Theobald von Bethmann Hollweg

Theobald von Bethmann Hollweg
Data i miejsce urodzenia	29 listopada 1856 ; Hohenfinow, Królestwo Prus
Data i miejsce śmierci	1 stycznia 1921 ; Hohenfinow, Republika Weimarska
	Kanclerz Rzeszy i premier Prus
Okres	od 14 lipca 1909; do 13 lipca 1917
Poprzednik	Bernhard von Bülow
Następca	Georg Michaelis
	Nadprezydent Brandenburgii
Okres	od 1899; do 1905
Poprzednik	Heinrich Karl Julius von Achenbach
Następca	August Clemens Bodo Paul Wilhelm von Trott zu Solz
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Theobald Theodor Friedrich Alfred von Bethmann Hollweg (ur. 29 listopada 1856 w Hohenfinow, zm. 1 stycznia 1921 tamże) – niemiecki polityk, kanclerz Cesarstwa Niemieckiego i premier Prus w latach 1909–1917^[1].

Życiorys

Syn Feliksa i Isabelli^[2]. Studiował prawo w Strasburgu, Lipsku i Berlinie^[2].

W polityce zagranicznej starał się poprawić stosunki z Wielką Brytanią, tak aby powstrzymać wyścig zbrojeń pomiędzy obydwoma krajami, jednak sprzeciwił się temu minister ds. morskich Alfred von Tirpitz. W polityce wewnętrznej starał się lawirować pomiędzy trzema największymi siłami politycznymi, tj.: socjalistami, Partią Centrum i prawicą.

Jako kanclerz poszerzył zakres autonomii Alzacji-Lotaryngii^[3].

Po zamachu w Sarajewie (28 czerwca 1914) naciskał na Austro-Węgry, aby te zajęły twarde stanowisko w konflikcie z Serbią. Storpedował także brytyjskie wysiłki pokojowego załagodzenia sporu^[4].

W czasie I wojny światowej został praktycznie zepchnięty na dalszy plan przez koła wojskowe, w osobach Paul von Hindenburga i Ericha Ludendorffa. Bethmann opowiadał się za umiarkowaną polityką, liczył także na mediację pokojową prezydenta USA Woodrowa Wilsona, jednak w 1917 Stany Zjednoczone przystąpiły do wojny po stronie Ententy i plany te spełzły na niczym. W lipcu 1917 został zmuszony do ustąpienia z urzędu, na rzecz Georga Michaelisa, przez koalicję socjaldemokratów i partii Centrum.

Resztę życia Bethmann spędził na emeryturze, pisząc pamiętniki.

Honorowy generał major 1 pułku dragonów Gwardii im. Królowej Wielkiej Brytanii Wiktorii^[5].

Tajny memoriał z 9 września 1914

Bethmann Hollweg sprecyzował cele niemieckiej polityki w tajnym memoriale z 9 września 1914, czyli wkrótce po wybuchu wojny.

Za bezwzględnie konieczny uważał zabór francuskiego zagłębia górniczego Longwy-Briey, ewentualnie również Belfortu i wybrzeża aż do Boulogne. Belgia miała utracić Liège i ewentualnie Antwerpię. Jej ranga miała spaść do roli wasala gospodarczego Niemiec.

Ponadto Bethmann Hollweg domagał się „utworzenia środkowoeuropejskiej unii gospodarczej [...] z udziałem Francji, Belgii, Holandii, Danii, Austro-Węgier, Polski i ewentualnie Włoch, Szwecji i Norwegii.

Związek ten [...] zachowując pozory równouprawnienia swoich członków, faktycznie jednak pod przywództwem niemieckim, musi ustalić hegemonię gospodarczą Niemiec nad Europą środkową”.

Dodatkowo kanclerz postulował scalenie kolonii niemieckich w Afryce i oderwanie od Rosji niesprecyzowanych bliżej obszarów^[6].

