Bitwa pod Napadówką
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| |||
| Czas |
31 maja 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna | |||
| Wynik |
zwycięstwo Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[2]
Działania armji konnej Budiennego w kampanii polsko - rosyjskiej 1920 r.[3]
Bitwa pod Napadówką – walki polskiego 45 pułku piechoty ppłk. Michała Bajera z sowiecką 6 Dywizją Kawalerii toczone w okresie operacji kijowskiej w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
25 kwietnia rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie[4][5]. Przeprowadzona w dwóch fazach operacja zaczepna polskich armii zakończyła się spektakularnym sukcesem. 7 maja, w zasadzie bez walki, Kijów został zdobyty [6], a bezpośrednio po zajęciu go dowództwo 3 Armii tworzyło na wschodnim brzegu Dniepru obszerne przedmoście, które chroniło miasto przed bezpośrednim ogniem artylerii sowieckiej i zabezpieczyło organizację ukraińskiej administracji[4]. Zajęcie Kijowa i utworzenie przedmościa zakończyło polską ofensywę na Ukrainie[7].
Po zakończeniu ofensywy większość uczestniczących w niej jednostek polskich organizowała obronę, obsadzając ważniejsze węzły komunikacyjne i wybrane miejscowości[8]. Front ustabilizował się na linii od Prypeci, wzdłuż Dniepru, przez Białą Cerkiew, Skwirę, Lipowiec, Bracław, Wapniarkę do Jarugi nad Dniestrem. 3 Armia obsadzała odcinek od Prypeci do Skwiry, a od Skwiry do Dniestru biegł front 6 Armii[9]. 26 maja 1 Armia Konna Siemiona Budionnego uderzyła na polskie linie obronne. 13 Dywizja Piechoty ze składu 6 Armii zaatakowana została w momencie, gdy jej oddziały znajdowała się częściowo w ruchu dążąc do poprawy położenia i zajęcia dogodniejszych stanowisk nad rzekami Rosia i Rośką[10][11].
Walczące wojska[edytuj | edytuj kod]
 Wojsko Polskie
| ||
|---|---|---|
| dowództwo 13 Dywizji Piechoty | płk Franciszek Paulik | 6 Armia |
| ⇒ 45 pułk piechoty | ppłk Michał Bajer | 13 Dywizja Piechoty |
| ⇒ 50 pułk piechoty | mjr Zygmunt Polak | |
 Armia Czerwona
| ||
| dowództwo 1 Armii Konnej | Siemion Budionny | Front Płd. Zach. |
| ⇒ 6 Dywizja Kawalerii | Iosif Apanasienko | 1 Armia Konna |
Walki pod Napadówką[edytuj | edytuj kod]
W trzeciej dekadzie maja 45 pułk piechoty ppłk. Michała Bajera utworzył cztery „węzły obronne”: pod wsią Skitki, na południe od wsi Rossosza, na wschód od Napadówki oraz w Lipowcu. Na prawym skrzydle pułk współdziałał z oddziałami 18 Dywizji Piechoty rozmieszczonymi w Hordyjówce, a na lewym jego skrzydle rozwinął swoje punkty oporu 50 pułk piechoty[12]. Dowództwo pułku znajdowało się w Lipowcu[13]. 30 maja na lewym skrzydle pułku, ale jeszcze w rejonie odpowiedzialności sąsiedniego 50 pp, zauważono sowiecką kawalerię. Dowódca 45 pp ppłk Bajer postanowił skierować na Oczeretnię swój II batalion, wzmocniony 2 baterią 13 pułku artylerii polowej, z zadaniem opanowania miejscowości i ochrony swojego skrzydła. Tymczasem 50 pułk piechoty już poprzedniego dnia został rozbity pod Nowo-Żywotowem i Medówką, a w polskim froncie wytworzyła się siedemnastokilometrowa luka, w którą wchodziły oddziały 6 Dywizji Kawalerii z armii Siemiona Budionnego[14].
