Polskie wojska samochodowe w wojnie polsko-bolszewickiej
Polskie wojska samochodowe w wojnie polsko-bolszewickiej – organizacja i działania wojsk samochodowych w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Wojska samochodowe dysponowały pododdziałami wchodzącymi w skład wojsk operacyjnych. Utworzono 10 dywizjonów samochodowych, składających się z kilku kolumn samochodowych. Dywizjony nie były sztywno podporządkowane poszczególnym armiom. Łącznie w Wojsku Polskim miały znajdować się 63 kolumny samochodowe[a], w tym 24 kolumny samochodów ciężarowych, 5 samochodów osobowych, 4 samochodów sanitarnych, 4 samochodów pancernych, 3 zapasowe, 2 szkolne i 21 kolumn bliżej nieokreślonych. W skład wojsk samochodowych wchodziły ponadto: 2 oddziały motocyklowe, park samochodowy, pluton samochodowy, rezerwa samochodowa NDWP, 3 składy samochodowe, szkoła kierowców samochodowych i 8 warsztatów[2][1].
Organa naczelne wojsk samochodowych[edytuj | edytuj kod]
W początkowym okresie tworzenia struktur Ministerstwa Spraw Wojskowych, ramach Departamentu Technicznego, utworzona została Sekcja Automobilowa, kierowana przez ppłk. Stanisława Stawińskiego. W wyniku reorganizacji, w marcu 1919, wraz z Sekcją Kolejową, Sekcja Automobilowa weszła w skład nowo utworzonego Departamentu Komunikacyjnego, a od maja, już jako Sekcja Samochodowa, umiejscowiona została w Departamencie Techniczno-Komunikacyjnym[4]. Na jej czele stanął mjr Mieczysław Nowicki. Od lutego 1920 Sekcja Samochodowa weszła w skład Departamentu II Wojsk Technicznych[5].
W czerwcu 1919 w ramach MSWojsk. funkcjonował też Inspektorat Wojsk Samochodowych kierowany przez kpt. Kazimierza Kristmam-Dobrzańskiego, a następnie przez ppłk. Wincentego Podgurskiego. Obie te instytucje zobowiązane były do współdziałania, a ich zakres kompetencji był podobny[6].
Wojska samochodowe podporządkowane były też Naczelnemu Dowództwu Wojska Polskiego. Do marca 1919 podlegały Sztabowi Generalnemu, a za ich funkcjonowanie odpowiadał Oddział IV Techniczny tej instytucji, a później Oddział IV Kwatermistrzostwa[7].
Jednostki wojsk samochodowych[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze jednostki samochodowe powstały samorzutnie w pierwszych dniach listopada 1918. W Krakowie powstał Zapasowy Korpus Samochodowy Okręgu Generalnego, we Lwowie Komenda Automobilowa, w Lublinie Park Samochodowy WP, a w Poznaniu Obóz Samochodowy. Wykorzystywano sprzęt i materiały pozostawione przez wojska okupacyjne[10].
W składzie kwatermistrzostwa frontów funkcjonował Referat Samochodowy, w sztabach armii także Referat Samochodowy, ale umiejscowiony w Oddziale IV. 28 marca 1919 rozpoczęto tworzenie grup samochodowych przy istniejących związkach operacyjnych. Etat przewidywał dowództwo grupy w składzie: 4 oficerów, 2 podoficerów, 4 szeregowych oraz 1 samochód osobowy. Rozkazem z 13 marca 1920 grupy zostały przemianowane na polowe dywizjony samochodowe. Utworzono (6[11]) 10 dywizjonów, ale dopiero 10 sierpnia każda z armii otrzymała dywizjon o numerze odpowiadającemu jej numerowi[7]. Dywizjon posiadał posiadał jedną kolumnę samochodów osobowych do obsługi sztabów, jedną kolumnę sanitarną i pewną liczbę kolumn samochodów ciężarowych oraz Ruchome Warsztaty Samochodowe, Składy Materiałów Pędnych i Części Zamiennych[11]. Łącznie w Wojsku Polskim miały znajdować się 24 kolumny samochodów ciężarowych, 5 samochodów osobowych, 4 samochodów sanitarnych, 4 samochodów pancernych, 3 zapasowe, 2 szkolne i 21 kolumn bliżej nieokreślonych[7].
W skład wojsk samochodowych wchodziły ponadto 2 oddziały motocyklowe, park samochodowy, pluton samochodowy, rezerwa samochodowa Naczelnego Wodza, 3 składy samochodowe, szkoła kierowców samochodowych i 8 warsztatów[7].
