Operacja toropiecko-chołmska
| II wojna światowa, front wschodni | |||
 Niemieccy żołnierze podczas walk ulicznych w Chołmie | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
północno-zachodnia Rosja | ||
| Terytorium | |||
| Wynik |
zwycięstwo ZSRR | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Związku Radzieckiego  | |||
| 57°09′N 31°11′E/57,150000 31,183300 | |||
Operacja toropiecko-chołmska (ros. Торопецко-Холмская операция) – operacja wojskowa przeprowadzona przez Armię Czerwoną w czasie II wojny światowej na południe od jeziora Ilmen w dniach od 9 stycznia do 6 lutego 1942 roku. Operacja doprowadziła do utworzenia kotła chołmskiego, otoczenia II Korpusu Armijnego Wehrmachtu w kotle diemiańskim i zniszczenia 189 Pułku Piechoty Wehrmachtu nieopodal Andrieapola.
Kontekst[edytuj | edytuj kod]
Kontynuując zwycięską kontrofensywę z grudnia 1941 roku Stawka postanowiła przeprowadzić nową akcję na szerokim froncie mającą na celu zniszczenie sił Wehrmachtu w Związku Radzieckim. Wehrmacht nie oczekiwał, że Armia Czerwona będzie zdolna do przeprowadzenia operacji na tak szeroką skalę i tym samym dał się zaskoczyć w rejonach, które miały być wolne od walk, między innymi w rejonie na południe od jeziora Ilmen.
Cel[edytuj | edytuj kod]
Front Północno-Zachodni pod dowództwem gen. Kuroczkina otrzymał do wykonania dwa zadania. Pierwszym z nich było wbicie klina na wysokości Starej Russy w celu rozbicia 18. i 16 Armii niemieckiej i zapewnienie wsparcia dla Frontu Wołchowskiego i Leningradzkiego, które to zmagały się z przerwaniem oblężenia Leningradu. Drugim zadaniem było wbicie klina w kierunku południowo-zachodnim w kierunku Witebska. Atak ten miał zostać przeprowadzony przez trzy armie, a mianowicie 33 Armię, 3. i 4 Armię Uderzeniową (przy czym te dwie ostatnie niedawno zmieniły swoją nazwę). Celem końcowym ofensywy miało być utworzenie północnego skrzydła „nożyc”, które miały zamknąć się nad niemiecką Grupą Armii Środek.
Bitwa[edytuj | edytuj kod]
Wstępne potyczki 3. i 4 Armii Uderzeniowej zakończyły się pełnym sukcesem. Niemieckie siły w tym sektorze poniosły olbrzymie straty. Wojska niemieckie nie przewidziały tego ataku, co dało frontowi radzieckiemu możliwość głębokiego wdarcia się na tyły wroga i chociaż radzieckie siły posiadały skromne zaopatrzenie na początku ofensywy, to mogły kontynuować operację poprzez zajęcie znaczących ilości niemieckiego zaopatrzenia w Toropiecku.
Wsparcie czołgów w tej operacji było bardzo słabe, szczególnie w porównaniu z wymogami doktryny operacji na szeroką skalę, co pokazywało braki w zaopatrzeniu po stronie radzieckiej w tym momencie wojny. 4 Armia Uderzeniowa Jeriomienki posiadała tylko dwa bataliony pancerne, 117 Batalion Pancerny z dwunastoma czołgami Matilda Mk II, dziewięcioma czołgami Valentine (pochodzącymi z dostaw sojuszniczych) oraz dziesięcioma czołgami T-60 i 141 Batalion Pancerny z czterema czołgami KW-1, sześcioma T-34 i dwudziestoma T-60[3].