Odznaczenia

Odznaczenia kanclerza von Bethmann Hollweg to między innymi^[5]:

Order Orła Czarnego z łańcuchem (Prusy)
Order Orła Czerwonego III klasy ze wstęgą i koroną (Prusy)
Order Królewski Korony II klasy (Prusy)
Wielki Komandor Orderu Hohenzollernów (Prusy)
Medal Czerwonego Krzyża III klasy (Prusy)
Odznaka za Służbę Wojskową Landwehry (Prusy)
Krzyż Zasługi Hohenzollernów ordynku książęcego I klasy (Prusy)
Krzyż Wielki Orderu Alberta Niedźwiedzia (Anhalt)
Order Wierności (Badenia)
Krzyż Wielki Orderu Lwa Zeryngeńskiego z liśćmi dębu (Badenia)
Order Świętego Huberta (Bawaria)
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Korony Bawarskiej (Bawaria)
Krzyż Wielki Orderu Henryka Lwa (Brunszwik)
Krzyż Wielki Orderu Ludwika (Hesja)
Krzyż Wielki Orderu Zasługi Filipa Wspaniałomyślnego (Hesja)
Krzyż Wielki Orderu Korony Wendyjskiej w złocie (Meklemburgia)
Krzyż Wielki Orderu Gryfa (Meklemburgia)
Krzyż Wielki Orderu Domowego i Zasługi Księcia Piotra Fryderyka Ludwika (Oldenburg)
Order Korony Rucianej (Saksonia)
Krzyż Wielki Orderu Alberta z gwiazdą (Saksonia)
Krzyż Wielki Orderu Sokoła Białego (Saksonia-Weimar)
Krzyż Wielki Orderu Ernestyńskiego (Saksonia)
Krzyż Zasługi 1 klasy Orderu Domowego Schaumburg-Lippe (Schaumburg-Lippe)
Krzyż Wielki Orderu Korony Wirtemberskiej (Wirtembergia)
Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia)
Krzyż Wielki Orderu Świętego Aleksandra z koroną (Bułgaria)
Order Słonia (Dania)
Krzyż Wielki Orderu Danebroga (Dania)
Order Annuncjaty (Włochy)
Krzyż Wielki Orderu Korony Włoch (Włochy)
Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana (Austro-Węgry)
Krzyż Wielki Orderu Lwa i Słońca z brylantami (Persja)
Order Świętego Andrzeja (Imperium Rosyjskie)
Komandor Krzyża Wielkiego Orderu Gwiazdy Polarnej (Szwecja)
Krzyż Wielki Orderu Karola III (Hiszpania)
Order Osmana I klasy z brylantami (Imperium Osmańskie)

Przypisy

↑ LeMO Biografie - Biografie Theobald von Bethmann Hollweg [online], www.dhm.de [dostęp 2020-07-09] (niem.).
↑ ^a ^b Werner Frauendienst: Bethmann Hollweg, Theobald Theodor Friedrich Alfred von [w:] Neue Deutsche Biographie (NDB). T. 2, Duncker & Humblot, Berlin 1955.
↑ Oxford. Ilustrowana encyklopedia uniwersalna. Historia świata od 1800 roku do współczesności, red. H. Judge, Warszawa 1998, s. 39.
↑ Gwarancję neutralności Belgii przez Wielką Brytanię nazwał świstkiem papieru (scrap of paper, niem. einen Fetzen Papier).
↑ ^a ^b Rangliste der Königlich Preußischen Armee und des XIII. (Königlich Württembergischen) Armeekorps für 1913.. sbc.org.pl. [dostęp 2025-03-18]. (niem.).
↑ Jerzy Krasuski: Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945. Poznań: WP, 1985.

[1] LeMO Biografie - Biografie Theobald von Bethmann Hollweg [online], www.dhm.de [dostęp 2020-07-09] (niem.).

[NDB-2] Werner Frauendienst: Bethmann Hollweg, Theobald Theodor Friedrich Alfred von [w:] Neue Deutsche Biographie (NDB). T. 2, Duncker & Humblot, Berlin 1955.

[3] Oxford. Ilustrowana encyklopedia uniwersalna. Historia świata od 1800 roku do współczesności, red. H. Judge, Warszawa 1998, s. 39.

[4] Gwarancję neutralności Belgii przez Wielką Brytanię nazwał świstkiem papieru (scrap of paper, niem. einen Fetzen Papier).

[p1-5] Rangliste der Königlich Preußischen Armee und des XIII. (Königlich Württembergischen) Armeekorps für 1913.. sbc.org.pl. [dostęp 2025-03-18]. (niem.).

[6] Jerzy Krasuski: Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945. Poznań: WP, 1985.