18 marca 1919 front posiadał zaledwie 28 samochodów osobowych, 101 samochodów ciężarowych, 5 samochodów sanitarnych, ale już 1 stycznia 1920 liczba samochodów na froncie wzrosła już do 438 samochodów osobowych, 796 samochodów ciężarowych, 135 samochodów sanitarnych, 33 samochodów specjalnych i 121 motocykli. Tuż przed demobilizacją wojska samochodowe posiadały 300 samochodów osobowych, 536 samochodów ciężarowych, 104 samochody sanitarne i 196 motocykli[12].
Szkolnictwo[edytuj | edytuj kod]
Wiosną 1919 przy wszystkich Autonaczelnictwach[b]. powstały tymczasowe szkoły kierowców szkolące żołnierzy na dwumiesięcznych kursach. Każdy kurs liczył około 100 słuchaczy. Do końca 1921 roku szkoły te wyszkoliły około 3000 kierowców. W maju 1919 przy Autonaczelnictwie w Krakowie utworzono 6- tygodniowe kursy dla oficerów wojsk samochodowych, na których wyszkolonych zostało około 100 oficerów[13]. Kurs czwarty odbywał się już w Warszawie, jednak z uwagi na sytuację operacyjną, w lecie 1920 został rozwiązany. Jesienią 1920 zorganizowano Szkołę Podchorążych Wojsk Samochodowych, przeorganizowaną następnie na Obóz Szkolny Wojsk Samochodowych[14].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kolumna samochodowa była odpowiednikiem kompanii. Liczba samochodów w kolumnie była zmienna (przeważnie od dwudziestu do pięćdziesięciu samochodów) i zależała od wykonywanych zadań. Używano ich głównie do przewozu zaopatrzenia i wojsk poza linią frontu[1].
- ↑ W maju 1919 nazwa „Autonaczelnictwo" została zmieniona na „Dowództwo Wojsk Automobilowych" (Dziennik Rozkazów nr 53)[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 368.
- ↑ Wyszczelski 2014 ↓, s. 37.
- ↑ Rudzki, Kulesza i Jeszka 1928 ↓, s. 1238.
- ↑ a b Madeyski 1928 ↓, s. 1159.
- ↑ Wyszczelski 2006 ↓, s. 164.
- ↑ Wyszczelski 2006 ↓, s. 164-165.
- ↑ a b c d Wyszczelski 2006 ↓, s. 165.
- ↑ Rudzki, Kulesza i Jeszka 1928 ↓, s. 1243.
- ↑ Rudzki, Kulesza i Jeszka 1928 ↓, s. 1244.
- ↑ Madeyski 1928 ↓, s. 1157.
- ↑ a b Madeyski 1928 ↓, s. 1160.
- ↑ Madeyski 1928 ↓, s. 1161.
- ↑ Owczarski 1928 ↓, s. 1301.
- ↑ Madeyski 1928 ↓, s. 1158.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zygmunt Madeyski. Wojska samochodowe. (Szkic historyczny).. „Przegląd Wojskowo-Techniczny. Broń Pancerna”. 4 (6), s. 1157-1162, 1928. Warszawa: Drukarnia Ministerstwa Spraw Wojskowych; Dowództwo Saperów; Dowództwo Broni Pancernych; Dowództwo Wojsk Łączności.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Stanisław Owczarski. Rys historyczny polskiego wojskowego szkolnictwa samochodowego. „Przegląd Wojskowo-Techniczny. Broń Pancerna”. 4 (6), s. 1301-1312, 1928. Warszawa: Drukarnia Ministerstwa Spraw Wojskowych; Dowództwo Saperów; Dowództwo Broni Pancernych; Dowództwo Wojsk Łączności.
- Piotr Rudzki, Jerzy Kulesza, Józef Jeszka. Krótki rys historyczny powstania i pracy formacyj samochodowych. „Przegląd Wojskowo-Techniczny. Broń Pancerna.”. 4 (6), s. 1193-1246, 1928. Warszawa: Drukarnia Ministerstwa Spraw Wojskowych; Dowództwo Saperów; Dowództwo Broni Pancernych; Dowództwo Wojsk Łączności.
- Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
- Lech Wyszczelski: Wojsko II Rzeczypospolitej. Armia ułanów, szarej piechoty i serca w plecaku. Od odzyskanej niepodległości do tragicznego września. Warszawa: Wydawnictwo Bellona. Spółka Akcyjna, 2014. ISBN 978-83-11-13061-6.