Uderzenie sił radzieckich było tak silne, że broniące się formacje niemieckie, a mianowicie 123 Dywizja Piechoty, która osłaniała pozycję obronną długości 30 km, została zdziesiątkowana przez wroga. Jej dwa pułki były tak daleko rozrzucone od siebie w swoich pozycjach obronnych, że nie mogły one osłaniać siebie nawzajem, pozwalając tym samym wojskom radzieckim na uderzenie i przejście pomiędzy nimi. Pozycje te zostały później zmniejszone przez Niemców, ze znaczącymi stratami po stronie niemieckiej. Rezerwowa formacja niemiecka, czyli 81 Dywizja Piechoty została sprowadzona koleją w ostatnie dni grudnia. Jej pierwszy pułk, 189 Pułk Piechoty pod dowództwem płk. Hohmeyera razem z 2 Batalionem 181 Pułku Artylerii i 3. kompanią 181 Batalionu Inżynieryjnego otrzymały rozkaz zniszczenia torów w okolicy Toropiecka i Andrieapola. Stamtąd siły te skierowały się na Ochwat, gdzie zostały otoczone i całkowicie zniszczone 14 stycznia. Nieco później w lesie koło Ochwatu odnaleziono 1100 ciał, w tym dowódcy, który został pośmiertnie awansowany na generała majora. Około 40 uratowanym żołnierzom z batalionu artylerii udało się powrócić do linii niemieckich. Wszystko to nastąpiło tak szybko, że pułk nie został nawet zaznaczony na niemieckich mapach sytuacyjnych.
Wynik[edytuj | edytuj kod]
Główny radziecki cel, czyli otoczenie Grupy Armii Środek nie został osiągnięty, ale atak dwóch armii uderzeniowych dokonał głębokiego wyłomu w niemieckiej linii frontu i stanowił dla Niemców powód do poważnego zaniepokojenia rozwojem sytuacji, które trwało przez cały 1942 rok, aż do momentu, kiedy tzw. występ rżewski, którego wyłom stanowił północną granicę, został ewakuowany w marcu 1943 roku.
Atak radziecki doprowadził także do powstania kotła chołmskiego i południowego skrzydła kotła diemiańskiego.
Siły obu stron biorące udział w operacji[edytuj | edytuj kod]
ZSRR[edytuj | edytuj kod]
- Front Północno-Zachodni (liczący razem 122 100 żołnierzy)
III Rzesza[edytuj | edytuj kod]
- Grupa Armii Północ (nieznana liczba żołnierzy)
- 16 Armia
- II Korpus Armijny
- 123 Dywizja Piechoty
- 416 Pułk Piechoty
- 418 Pułk Piechoty
- 81 Dywizja Piechoty
- 189 Pułk Piechoty
- Brygada Kawalerii SS
- 123 Dywizja Piechoty
- II Korpus Armijny
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Особенности Торопецко-Холмской наступательной операции (ros.). [dostęp 3 czerwca 2011].
- ↑ Glantz & House (1995), s. 295.
- ↑ John Erickson: The Road to Stalingrad.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- David M. Glantz, Jonathan House: When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler. Lawrence: University Press of Kansas, 1995. ISBN 0-7006-0899-0.
- E.F. Ziemke: Moscow to Stalingrad.
- M.A. Wilinow: Features of the Toropets-Kholm Operation. Wyd. I. VIZH, 1988.
- MGFA (ed.): Generalfeldmarshall Ritter von Leeb.
- W. Haupt: Army Group North.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Oblężenie Chołmu (ang.). [dostęp 3 czerwca 2011].
- Mapa działań 3. Armii Uderzeniowej podczas operacji toropiecko-chołmskiej w dniach 9–21 stycznia 1942 (ros.). [dostęp 3 czerwca 2011].
- Mapa działań 4. Armii Uderzeniowej podczas operacji toropiecko-chołmskiej w dniach 9–21 stycznia 1942 (ros.). [dostęp 3 czerwca 2011].
- Mapa działań 4. Armii Uderzeniowej podczas operacji toropiecko-chołmskiej w dniach 23–31 stycznia 1942 (ros.). [dostęp 3 czerwca 2011].
