Przejdź do zawartości

Bazylika katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika w Warszawie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bazylika katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika
Zabytek: nr rej. 802 A z dnia 1.07.1965[1]
bazylika mniejsza, katedra
Ilustracja
Świątynia od strony zachodniej (2024)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika w Warszawie

Wezwanie

św. Floriana Męczennika i św. Michała Archanioła

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Bazylika katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika”
Ziemia52°15′06″N 21°01′50″E/52,251667 21,030556
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Nawa główna (2008)

Bazylika katedralna św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika, zwyczajowo katedra św. Floriana[2] – kościół na warszawskiej Pradze-Północ, katedra diecezji warszawsko-praskiej.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Zgodę na budowę kościoła uzyskano po długich staraniach w 1886, kiedy liczba wiernych w praskiej parafii przy kościele Najświętszej Matki Bożej Loretańskiej sięgnęła ok. 32 tys. Z uwagi na ubóstwo mieszkańców, car Aleksander III wyraził zgodę na zbiórkę pieniędzy także poza Warszawą[3]. Grunt pod budowę świątyni, położony przy jednej z głównych arterii komunikacyjnych Pragi, prowadzącej od Dworca Petersburskiego do mostu Kierbedzia, ofiarowało miasto[3]. Znajdował się on w południowej części okrągłego placu Aleksandrowskiego (obecnego placu Weteranów 1863 roku)[4]. Wcześniej odbywały się tam m.in. konne jarmarki[5].

Kościół został wzniesiony w latach 1888–1904 według wyłonionego w konkursie projektu Józefa Piusa Dziekońskiego (przy współpracy Ludwika Panczakiewicza)[2][6]. Do udziału w konkursie dopuszczono wyłącznie architektów krajowych[7]. Nadesłano łącznie 25 prac[7]. Drugie miejsce zajął Władysław Marconi, a trzecie Ignacy Jórski[8]. Przed zatwierdzeniem dokumentacji dokonano zmian w projekcie, wymuszonych względami oszczędnościowymi (m.in. skrócono korpus główny o jedno przęsło i ograniczono kamienny detal na rzecz cegły)[9]. W dniu wmurowania kamienia węgielnego zebrane fundusze wynosiły ok. 50 tys. rubli, z czego 6 tys. rubli podarowała Aleksandra Potocka[9].

Z uwagi na podmokłość terenu, zlokalizowanego na nadwiślańskich błoniach, konieczne było zastosowanie wzmocnionych fundamentów[5]. Do budowy kościoła zamówiono cegły o podwyższonej wytrzymałości mechanicznej wytwarzane ręcznie w zakładach Kazimierza Granzowa[10].

W 1890, w związku z wyczerpywaniem się środków finansowych, wystąpiono do władz rosyjskich o dotację w wysokości 100 tys. rubli. Przyznana dotacja, wypłacana w ratach, pozwoliła na kontynuowanie budowy w kolejnych latach[11].

Świątynia ma formę trzynawowej bazyliki z transeptem[12]. Posiada dwie wysokie wieże w fasadzie i trzy niższe: sygnaturkę oraz dwie wieże przy prezbiterium mieszczące schody. Forma i układ przestrzenny kościoła nawiązują do tzw. gotyku mazowieckiego lub nadwiślańskiego. Świątynia ta jest traktowana przez znawców architektury jako wzorcowa w polskiej architekturze sakralnej. Sam Józef Pius Dziekoński uznał ją za swoje największe osiągnięcie artystyczne[13].

Kościół został konsekrowany 29 września 1901 – w dniu patronalnym św. Michała Archanioła – przez bpa Kazimierza Ruszkiewicza[13]. W uroczystości uczestniczyło 30 tys. osób[14]. Świątynia mogła pomieścić ok. 8000 wiernych[3]. Koszt jej budowy wyniósł 300 tys. rubli[14].

W latach 1932–1934 dwie 75-metrowe wieże kościoła obniżono do 2/3 ich pierwotnej wysokości[15]. Powodem było pękanie ścian świątyni pod wpływem ciężaru hełmów wież[15].

7 kwietnia 1943, po mszy żałobnej odprawionej w kościele za rozstrzelanego oficera „Wachlarza” Wilhelma Baranowskiego ps. Borkowski, Gestapo aresztowało ok. 20 uczestniczących w niej członków tej organizacji[16].

