
	1566 – 1795
	Herb
	Sentencja: Signata iustitia
Państwo	I Rzeczpospolita
Prowincja	Małopolska
Data powstania	1566
Siedziba wojewody	Bracław
Wojewoda	zobacz: wojewodowie bracławscy
Siedziba sejmiku	Winnica
Powierzchnia	31 660 km²
Populacja (1790); • liczba ludności	; 933 410
Podział administracyjny
Liczba powiatów	2
Liczba reprezentantów
Liczba senatorów	2
	Położenie na mapie Rzeczypospolitej; [[Plik:{{{mapa Polski}}}\|240x240px\|alt=Położenie na mapie Polski\|]]
	Położenie na mapie Polski Współrzędne spoza mapy: 48.819400 28.944900
	48°49′09,8400″N 28°56′41,6400″E/48,819400 28,944900

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 15:50, 7 paź 2016

Małopolska prowincja Korony Polskiej (na czerwono) z zaznaczonym województwem bracławskim, 1635

Województwo bracławskie – województwo I Rzeczypospolitej, część prowincji małopolskiej. Utworzone w 1566, na sejmie w Lublinie w roku 1569 przyłączone do Korony^[3]. Województwo obejmowało wschodnią część Podola, zwanego Podolem litewskim lub Podolem ukrainnym.

W XVII wieku w województwie bracławskim szlachta stanowiła 1% mieszkańców^[4].

Historia

Stolicą województwa był Bracław, jednak później nieformalną siedzibą wojewodów stała się Winnica. Zezwoleniem sejmu 1654 roku sejmiki, sądy oraz akta ziemskie i grodzkie przeniesiono do Winnicy^[5]. Pierwszym wojewodą został Roman Sanguszko.

W 1589 r. nadano województwu herb - na czerwonym krzyżu błękitna tarcza ze złotym półksiężycem. Województwo było podzielone na 2 powiaty: winnicki i bracławski (składający się z dwóch obwodów: bracławskiego i zwinogrodzkiego). Województwo bracławskie miało dwóch senatorów większych: wojewodę i kasztelana bracławskich: posłów na sejm wybierało sześciu, to jest po dwóch z powiatu, utrzymując nominalnie, choć nie faktycznie, istnienie powiatu zwinogrodzkiego.

Województwo bracławskie leżało na Podolu ukrainnym [1], w odróżnieniu od Podola właściwego, które obejmowało województwo podolskie. Sejm Czteroletni utworzył formalnie w 1791 czwarty powiat nadbohski jednak z powodu wojny z Rosją i rozbiorów Polski decyzji nie wprowadzono w życie^[6].

Charakterystyczny dla województwa bracławskiego był jeden z najniższych współczynników udziału ludności szlacheckiej wchodzącej w skład ogółu mieszkańców, który wynosił zaledwie 1%^[7].

W XVIII wieku województwo było terenem licznych napadów band hajdamackich. Tylko w samym roku 1750 Kozacy z Zaporoża i Ukrainy Lewobrzeżnej zrujnowali 27 miast i 111 wsi w województwie bracławskim, co stanowiło ponad połowę wszystkich miast i ponad 10% wsi tego regionu^[8].

Sejmik poselski i sejmik deputacki odbywał się w mieście Winnica.

Wojewodowie

Granice

Na zachodzie granicą była od Podola rzeka Murachwa, na południo-zachodzie od strony Wołoszczyzny Dniestr. Granica od północo-wschodniego krańca Podola, z okolicy Ułanowa, i skierowana Czarnym szlakiem pomiędzy Teterwią, Hniłopiatem i Rastawicą z jednej strony, a Śniwodą, Deśnicą i dopływami górnej Rosi z drugiej. Stefan Batory w 1584 roku w przywileju dla miasta Korsunia, za linię graniczną dwóch województw ukrainnych (Kijowskiego i Bracławskiego) przeznaczył Uhorski Tykicz (poczynając od Woronnego). Granica południowo-wschodnia województwa Bracławskiego biegła od Dniestru, znacznie niżej Kuczurhanu przez Kujalnik i Teliguł do rzeki Boh, powyżej ujścia Czyczaklei, gdzie znajdował się zamek turecki Bałaklej nad rzeką Suchą. Stamtąd granica biegła do Ingułu w punkcie, przez który prowadził "szlak Czarny", idący ku Targowicy poniżej "Czarnego lasu"[2].

Opisy

... Pszczelnictwo najznakomitsze tam było z całéj Polski, i stale zawsze kwitnące; kukuruzy też znaczne czyniono w polach zasiewy, tuczone nią bydło wzbogacało mieszkańców. Ziberano téż w polach wyborne kawony; i winogrona bujnie rosną w licznych ozdobnych winnicach. O tej krainie rzec można: płynęła mlékiem i miodem. Podole i Ukraina ku sobie zwabić nie mogły tych, którzy w Bracławszczyźnie na Pobereżu zamieszkali. Dniestr pięknością swoją wszystkie polskie przewyższa rzeki. To województwo zaludniło się pod opiekuńczym skrzydłem szlachetnego rodu Koniecpolskich, którzy w tym województwie 740 dziedzicznych wsi mieli^[9].

