Bitwa pod Luboniczami

Bitwa pod Luboniczami

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	2 października 1919
Miejsce	pod Luboniczami
Terytorium	Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska Rosyjska FSRR
Dowódcy
Władysław Anders
Siły
Grupa Wielkopolska 1 pułk ułanów 30 Brygada Strzelców
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921 

Bitwa pod Luboniczami – walki polskiego 1 pułku ułanów wielkopolskich ppłk. Władysława Andersa z sowiecką 30 Brygadą Strzelców toczone w pierwszym roku wojny polsko-bolszewickiej.

Geneza

W drugiej połowie lipca 1919 Naczelne Dowództwie WP zakończyło prace nad planem szeroko zakrojonej operacji zaczepnej, której celem było opanowanie Mińska, Borysowa, Bobrujska i oparcie frontu o linię rzek Dźwiny i Berezyny.

W rozkazie operacyjnym Frontu Litewsko-Białoruskiego z 3 sierpnia 1919 przewidziano, że Grupa Wielkopolska gen. Konarzewskiego miała nacierać od południowego zachodu, a jednocześnie 1 pułk Ułanów Wielkopolskich miał wyjść na tyły Mińska i przeciąć drogę oraz linię kolejową Mińsk-Borysów.

Po zajęciu Mińska zaistniała możliwość kontynuowania przez wojska Frontu Litewsko-Białoruskiego działań zaczepnych aż do linii rzeki Berezyny. Gdy czołowe elementy Grupy Wielkopolskiej osiągnęły 24 sierpnia rejon Osipowicz, gen. Stanisław Szeptycki wydał rozkaz opanowania Bobrujska. W czasie walk o Bobrujsk kombinowana Grupa Wielkopolska wyparła z miasta oddziały 8 Dywizji Strzelców i opanowała przyczółek na wschodnim brzegu Berezyny.

Walczące wojska

Jednostka	Dowódca	Podporządkowanie
Wojsko Polskie
Kombinowana Dywizja Wielkopolska	gen. Daniel Konarzewski	Front Litewsko-Białoruski
⇒ 1 pułk ułanów wielkopolskich	ppłk Władysław Anders	Grupa Wielkopolska
→ 1 szwadron	por. Antoni Tuncelman	grupa ppłk. Andersa
→ 3 szwadron	por. Jerzy Skrzydlewski
→ 4 szwadron	por. Jan Czarnecki
→ szwadron ckm
⇒ 2 bateria konna
Armia Czerwona
⇒ 10 Dywizja Strzelców		15 Armia
→ 30 Brygada Strzelców		10 Dywizja Strzelców

Walki pod Luboniczami

Po opanowaniu Bobrujska dowództwo Grupy Wielkopolskiej postanowiło utworzyć obszerne przedmoście na wschodnim brzegu Berezyny, aby uchronić miasto od ognia sowieckiej artylerii. Zadanie sforsowania Berezyny i opanowania dominujących wzgórz otrzymał 3 pułk strzelców wielkopolskich. Nocą z 30 na 1 września jego bataliony przeprawiły się przez Berezynę i zdobyły przyczółek. 1 września na przyczółek przeprawił się też 1 pułk ułanów wielkopolskich.

Celem zlikwidowania polskiego przyczółka, dowództwo sowieckiej 10 Dywizji Strzelców skierowało do walki „żelazną brygadę” - 30 Brygadę Strzelców. Polacy postanowili nie czekać na sowiecki kontratak i wieczorem 1 pułk ułanów wielkopolskich otrzymał rozkaz opanowania Lubonicz. Pułkownik Anders wyznaczył do tego zadania dwa szwadrony. Rano 2 września 4 szwadron por. Jana Czarneckiego miał zaatakować Lubonicze od północy, a 3 szwadron od zachodu. Jednak wchodzący do działania 3 szwadron napotkał pod Siergiejewiczami sowiecki batalion strzelców, uwikłał się z nim w walkę i nie wsparł 4 szwadronu.

Po południu wznowiono natarcie. Tym razem do działań weszły wszystkie pododdziały pułku. 1 szwadron realizował obejście stanowisk nieprzyjaciela od wschodu, a pozostałe szwadrony pod dowództwem ppłk. Andersa maszerowały wprost na Lubonicze. W trakcie marszu szpica natknęła się na sowiecką kolumnę. 4 szwadron i szwadron ckm obsadziły skraj lasu, a przy wylocie drogi z lasu zajęła stanowiska bateria artylerii konnej. Gdy kolumna 30 Brygady Strzelców podeszła na odległość 800 m, ogień otworzyła polska artyleria. Sowiecka brygada rozwinęła się w tyraliery i rozpoczęła natarcie. Kiedy strzelcy zbliżyli się do polskich stanowisk, ppłk Anders skierował 4 szwadron do szarży. Jednak głęboki rów porośnięty krzewami uniemożliwiał wyjazd z lasu, a wąski przesmyk koło drogi przykryty został ogniem sowieckiej artylerii. Tylko jedna sekcja z dowódcą szwadronu por. Czarneckim zdołała wydostać się z lasu i przystąpiła do szarży. W tym czasie na polu bitwy pojawił się wracający z rozpoznania pluton ppor. Stanisława Bartlitza i samorzutnie dołączył do szarżującej sekcji. Szarża niewielkiego pododdziału spowodowała nieoczekiwany wybuch paniki w szeregach zmęczonej walką „żelaznej brygady". Jej żołnierze zaczęli wycofywać się w nieładzie. Do pościgu włączył się 3 szwadron i pozostałe sekcje 4 szwadronu. Zapadająca noc i błotnisty teren uchroniły 30 Brygadę Strzelców od zupełnego rozbicia. W tym czasie 1 szwadron po krótkiej walce zajął Lubonicze, nieprzyjaciel zaś wycofał się w kierunku Olsy i Bacewicz. Noc pułk spędził pod Luboniczami.

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Jan Janusz Czarnecki: Zarys historii wojennej 15-go pułku ułanów poznańskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• 14 Dywizja Piechoty - 1-sza Dywizja Strzelców Wielkopolskich - w wojnie i pokoju. Poznań: 1937.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914–1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Juliusz S. Tym: Działania na Froncie Litewsko-Białoruskim (czerwiec 1919 – kwiecień 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2: Poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.