Kozacy rejestrowi

Kozacy rejestrowi – Kozacy zaporoscy, wpisani do tzw. imiennego wykazu żołnierzy i tym samym wzięci na żołd Rzeczypospolitej, później również Rosji. Pierwszy rejestr kozacki został sporządzony w 1572 roku.

Historia

Początkowo rejestr liczył około 400 osób, jego liczebność zmieniała się wraz z niepokojami i buntami na Naddnieprzu, w 1590 było już około 1000 Kozaków rejestrowych. W 1637 Kozacy wywalczyli sobie rejestr w liczbie 8000 osób i znaczne przywileje. W 1638, po klęsce powstania Pawluka, zmniejszono go do 6000 i ograniczono autonomię Kozaków.

Zbyt mała liczba Kozaków rejestrowych była jedną z przyczyn wybuchu w 1648 powstania Chmielnickiego. Zgodnie z Ugodą zborowską z sierpnia 1649 r., król Jan II Kazimierz uznał tytuł hetmański Chmielnickiego i rozszerzył rejestr Kozaków do 40 000, natomiast po bitwie pod Beresteczkiem, zmniejszono liczbę Kozaków rejestrowych do 20 000 (Ugoda w Białej Cerkwi w 1651 r.).

Unia hadziacka w 1658 ustalała 30 tysięcy albo jako Wielmożny Hetman Zaporoski na Regestrze poda.

Tabela. Siedziby pułków i liczba Kozaków rejestrowych po zawarciu Ugody zborowskiej w 1649 roku.

#	Siedziba pułku Kozaków rejestrowych	Liczba Kozaków rejestrowych
1	Biała Cerkiew	2990
2	Bracław	2662
3	Czerkasy	2990
4	Czernihów	998
5	Czehryń	3220
6	Humań	2977
7	Kalnik	2050
8	Kaniów	3167
9	Kijów	2002
10	Korsuń	3470
11	Kropiwna	1993
12	Mirhorod	3009
13	Nieżyn	991
14	Perejasław	2986
15	Połtawa	2970
16	Pryłuki	1996

Zobacz też

• Kozacy
• Ordynacja kurukowska