[bezpartyjny-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ bezpartyjny

[Zentrum-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Zentrum

[SPD-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ SPD

[DVP-10] DVP

[NSDAP-11] NSDAP

[CDU-12] CDU

[bezpartyjny-13] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ bezpartyjny

[DDP-14] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f DDP

[Zentrum-15] Zentrum

[DVP-16] DVP

[SPD-17] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g SPD

[DNVP-18] DNVP

[NSDAP-19] NSDAP

[FDP-20] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ FDP

[CDU-21] CDU

[Zieloni-22] Zieloni

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[A]

[B]

[C]

[D]

[E]

[F]

[A]

[B]

[C]

[D]

[E]

[F]

[G]

[H]

[I]

[J]

Pierwsi Ministrowie Elektoratu Brandenburgii	Eberhard von Danckelman
Ministrowie Stanu Królestwa Prus (1702–1802)	Johann Kasimir Kolbe von Wartenberg Heinrich Rüdiger von Ilgen Friedrich Wilhelm von Grumbkow Heinrich von Podewils Georg Dietloff von Arnim-Boitzenburg Karl Wilhelm von Finck und Finckenstein Friedrich Anton von Heynitz Friedrich Wilhelm von Arnim
Szef Ministrów Prus (1802–1848)	Christian von Haugwitz Karl August von Hardenberg Christian von Haugwitz Karl Friedrich von Beyme Karl August von Hardenberg Heinrich Friedrich Karl vom und zum Stein Karl Friedrich Ferdinand Alexander von Dohna-Schlobitten Karl August von Hardenberg Otto von Voß Carl Friedrich Heinrich von Wylich und Lottum Ludwig Gustav von Thile
Premier Prus (1848–1918)	Adolf Heinrich von Arnim-Boitzenburg Gottfried Ludolf Camphausen Rudolf Ludwig Cäsar von Auerswald Ernst von Pfuel Friedrich Wilhelm von Brandenburg Otto Theodor von Manteuffel Karl Anton von Hohenzollern-Sigmaringen Adolf zu Hohenlohe-Ingelfingen Otto von Bismarck Albrecht von Roon Otto von Bismarck Leo von Caprivi Botho zu Eulenburg Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst Bernhard von Bülow Theobald von Bethmann Hollweg Georg Michaelis Georg von Hertling Maximilian von Baden
Premier Prus (1918–1932)	Friedrich Ebert Paul Hirsch Otto Braun Adam Stegerwald Otto Braun Wilhelm Marx Otto Braun
Komisarz Rzeszy (1932–1933)	Franz von Papen Kurt von Schleicher Franz von Papen
Premier Prus (1933–1945)	Franz von Papen Hermann Göring

Związek Północnoniemiecki (1866–1871) Bundeskanzler	Otto von Bismarck^[A] (1867–1871)
Cesarstwo Niemieckie (1871–1918) Reichskanzler	Otto von Bismarck^[A] (1871–1890) Leo von Caprivi^[A] (1890–1894) Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst^[A] (1894–1900) Bernhard von Bülow^[A] (1900–1909) Theobald von Bethmann Hollweg^[A] (1909–1917) Georg Michaelis^[A] (1917) Georg von Hertling^[B] (1917–1918) Max von Baden^[A] (1918)
Rzesza Niemiecka (Republika Weimarska) (1918–1933) Reichskanzler	Friedrich Ebert^[C] (1918–1919) Philipp Scheidemann^[C] (1919) Gustav Bauer^[C] (1919–1920) Hermann Müller^[C] (1920) Konstantin Fehrenbach^[B] (1920–1921) Joseph Wirth^[B] (1921–1922) Wilhelm Cuno^[A] (1922–1923) Gustav Stresemann^[D] (1923) Wilhelm Marx^[B] (1923–1925) Hans Luther^[D] (1925–1926) Wilhelm Marx^[B] (1926–1928) Hermann Müller^[C] (1928–1930) Heinrich Brüning^[B] (1930–1932) Franz von Papen^[B] (1932) Kurt von Schleicher (1932–1933) Adolf Hitler^[E] (1933)
III Rzesza (1933–1945) Reichskanzler	Adolf Hitler^[E] (1933–1945) Joseph Goebbels^[E] (1945) Johann Ludwig Graf Schwerin von Krosigk^[E] (1945)
Republika Federalna Niemiec (1949–1990) i zjednoczone Niemcy (Republika Federalna Niemiec) (od 1990) Bundeskanzler	Konrad Adenauer^[F] (1949–1963) Ludwig Erhard^[F] (1963–1966) Kurt Georg Kiesinger^[F] (1966–1969) Willy Brandt^[C] (1969–1974) Helmut Schmidt^[C] (1974–1982) Helmut Kohl^[F] (1982–1998) Gerhard Schröder^[C] (1998–2005) Angela Merkel^[F] (2005–2021) Olaf Scholz^[C] (od 2021)