Kościół został wysadzony w powietrze przez wycofujących się Niemców 14 września 1944[15]. Do wysadzenia świątyni użyto także materiałów wybuchowych przeznaczonych pierwotnie do zniszczenia sąsiedniego Szpitala Praskiego, w wyniku czego szpital ocalał[17]. Z całej budowli ocalały fragmenty ścian bocznych z figurami patronów świątyni, św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika, wykonanymi przez Tadeusza Skoniecznego[13][15]. Po zakończeniu pierwszego etapu odbudowy została ona oddana do użytku wiernym – jeszcze bez wież i transeptu – w 1951[12]. Do tego czasu nabożeństwa odbywały się w sali parafialnej zaadaptowanej na kaplicę[18]. Autorem projektu rekonstrukcji świątyni był Stanisław Marzyński[12]. Odbudowę zakończono w 1972[2].

Od marca 1992 kościół jest katedrą diecezji warszawsko-praskiej[2]. W 1997 uzyskał tytuł bazyliki mniejszej[19].

W 1994 na placu przed świątynią odsłonięto kamień poświęcony ofiarom rzezi Pragi[20].

W 1997 na frontowej elewacji kościoła umieszczono dwie mozaiki: z postacią Chrystusa i herbem pierwszego biskupa warszawsko-praskiego Kazimierza Romaniuka, a w 1998 trzecią mozaikę z herbem Pragi według wzoru z 1648[19].

13 czerwca 1999, podczas swojej VII pielgrzymki do Polski, Jan Paweł II spotkał się przed katedrą z wiernymi oraz przewodniczył liturgii słowa[21].

W czasie, kiedy biskupem diecezji warszawsko-praskiej był Sławoj Leszek Głódź, w posadzkę świątyni wmurowano rozetę z jego herbem, imieniem i nazwiskiem[22] (herb i dane osobowe ukaranego za tuszowanie pedofilii hierarchy zostały usunięte z posadzki w 2022 roku)[23]. W sierpniu 2005 przed katedrą odsłonięto pomnik ks. Ignacego Skorupki dłuta Andrzeja Renesa[24].

Przy świątyni (od strony ul. Sierakowskiego) posadzono tzw. dąb papieski, wyhodowany z żołędzia dębu Chrobry, poświęconego w 2004 przez Jana Pawła II.

Wnętrze świątyni

[edytuj | edytuj kod]

W bazylice znajdują się m.in. popiersie i relikwiarz z sercem ks. Ignacego Kłopotowskiego oraz wiele tablic pamiątkowych m.in. poświęconych Józefowi Piusowi Dziekońskiemu, Stanisławowi Marzyńskiemu, Bolesławie Lament, profesorom i wychowankom Gimnazjum i Liceum im. Władysława IV oraz żołnierzom 1 Warszawskiej Dywizji Piechoty poległym podczas walk o wyzwolenie Pragi we wrześniu 1944.

Na postumencie w prawej nawie znajduje się barokowa figura św. Floriana Męczennika – patrona strażaków, który wraz ze św. Michałem Archaniołem jest patronem świątyni.

Inne informacje

[edytuj | edytuj kod]

Od wezwania świątyni pochodzi nazwa sąsiadującej z nią ul. Floriańskiej[25].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Kościół w budowie, widok od frontu. Zdjęcie z „Tygodnika Ilustrowanego” z 1898
    Kościół w budowie, widok od frontu. Zdjęcie z „Tygodnika Ilustrowanego” z 1898
  • Fotografia tylnej fasady świątyni z „Tygodnika Ilustrowanego” z 1898
    Fotografia tylnej fasady świątyni z „Tygodnika Ilustrowanego” z 1898
  • Kościół w 1908
    Kościół w 1908
  • Ruiny świątyni w 1945
    Ruiny świątyni w 1945
  • Katedra od strony wschodniej
    Katedra od strony wschodniej
  • Elewacja frontowa
    Elewacja frontowa
  • Świątynia nocą
    Świątynia nocą
  • Ołtarz główny
    Ołtarz główny
  • Nawa boczna
    Nawa boczna

