Bitwa pod Pohrebyszczem
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| |||
| Czas |
31 maja 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ofensywa 1 Armii Konnej | ||
| Wynik |
zwycięstwo Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wyprawa kijowska 1920 roku[1].
Działania armji konnej Budiennego w kampanii polsko - rosyjskiej 1920 r.[2]
Bitwa pod Pohrebyszczem – walki polskiego 50 pułku piechoty ppłk. Adolfa Paqualena z sowiecką 11 Dywizją Kawalerii toczone w okresie pierwszej fazy ofensywy Siemiona Budionnego w czasie wojny polsko-bolszewickiej pod Pohrebyszczem.
Sytuacja ogólna[edytuj | edytuj kod]
25 kwietnia rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie[3][4]. Przeprowadzona w dwóch fazach operacja zaczepna polskich armii zakończyła się spektakularnym sukcesem. 7 maja, w zasadzie bez walki, Kijów został zdobyty[5], a bezpośrednio po zajęciu miasta dowództwo 3 Armii utworzyło na wschodnim brzegu Dniepru obszerne przedmoście[3]. Zajęcie Kijowa i utworzenie przedmościa zakończyło polską ofensywę na Ukrainie[6].
Po zakończeniu ofensywy większość uczestniczących w niej jednostek polskich zorganizowała obronę obsadzając ważniejsze węzły komunikacyjne i wybrane miejscowości[7]. Front ustabilizował się na linii od Prypeci, wzdłuż Dniepru, przez Białą Cerkiew, Skwirę, Lipowiec, Bracław, Wapniarkę do Jarugi nad Dniestrem[8].
26 maja 1 Armia Konna Siemiona Budionnego uderzyła na polskie linie obronne. 13 Dywizja Piechoty ze składu 6 Armii zaatakowana została w momencie, gdy jej oddziały znajdowały się częściowo w ruchu, dążąc do poprawy położenia i zajęcia dogodniejszych stanowisk nad rzekami Rosią i Rośką[9][10].
Walki pod Pohrebyszczem[edytuj | edytuj kod]
W trzeciej dekadzie maja 50 pułk piechoty ppłk. Adolfa Paqualena, utworzył dwa „węzły obronne”. W Spiczyńcach rozwinął się I batalion, a w Andruszówce wzmocniony II batalion. III batalion stanowił odwód 13 Dywizji Piechoty i stacjonował w Koziatynie[11][12]. 28 maja dowódca 50 pp ppłk Paqualen otrzymał rozkaz poprawy położenia i przesunięcia linii obrony nad Rośkę[13]. W tym czasie 1 Armia Konna, zgrupowana na linii Talne - Humań - Teplik, szykowała się do uderzenia w kierunku Koziatyna. Nocą z 28 na 29 maja sowiecka kawaleria ruszyła ku pozycjom 13 Dywizji Piechoty[14], a pod Nowym Żywotowem masy sowieckiej kawalerii po krótkiej walce zmiażdżyły I i II batalion 50 pułku piechoty[11].
Jednak uporczywa obrona pozostałych oddziałów 13 Dywizji Piechoty załamała sowieckie natarcie i zmusiła oddziały Budionnego do zmiany kierunku działania. 31 maja oddziały 1 Armii Konnej przegrupowały siły i podjęły kolejną próbę przełamania frontu. O świcie brygada 11 Dywizji Kawalerii, wspierana przez trzy samochody pancerne, uderzyła na broniony przez jedną kompanie 50 pułku piechoty Bystrzyk.
Po pięciogodzinnej walce kompania została wybita, a sowiecka kawaleria wdarła się piętnaście kilometrów w głąb ugrupowania polskiego i około 14.00 dotarła do Pohrebyszcza, obsadzonego przez dwie kompanie III batalionu 50 pułku piechoty[15].Twarda obrona polskich kompanii załamała wszystkie ataki spieszonej kawalerii i zadała jej poważne straty. Sowieci wycofali się do rejonu Starościńce - Gajczyce. Nocą z 31 maja na 1 czerwca sowieccy kawalerzyści zostali zaatakowani pod Gajczycami przez I batalion 19 pułku piechoty i 2 pułk ułanów[15].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kutrzeba 1937 ↓.
- ↑ Biernacki 1924 ↓.
- ↑ a b Odziemkowski 1998 ↓, s. 67.
- ↑ Tym 2020 ↓, s. 13.
- ↑ Odziemkowski i Rukkas 2017 ↓, s. 183.
- ↑ Stachiewicz 1925 ↓, s. 106.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 275.
- ↑ Przybylski 1930 ↓, s. 149.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 49.
- ↑ Przybylski 1930 ↓, s. 150.
- ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 288.
- ↑ Sosialuk 1929 ↓, s. 12.
- ↑ Sosialuk 1929 ↓, s. 13.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 273.
- ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 327.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mieczysław Biernacki: Działania Armji Konnej Budiennego w kampanji polsko-rosyjskiej 1920 r. 26 V-20 VI 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1924.
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Tadeusz Kutrzeba: Wyprawa kijowska 1920 roku. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1937.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski, Andrij Rukkas: Polska – Ukraina 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen”, 2017. ISBN 978-83-64708-29-9.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Piotr Sosialuk: Zarys historii wojennej 50-go pułku Strzelców Kresowych. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Julian Stachiewicz: Działania zaczepne 3 armji na Ukrainie. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1925.
- Juliusz S. Tym: Operacja zaczepna Wojska Polskiego na Ukrainie (25 kwietnia – 11 maja 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, „Poza granicami współczesnej Polski”. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.