Cesarstwo Niemieckie (1878-1918)	Graf Otto zu Stolberg-Wernigerode^[A] (1878–1881) Karl Heinrich von Boetticher^[A] (1881–1897) Arthur Graf von Posadowsky-Wehner^[A] (1897–1907) Theobald von Bethmann Hollweg^[A] (1907–1909) Clemens von Delbrück^[A] (1909–1916) Karl Helfferich^[A] (1916–1917) Friedrich von Payer^[A] (1917–1918)
Republika Weimarska (1918-1933)	Eugen Schiffer^[B] (1919) Bernhard Dernburg^[B] (1919) Matthias Erzberger^[C] (1919) Eugen Schiffer^[B] (1919–1920) Erich Koch-Weser^[B] (1920) Rudolf Heinze^[D] (1920–1921) Gustav Bauer^[E] (1921–1922) Robert Schmidt (1923) Karl Jarres^[B] (1919) (1923–1925) Oskar Hergt^[F] (1927–1928) Hermann Dietrich^[B] (1930–1932) Franz von Papen^[A] (1932–1933)
III Rzesza (1933–1945)	Franz von Papen^[A] (1933–1934) Hermann Göring^[G] (1941–1945)
Republika Federalna Niemiec (od 1949)	Franz Blücher^[H] (1949–1957) Ludwig Erhard^[I] (1957–1963) Erich Mende^[H] (1963–1966) Hans-Christoph Seebohm^[I] (1966) Willy Brandt^[E] (1966–1969) Walter Scheel^[H] (1969–1974) Hans-Dietrich Genscher^[H] (1974–1982) Egon Franke^[E] (1982) Hans-Dietrich Genscher^[H] (1982–1992) Jürgen Möllemann^[H] (1992–1993) Klaus Kinkel^[H] (1993–1998) Joschka Fischer^[J] (1998–2005) Franz Müntefering^[E] (2005–2007) Frank-Walter Steinmeier^[E] (2007–2009) Guido Westerwelle^[H] (2009–2011) Philipp Rösler^[H] (2011–2013) Sigmar Gabriel^[E] (2013–2018) Olaf Scholz^[E] (2018–2021) Robert Habeck^[J] (od 2021)

Cesarstwo Niemieckie (1879–1918)	Karl Hofmann (1879–1880) Karl Heinrich von Bötticher (1880–1897) Arthur von Posadowsky-Wehner (1897–1907) Theobald von Bethmann Hollweg (1907–1909) Klemens Delbrück (1909–1916) Karl Helfferich (1916–1917) Max Wallraf (1917–1918) Karl Trimborn (1918)
Republika Weimarska/III Rzesza (1918-1945)	Friedrich Ebert (1918–1919) Hugo Preuss (1919) Eduard David (1919) Erich Koch-Weser (1919–1921) Georg Gradnauer (1921) Adolf Köster (1921–1922) Rudolf Oeser (1922–1923) Wilhelm Sollmann (1923) Karl Jarres (1923–1925) Martin Schiele (1925) Otto Gessler (1925;komisaryczny) Wilhelm Külz (1926–1927) Walter von Keudell (1927–1928) Carl Severing (1928–1930) Joseph Wirth (1930–1931) Wilhelm Groener (1931–1932) Wilhelm Freiherr von Gayl (1932) Franz Bracht (1932–1933) Wilhelm Frick (1933–1943) Heinrich Himmler (1943–1945) Wilhelm Stuckart (1945)
Republika Federalna Niemiec (od 1949)	Gustav Heinemann (1949–1950) Robert Lehr (1950–1953) Gerhard Schröder (1953–1961) Hermann Höcherl (1961–1965) Paul Lücke (1965–1968) Ernst Benda (1968–1969) Hans-Dietrich Genscher (1969–1974) Werner Maihofer (1974–1978) Gerhart Baum (1978–1982) Jürgen Schmude (1982) Friedrich Zimmermann (1982–1989) Wolfgang Schäuble (1989–1991) Rudolf Seiters (1991–1993) Manfred Kanther (1993–1998) Otto Schily (1998–2005) Wolfgang Schäuble (2005–2009) Thomas de Maizière (2009–2011) Hans-Peter Friedrich (2011–2013) Thomas de Maizière (2013–2018) Horst Seehofer (2018–2021) Nancy Faeser (od 2021)