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych m. st. Warszawy. [dostęp 2010-01-22].
  2. ↑ a b c d Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 327. ISBN 83-01-08836-2.
  3. ↑ a b c Jolanta Wiśniewska: Organizacja kościelna Pragi dawniej i dziś [w:] Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze. Warszawa: Wydawnictwo Jeden Świat, 2006, s. 169. ISBN 83-89632-34-9.
  4. ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Historia Placu Weteranów 1863 roku [w:] Odkrywanie warszawskiej Pragi. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2009, s. 58. ISBN 978-83-927791-5-5.
  5. ↑ a b Andrzej Majdowski: Z dziejów budowy kościoła pw. świętych Michała i Floriana [w:] Świątynie prawego brzegu. Kościół katolicki w dziejach prawobrzeżnej Warszawy. Warszawa: Muzeum Warszawskiej Pragi, 2009, s. 132. ISBN 978-83-7401-236-2.
  6. ↑ Michał Pilich: Warszawska Praga. Warszawa: Fundacja "Centrum Europy", 2005, s. 27. ISBN 83-923305-7-9.
  7. ↑ a b Andrzej Majdowski: Z dziejów budowy kościoła pw. świętych Michała i Floriana [w:] Świątynie prawego brzegu. Kościół katolicki w dziejach prawobrzeżnej Warszawy. Warszawa: Muzeum Warszawskiej Pragi, 2009, s. 127. ISBN 978-83-7401-236-2.
  8. ↑ Andrzej Majdowski: Z dziejów budowy kościoła pw. świętych Michała i Floriana [w:] Świątynie prawego brzegu. Kościół katolicki w dziejach prawobrzeżnej Warszawy. Warszawa: Muzeum Warszawskiej Pragi, 2009, s. 128. ISBN 978-83-7401-236-2.
  9. ↑ a b Andrzej Majdowski: Z dziejów budowy kościoła pw. świętych Michała i Floriana [w:] Świątynie prawego brzegu. Kościół katolicki w dziejach prawobrzeżnej Warszawy. Warszawa: Muzeum Warszawskiej Pragi, 2009, s. 129. ISBN 978-83-7401-236-2.
  10. ↑ Andrzej Majdowski: Z dziejów budowy kościoła pw. świętych Michała i Floriana [w:] Świątynie prawego brzegu. Kościół katolicki w dziejach prawobrzeżnej Warszawy. Warszawa: Muzeum Warszawskiej Pragi, 2009, s. 133–134. ISBN 978-83-7401-236-2.
  11. ↑ Andrzej Majdowski: Z dziejów budowy kościoła pw. świętych Michała i Floriana [w:] Świątynie prawego brzegu. Kościół katolicki w dziejach prawobrzeżnej Warszawy. Warszawa: Muzeum Warszawskiej Pragi, 2009, s. 134. ISBN 978-83-7401-236-2.
  12. ↑ a b c Kościoły Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, 1982, s. 165.
  13. ↑ a b c Kościoły Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, 1982, s. 164.
  14. ↑ a b Michał Pilich: Warszawska Praga. Warszawa: Fundacja "Centrum Europy", 2005, s. 28. ISBN 83-923305-7-9.
  15. ↑ a b c d Michał Pilich: Warszawska Praga. Warszawa: Fundacja "Centrum Europy", 2005, s. 29. ISBN 83-923305-7-9.
  16. ↑ Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008, s. 458. ISBN 978-83-240-1057-8.
  17. ↑ Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 173. ISBN 978-83-931203-1-4.
  18. ↑ Władysław Jan Grabski: Kościoły Warszawy w odbudowie. Warszawa: Rada Archidiecezjalna Odbudowy Kościołów Warszawy, 1956, s. 33.
  19. ↑ a b Michał Pilich: Warszawska Praga. Warszawa: Fundacja "Centrum Europy", 2005, s. 30. ISBN 83-923305-7-9.
  20. ↑ Dorota Wilkiewicz: Ulice i uliczki naszej Pragi. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Pragi, 1999, s. 80. ISBN 83-906889-2-1.
  21. ↑ Paweł Zuchniewicz: Papieska Warszawa. Warszawa: Centrum Myśli Jana Pawła II w Warszawie, 2006, s. 74.
  22. ↑ Aleksandra Pawlicka. Ruina. „Newsweek”, s. 15, 12 listopada 2019. 
  23. ↑ Tomasz Urzykowski: Herb ukaranego za tuszowanie pedofilii arcybiskupa Głódzia zniknął z katedry praskiej. [w:] Gazeta Stołeczna [on-line]. warszawa.wyborcza.pl, 25 grudnia 2022. [dostęp 2023-02-02].
  24. ↑ Michał Pilich: Warszawska Praga. Warszawa: Fundacja "Centrum Europy", 2005, s. 32. ISBN 83-923305-7-9.
  25. ↑ Jerzy Kasprzycki: Warszawa sprzed lat. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1989, s. 6. ISBN 83-7005-201-0.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Bazyliki mniejsze w Polsce
Archikatedry
Katedry
Konkatedry
Kolegiaty
Klasztorne
Poklasztorne
Pozostałe
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bazylika_katedralna_św._Michała_Archanioła_i_św._Floriana_Męczennika_w_Warszawie&oldid=74612690”