Sowieci napotkali jednak pod Pohrebyszczem silny opór grupy podpułkownika Arnolda Szyllinga; skierowali się na Napadówkę i Lipowiec[15]. Dowództwo 45 pp, nie znając sytuacji ogólnej, realizowało swój plan zaczepny[16]. Rano 31 maja, wzmocniony artylerią II batalionu kpt. Wincentego Rusieckiego, wyruszył z Napadówki na Oczeretnię. Po przejściu kilkuset metrów zauważono kolumny sowieckie. Towarzysząca batalionowi bateria zajęła natychmiast stanowiska u wylotu drogi z Napadówki na Oczeretnię i otworzyła ogień, a piechota ruszyła w tyralierach do ataku. Szarżowała też sowiecka kawaleria, ale jej pierwszy atak został powstrzymany ogniem artylerii i karabinów maszynowych. Przy drugim ataku czerwonoarmistom towarzyszyły, nieznane jeszcze żołnierzom 45 pp, taczanki oraz samochód pancerny. Dzięki skuteczności polskiej artylerii i ten atak odrzucono, a samochód pancerny został zdobyty przez polskich żołnierzy. W tym samym czasie kolumna sowieckiej jazdy, maszerując brzegiem Ulianówki, obeszła lewe skrzydło II batalionu i wdarła się do Napadówki. Kontratakowała kompania odwodowa batalionu i w walce wręcz wyparła przeciwnika z miejscowości. Kompanię wspierali taboryci i kanceliści sztabu pułku[17][18].
W tym czasie III/45 pp atakowany był w Lipowcu przez kilka szwadronów 6 DK, wzmocnionych samochodem pancernym. Sowiecka kawaleria w pierwszym impecie weszła do Lipowca, ale w walce w terenie zabudowanym poniosła duże straty i musiała wycofać się porzucając dwa ckm-y. Żołnierze 3 kompanii km zaatakowali i zdobyli samochód pancerny[19]. Kawaleria sowiecka ponowiła atak w szyku pieszym i ponownie została odrzucona[17]. Także III batalion 45 pp walczył z oddziałem sowieckiej 6 DK. Na tym kierunku czerwonoarmiści otrzymali wsparcie w postaci trzech pociągów pancernych, a polskiej artylerii w tym obszarze nie było. Mimo to III/45 pp z powodzeniem odpierał ponawiane ataki[20].
Walki na całym odcinku obrony 45 pułku piechoty trwały do godzin wieczornych. Około 18.00 oddziały 6 Dywizji Kawalerii rozpoczęły odwrót[20][21].
Bilans walk[edytuj | edytuj kod]
Zwycięska bitwa pod Napadówką umożliwiła zamknięcie luki powstałej w polskim froncie po klęsce 50 pułku piechoty. Kawaleria Siemiona Budionnego musiała szukać innego słabego miejsca w polskim ugrupowaniu. Zwycięstwo pułk okupił stratą około 100 poległych i rannych, a straty sowieckie szacowano na kilkuset ludzi. W ręce Polaków wpadły dwa uszkodzone samochody pancerne[17].
Nazwa „Napadówka” oraz data „31 maja 1920 roku” umieszczona została na płacie chorągwi 45 pułku piechoty Strzelców Kresowych. Od tej bitwy w pułku stosowano zawołanie: „45 pułk nie może być zwyciężony w otwartej walce”[22].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 103.
- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Biernacki 1924 ↓.
- ↑ a b Odziemkowski 1998 ↓, s. 67.
- ↑ Tym 2020 ↓, s. 13.
- ↑ Odziemkowski i Rukkas 2017 ↓, s. 183.
- ↑ Stachiewicz 1925 ↓, s. 106.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 275.
- ↑ Przybylski 1930 ↓, s. 149.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 49.
- ↑ Przybylski 1930 ↓, s. 150.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 104.
- ↑ Dąbrowski 1928 ↓, s. 19.
- ↑ Wyszczelski 2009 ↓, s. 134.
- ↑ Dąbrowski 1928 ↓, s. 20.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 257.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 276.
- ↑ Biernacki 1924 ↓, s. 50.
- ↑ Dąbrowski 1928 ↓, s. 21.
- ↑ a b Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 258.
- ↑ Biernacki 1924 ↓, s. 51.
- ↑ Dąbrowski 1928 ↓, s. 22.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mieczysław Biernacki: Działania Armji Konnej Budiennego w kampanji polsko-rosyjskiej 1920 r. 26 V-20 VI 1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1924.
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Jerzy Dąbrowski: Zarys historji wojennej 45-go pułku piechoty Strzelców Kresowych. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Tadeusz Kutrzeba: Wyprawa kijowska 1920 roku. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1937.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Janusz Odziemkowski, Andrij Rukkas: Polska – Ukraina 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen”, 2017. ISBN 978-83-64708-29-9.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Julian Stachiewicz: Działania zaczepne 3 armji na Ukrainie. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1925.
- Juliusz S. Tym: Operacja zaczepna Wojska Polskiego na Ukrainie (25 kwietnia – 11 maja 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, „Poza granicami współczesnej Polski”. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
- Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.