Bitwa pod Ostrowią Mazowiecką
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
4 sierpnia 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ofensywa Fr. Zach. | ||
| Wynik |
zwycięstwo Sowietów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Bitwa pod Ostrowią Mazowiecką – walki polskiej 10 Dywizji Piechoty z sowiecką 48 Brygadą Strzelców w czasie II ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Położenie wojsk przed bitwą[edytuj | edytuj kod]
W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego. Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej[2]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła dalszy odwrót wojsk polskich[3]. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, a 4 Armia nad Szczarę[4].
Obrona wojsk polskich na linii Niemna i Szczary również nie spełniła oczekiwań. W walce z przeciwnikiem oddziały polskie poniosły duże straty i zbyt wcześnie zaczęły wycofanie na linię Bugu[5][6].
Plan polskiego Naczelnego Dowództwa zakładał, że 1. i 4 Armia oraz Grupa Poleska do 5 sierpnia będą bronić linii Narew – Orlanka oraz Leśna – Brześć, aby umożliwić przygotowanie kontrofensywy z rejonu Brześcia na lewe skrzydło wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Rozstrzygającą operację na linii Bug, Ostrołęka, Omulew doradzał też gen. Maxime Weygand[7].
Walki pod Ostrowią Mazowiecką[edytuj | edytuj kod]
4 sierpnia grupa generała Lucjana Żeligowskiego rozpoczęła odwrót z rejonu Zambrowa do lasów na wschód od Ostrowi. W tym czasie sowieckie 16. i 33 Dywizja Strzelców kontynuowały pościg równoległy, a ich ubezpieczenia bojowe wyszły na szosę Ostrów Mazowiecka – Zambrów i przecięły marszruty polskich kolumn taborowych[8].
Jeszcze przed południem sowiecka 48 Brygada Strzelców uderzyła na Ostrów Mazowiecką, obsadzoną jedynie przez pododdziały sztabowe wsparte baterią artylerii ciężkiej. Po krótkiej walce czerwonoarmiści złamali polską obronę i opanowali miasto, odcinając drogę odwrotu grupie gen. Żeligowskiego[9]. Około południa pod Ostrów dotarła polska 10 Dywizja Piechoty. Jako pierwsze walkę o miasto rozpoczęły oddziały sztabowe i taborowe dywizji, tworzące czoło kolumny. Kontratak nieprzyjaciela rozproszył je i żołnierze sztabowi i taborowi schronili się w okolicznych lasach[8]. Dopiero nadciągające 29. i 28 pułki piechoty rozpoczęły metodyczne natarcie z wykorzystaniem artylerii i około godz. 13:00, za cenę znacznych strat, opanowały miasto[10][11]. Późnym popołudniem na Ostrów uderzyły siły główne sowieckiej 16 Dywizji Strzelców i wyparły Polaków z miasta. Dowódca polskiego 41 pułku piechoty i IV/157 pp zdecydowali się ominąć miasto od północnego zachodu i cofać się na Komorowo. W trakcie marszu kolumna 41 pp została zaatakowana w lasach ostrowskich przez sowiecką 46 Brygadę Strzelców. Polski pułk poniósł znaczne straty[8].
Bilans walk[edytuj | edytuj kod]
Bitwa pod Ostrowią Mazowiecką zakończyła się klęską grupy generała Lucjana Żeligowskiego. Tylko 41 pułk piechoty zostawił na polu bitwy ponad 100 rannych[12]. 29 pułk piechoty stracił około 15 zabitych i 40 rannych[13].
- Na dolnym ramieniu krzyża kawalerskiego sztandaru 4 pułku artylerii ciężkiej znajduje się wyhaftowana nazwa i data bitwy „Ostrów Mazowiecka 4.VIII.1920”[14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Żeligowski 1930 ↓.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 277.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 261.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 49.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 279.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 262.
- ↑ Sikorski 2015 ↓, s. 63.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 252.
- ↑ Materiały do historii T.I/1 1935 ↓, s. 373.
- ↑ Bełdowski 1928 ↓, s. 19.
- ↑ Zaborowski 1928 ↓, s. 21.
- ↑ Smoleń 1929 ↓, s. 34.
- ↑ Bełdowski 1928 ↓, s. 20.
- ↑ Zarzycki 1999 ↓, s. 52.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Lucjan Bełdowski: Zarys historji wojennej 29-go pułku strzelców kaniowskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Materiały do historii wojny 1918–1920 r.. T. I/1 Bitwa Warszawska – Bitwa nad Bugiem 27 VII – 7 VIII 1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1935.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium do polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z o.o., 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
- Ludwik Smoleń: Zarys historii wojennej 41-go Suwalskiego Pułku Piechoty imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
- Wacław Zaborowski: Zarys historji wojennej 28-go pułku strzelców kaniowskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Piotr Zarzycki: 4 Pułk Artylerii Ciężkiej, Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 72. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1999. ISBN 83-87103-67-5.
- Lucjan Żeligowski: Wojna w roku 1920 – wspomnienia i rozważania. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historji Polski, 1930.