Linki zewnętrzne

Bracław, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 345 .
Pobereże), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 338 .

↑ Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 215.
↑ Tabela: Summaryusz Generalny wszelkich dochodów Rzeczypospolitey tak w Koronie iako i w Litwie z kalkulacyą mil kwadratowych, tak со do dymów, podatków, iako i ludzi, w: Dziennik rządowo-ekonomiczno handlowy. Zaymuiący różne Wiadomości, Rządowe, Handlowe, Ekonomiczne, Fabryczne, Kontraktowe na Dobra, Summy, i Produkta. Zajmujący 3 miesiące kwiecień may czerwiec 1790. R.5. T. II. Warszawa 1790.
↑ Volumina Legum T. II s. 80
↑ Jolanta Choińska-Mika, Między społeczeństwem szlacheckim a władzą. Problemy komunikacji: społeczności lokalne - władza w epoce Jana Kazimierza, Warszawa 2002, s. 20.
↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom I, Warszawa 1880, s. 346.
↑ Volumina Legum T. IX CCCLXIV, s. 330
↑ AnnaA. Laszuk AnnaA., Ludność województwa podlaskiego w drugiej połowie XVII wieku, Białostockie Towarzystwo Naukowe, 1999 [dostęp 2016-10-07] .
↑ Karol Mazur, W Kozaki pójdziesz czy Lachem zostaniesz..., Księga Kresów Wschodnich – Biuletyn "Rzeczpospolitej, nr. 22
↑ Eustachy Iwanowski, Województwo bracławskie, Rozmowy o polskiéj koronie, na str. 508

[1] Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 215.

[2] Tabela: Summaryusz Generalny wszelkich dochodów Rzeczypospolitey tak w Koronie iako i w Litwie z kalkulacyą mil kwadratowych, tak со do dymów, podatków, iako i ludzi, w: Dziennik rządowo-ekonomiczno handlowy. Zaymuiący różne Wiadomości, Rządowe, Handlowe, Ekonomiczne, Fabryczne, Kontraktowe na Dobra, Summy, i Produkta. Zajmujący 3 miesiące kwiecień may czerwiec 1790. R.5. T. II. Warszawa 1790.

[3] Volumina Legum T. II s. 80

[4] Jolanta Choińska-Mika, Między społeczeństwem szlacheckim a władzą. Problemy komunikacji: społeczności lokalne - władza w epoce Jana Kazimierza, Warszawa 2002, s. 20.

[5] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom I, Warszawa 1880, s. 346.

[6] Volumina Legum T. IX CCCLXIV, s. 330

[7] AnnaA. Laszuk AnnaA., Ludność województwa podlaskiego w drugiej połowie XVII wieku, Białostockie Towarzystwo Naukowe, 1999 [dostęp 2016-10-07] .

[8] Karol Mazur, W Kozaki pójdziesz czy Lachem zostaniesz..., Księga Kresów Wschodnich – Biuletyn "Rzeczpospolitej, nr. 22

[9] Eustachy Iwanowski, Województwo bracławskie, Rozmowy o polskiéj koronie, na str. 508

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

@@ Linia 51: / Linia 51: @@
 Województwo bracławskie leżało na Podolu ukrainnym [http://univ.gda.pl/~literat/glogre/0042.htm], w odróżnieniu od Podola właściwego, które obejmowało [[województwo podolskie]].
 [[Sejm Czteroletni]] utworzył formalnie w [[1791]] czwarty powiat nadbohski jednak z powodu [[wojna polsko-rosyjska 1792|wojny z Rosją]] i [[rozbiory Polski|rozbiorów Polski]] decyzji nie wprowadzono w życie<ref>Volumina Legum T. IX CCCLXIV, s. 330</ref>.
+Charakterystyczny dla województwa bracławskiego był jeden z najniższych współczynników udziału ludności szlacheckiej wchodzącej w skład ogółu mieszkańców, który wynosił zaledwie 1%<ref>{{Cytuj|autor=Anna Laszuk|tytuł=Ludność województwa podlaskiego w drugiej połowie XVII wieku|data=1999-01-01|data dostępu=2016-10-07|wydawca=Białostockie Towarzystwo Naukowe|url=http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=8640&from=pubstats}}</ref>.
 W XVIII wieku województwo było terenem licznych napadów band [[hajdamacy|hajdamackich]]. Tylko w samym roku [[1750]] [[Kozacy]] z [[Sicz Zaporoska|Zaporoża]] i [[Ukraina Lewobrzeżna|Ukrainy Lewobrzeżnej]] zrujnowali 27 miast i 111 wsi w województwie bracławskim, co stanowiło ponad połowę wszystkich miast i ponad 10% wsi tego regionu<ref>Karol Mazur, ''W Kozaki pójdziesz czy Lachem zostaniesz...'', Księga Kresów Wschodnich – Biuletyn "[[Rzeczpospolita (czasopismo)|Rzeczpospolitej]], nr. 22</ref>.